E-health: wat houdt zorgverleners nog tegen?

Op welke manier kan e-health een bijdrage leveren aan het toegankelijk en betaalbaar maken en houden van de zorg die bestuurders en zorgverleners dagelijks bieden aan hun cliënten? In het afgelopen najaar organiseerde PinkRoccade Healthcare diverse workshops om inzichten uit te wisselen op het vlak van e-health.

We brachten de wensen en mogelijkheden in kaart van bestuurders, zorgverleners en cliënten. Waar staan zij, welke belangen worden onderling vertegenwoordigd en waar liggen de belangrijkste vraagstukken voor het implementeren van e-health?

Invulling geven aan ‘online zorg’

In het afgelopen najaar waren er zeven bijeenkomsten bij diverse instellingen. Deze bijeenkomsten bestonden uit drie delen: in het eerste deel wordt een presentatie verzorgd door PinkRoccade Healthcare. Hierbij wordt aan de hand van concrete mockups getoond op welke manier invulling kan worden gegeven aan ‘online zorg’. Denk aan een cliënt die zich via een website of app aanmeldt op basis van een doorverwijzing, zelf een afspraak maakt en online een ad-hoc consult heeft met zijn of haar behandelaar. Hier hebben beiden direct inzage in het zorgdossier en kunnen gegevens worden uitgewisseld.

Kwantitatief onderzoek

Het tweede stuk bestaat uit discussie. Welke voordelen en bezwaren zien de aanwezigen bij de getoonde mockups en werkwijzen, en sluiten deze beelden überhaupt aan bij de visie en doelstellingen binnen de diverse zorginstanties? Tot slot is er een kwantitatief onderzoek afgenomen onder alle aanwezigen om concrete data te verzamelen rondom het voornemen meer aandacht te besteden aan zorginnovatie(s).

Aarzelingen bij het gebruik van e-health-toepassingen

Politici, bestuurders en zorginnovators verwijzen graag naar het potentieel van e-health. Daar is een goede reden voor: het aanbod en de mogelijkheden binnen diverse e-health-pakketten en -programma’s is de laatste jaren flink toegenomen. Ondanks het verhoogde aanbod is er helaas nog nauwelijks inzicht in de effecten van e-health-voorzieningen en daar wringt dan ook de schoen. Waarom veel energie steken in een nieuw programma als op voorhand onvoldoende duidelijk is welke winstpunten geoogst worden?

Wat is de impact op de organisatie zelf?

Daarnaast speelt er een tweede aspect bij het al dan niet omarmen van e-health: de impact ervan op de organisatie zelf. E-health wordt niet zelden gezien als een extraatje, aardig om mee te experimenteren maar zeker nog niet volwassen genoeg om op grotere schaal aan te bieden. Bij lopende projecten of pilots worden bestaande processen intact gelaten. Hierdoor ontstaat er voor een cliënt bijvoorbeeld nauwelijks enige noodzaak om een afspraak online te boeken in plaats van hiervoor te bellen met het secretariaat van een zorginstelling.

De inzet van nieuwe (werk-)methoden en processen vergt duidelijke keuzes en middelen die hierin voorzien. Met het ruime aanbod, de vele onzekerheden en het gebrek aan duidelijke voorbeelden is het nog lastig kiezen voor veel zorginstellingen.

E-health gaat niet alleen over kostenbesparingen

Alle deelnemers waren het erover eens dat e-health meer is en moet zijn dan een instrument om kostenbesparingen mee af te dwingen. Uiteindelijk is iedereen erbij gebaat  als een zorgteam op een hechte manier samenwerkt. Hiervoor is het nodig om kennis te delen: informatie die besloten ligt in het zorgdossier. Stel de cliënt of patiënt zelf in staat gezonde afwegingen te maken binnen het zorgplan dat hem wordt aangeboden. Het ligt voor de hand om dit op een eenvoudig toegankelijk (online) platform te doen.

Uit het onderzoek blijkt dan ook dat 78% van alle zorginstanties het belangrijk vindt om deze optie op termijn te bieden. Opvallend is dat 79% van hen bovendien vindt dat ook derden toegang moet worden gegeven tot een zorgdossier. Uiteindelijk verwacht 82% van alle respondenten dat binnen een jaar concrete stappen worden ondernomen om een start te maken met e-health of bestaande trajecten uit te breiden.

Tegenstrijdige belangen?

Tijdens het Emerce eHealth-event in oktober vorig jaar jaar spraken een aantal patiënten zich onomwonden uit over de wens om gebruik te kunnen maken van e-health-toepassingen. Dat begint volgens hen bij dat zij overal en altijd toegang willen tot hun dossier, maar ook online inzage waarderen bij de afwegingen die zorgprofessionals voor of namens hen maken. De patiënten in kwestie zijn chronisch ziek en daardoor tegen wil en dank zelf specialist geworden.

Patiënten zijn tegen wil en dank zelf specialist geworden

Patiënten willen gezien worden als serieuze gesprekspartner bij de afwegingen die vanuit de zorg door de behandelaars werden gemaakt. Zij vragen zorgverleners gekend te worden in de besluitvorming. Zorgverleners zelf zien de voordelen van het delen van dossiers en aanverwante informatie wel in maar hebben ook veel praktische vragen en twijfels, waaronder:

• Het delen van gegevens betekent vermoedelijk ook dat er meer vragen komen over de inhoud van een behandeling, doorverwijzing of over bijvoorbeeld gespreksverslagen. Zorgverleners vrezen hierdoor eerder een toename in de werkdruk in plaats van een afname.
• Beslissingen in de behandeling kunnen leiden tot een dispuut. Hoe moeten zorgverleners hiermee omgaan?
• Raakt alle communicatie niet gefragmenteerd als deze over verschillende kanalen plaatsvindt? Met andere woorden: hoe wordt dit alles weer samengebracht?
• Als online behandelingen volledig geautomatiseerd ingepland worden op basis van een vaststaand zorg- of trajectplan, dan is het enkel nog een kwestie van productie draaien. Dit maakt het werk er niet interessanter op, zo menen een aantal zorgverleners.
• Online behandelen is bij lange na niet geschikt voor alle doelgroepen. Hoe kan een goed voorbereide start gemaakt worden als er binnen de instelling zelf nog niet eerder is gewerkt met e-health-toepassingen?
• Hoe slagvaardig kan een therapeut zijn als je via een webcam moet constateren dat een directe interventie nodig is terwijl je cliënt kilometers verderop zit?
• Zorgvernieuwing begint met het neerleggen van duidelijke beleidsplannen, niet met vrijblijvend experimenteren.

E-health = health

De kern van de discussie draait om de vraag welke mogelijkheden er zijn om de zorg efficiënter te organiseren, zonder dat dit ten koste gaat van de toegankelijkheid voor cliënten. E-health speelt hier een belangrijke rol in, maar het zou onjuist zijn te veronderstellen dat iedere discussie over zorgefficiency via de as van e-health gevoerd zou moeten worden.

E-health heeft een aantal nieuwe mogelijkheden die met name gelegen zijn in de vereenvoudigde distributie van kennis en aandacht via het online kanaal. In het onderzoek liet maar liefst 96% van alle respondenten weten veel waarde te hechten aan het kunnen verbeteren van de communicatie tussen cliënt en zorgverleners. Het uiteindelijke doel is en blijft cliënten te genezen, terugval te voorkomen of hen om te leren gaan met de beperkingen van bijvoorbeeld een chronische aandoening.

“Als we niets proberen, verandert er ook nooit wat”

Met name het laatste jaar zijn er veel preventieve programma’s bijgekomen waarbij vooral aandacht wordt besteed aan wat mensen zelf kunnen om hun gezondheid te bevorderen. Dit varieert van voorlichtingsprogramma’s waarin opdrachten zijn verwerkt tot bijvoorbeeld sport- en bewegingsinstructies.

Het werkelijke effect van al deze online-programma’s is nog niet in voldoende mate becijferd en op dit punt valt er dan ook nog veel werk te verrichten. Dat gaat niet zonder slag of stoot, maar zoals één van de aanwezige bestuurders terecht opmerkte: “als we niets proberen, verandert er ook nooit wat”.

De te nemen hordes

E-health biedt prachtige kansen om zorg laagdrempelig te organiseren, maar voor een echt brede implementatie moeten er nog een aantal belangrijke hordes worden genomen:

• Er bestaan nog geen generieke e-health-oplossingen die in staat zijn uiteenlopende zorgprogramma’s te koppelen aan EPD’s. Dit remt de slagkracht van dergelijke voorzieningen.
• De rol van beleids- en communicatiemedewerkers bij het implementeren van e-health-toepassingen is vaak nog ondergeschikt. Zij worden regelmatig in een laat stadium betrokken. Doelstellingen ontbreken, zijn onvoldoende concreet of worden soms achteraf geformuleerd.
• In vervolg op het vorige punt worden processen niet geoptimaliseerd om e-health effectief te kunnen benutten binnen bepaalde zorgprogramma’s. E-health vormt vaak nog een status-aparte binnen organisaties.
• Er bestaat veel weerstand onder een groep behandelaren om e-health te kunnen of willen gebruiken. Deze weerstand berust veelal op vragen en onzekerheden die binnen de organisatie leven. Bestuurders moeten hier aandacht aan besteden.
• Kwantitatieve gegevens die ondubbelzinnig inzicht weten te verschaffen in de winst die kan worden behaald binnen bepaalde e-healthprogramma’s, ontbreekt.

Hoe verder?

Van alle deelnemers is 65% op dit moment al bezig met het in kaart brengen van de mogelijkheden die e-health hen te bieden heeft. Dit betekent dat er diverse pilots draaien of dat bepaalde oplossingen hun weg al hebben gevonden binnen de organisaties. Nog eens 17% verwacht hier het komende jaar mee aan de slag te gaan.

Dit zijn bemoedigende cijfers, al blijft het de vraag of de resultaten van deze trajecten goed doorgemeten worden. Zou het immers niet prachtig zijn als we over een jaar wel in staat zijn om elkaar meer inzicht te verschaffen in de opbrengsten van bekende e-health-initiatieven?

Wat zijn de resultaten van e-health-programma’s?

Met het oog hierop is mijn werkgever onlangs een samenwerkingsverband aangegaan met de Universiteit Twente. Doel is om in samenwerking met de GGZ-instellingen zo nauwkeurig mogelijk te meten wat de resultaten zijn van de diverse e-health-programma’s. Binnen afzienbare tijd zijn we dan wél in staat om heldere inzichten te verschaffen over de rol, mogelijkheden en impact van e-health. Antwoorden die voor alle participanten –cliënten, zorgverleners en bestuurders- van onschatbare waarde zijn. Laat mij weten wanneer je hier interesse in hebt, ik breng je graag in contact met de onderzoeksmedewerkers van de Universiteit Twente.