Quantified self: een handleiding voor de geoptimaliseerde mens?

Afgelopen weekend vond de Quantified Self Conference voor de derde keer plaats in Amsterdam. Lezingen, presentaties en workshops over het meten en tracken van je lichaam en leven. Is er een trend te ontdekken of gaan gesprekken nog steeds over dezelfde thema’s? Eigenlijk allebei. In dit artikel meer over het redden van de wereld, het belang van context, dromen meten en een poepbank.

Meten om meer te dromen

“Ik wilde meer dromen, dus besloot ik mijn dromen te meten”, zei een andere deelnemer aan de discussie over de nut en noodzaak van doelen stellen. “Ik wil meer lucide dromen. Dus één keer per week zet ik de wekker om vijf uur ’s ochtends om even de afwas te doen. Ik kom er achter dat het me helpt om lucide te dromen”. De toon is gezet. De mens wil alles meten.

Van API’s tot darmflora

De discussie over (lucide) dromen meten past perfect bij de quantified self conference. Tweehonderdvijftig deelnemers gingen in meer dan 100 sessies met elkaar in gesprek over quantified self; het meten en monitoren van je lichaam en leven. Honderd sessies over onder andere API’s, doelen stellen, datavisualisatie, tools, platformen, filosofische discussies, darmflora en gadgets. Gesprekken tussen ondernemers, wetenschappers, nerds, filosofen en visionairs. Walk the talk? Ik zag heel veel deelnemers met lifelogging tools zoals de Fitbit, Jawbone, Google Glass, biosensing t-shirts of de Narrative.

Bijzonder congres. Of toch niet?

Volgens één van de initiatiefnemers van de quantified self-beweging, Gary Wolf, is dat de kracht van het weekend: “We kijken naar een zorgvuldige balans in de thema’s. Het voornaamste doel zijn de gesprekken onderling van de mensen in de community”. Geen keynote speakers. Toch is het net als bij een regulier congres: je hoort de meest interessante ideeën bij de koffie en bij de borrel.

Alles is te meten

Een belangrijk onderdeel in het programma zijn de ‘show and tells’. Hierin vertelt iemand wat hij of zij heeft gemeten, hoe dat is gedaan, waarom en wat de uitkomsten zijn. Een kleine bloemlezing: meten hoe je beter kan leren, gezonder kan leven, fit kan worden met zo min mogelijk inspanning, een betere relatie kan hebben, hoe laat je elke ochtend naar je werk gaat, wat de effecten zijn van een paleo dieet. Ga zo maar door.

De narcistische zelf

“Is quantified self niet te egoïstisch? Waarom gaat het alleen om alles optimaliseren en verbeteren van je eigen leven?” In de onderlinge gesprekken tussen de deelnemers zijn kritische geluiden (gelukkig) ook te horen. Die andere kant kwam naar voren in de plenaire opening van Dana Greenfield. Nadat haar moeder overleed, besloot ze bij te houden wat dit met haar deed. Ze bouwde een formulier in Google waar ze invoerde wat een gedachte aan haar moeder triggerde, wat dat met haar deed, waar ze was en een classificatie van haar gevoel (van nostalgisch, trots, verdrietig tot blij). Zoals iemand in de zaal opmerkte: “Quantified self evolueert. Het gaat echt niet meer alleen om narcistische zelfontwikkeling”. Quantified self kan je helpen met het verkrijgen van nieuwe inzichten over jezelf en de wereld om je heen.

Wij gaan de wereld redden

Is het een kenmerk van elke technologische ontwikkeling? Een thema waar veel over werd gepraat is de rol die quantified self kan vervullen voor de maatschappij en zelfs voor de wereld. De relatie met big data is snel gelegd in een lezing van Marja Brisvall over de quantified planet. “We hebben tegenwoordig zoveel data. Van instituties zoals NASA. Talloze professionals en hobbyisten hebben weerstations. Onze gemeenschap meet ook van alles. Kunnen we niet alle data inzetten en gebruiken om ons ecosysteem te verbeteren?”

Handleiding voor de geoptimaliseerde mens

Niet alleen de natuur, maar ook de gemeenschap kan hiervan profiteren. “Waarom combineren we niet de data van alle gebruikers? Daarmee kunnen we een handleiding maken voor de geoptimaliseerde mens”. In de gesprekken onderling heerst er veel optimisme over het potentieel van alle gecombineerde data. “Wat nog ontbreekt is een handleiding op basis van de cumulatieve data. Daarmee kunnen we andere mensen motiveren.”

Acht uur slaap en tienduizend stappen

In het huidige paradigma gaan we uit van vaste stelregels. Acht uur slapen, twee ons groente per dag, vijf gezonde dingen per dag en tienduizend stappen per dag. Hoe zijn we daar ooit bij gekomen? Geldt dat ook voor mij, een 29 jarige man van 78 kilo en 1,94 meter groot? Nog verdere toekomstmuziek: kan ik mijn DNA analyseren en daarmee, op basis van al die verzamelde data van mijn eigen lichaam en dat van anderen, bepalen wat mijn optimale bewegingspatroon, slaapritme en voedselinname is?

Poepbank

“In California waar ik vorig jaar op de conference was, had iedereen zijn of haar DNA al in kaart gebracht”. Ik sprak met Eric, een Franse socioloog die de quantified self-beweging als studieobject onderzoekt. Samen zaten we bij een sessie over het meten van je darmflora. “We doen individuele bacteriemeting in de darmen”, aldus Jessica Richman. Dit is niet alleen interessant op individueel niveau. “We doen ook aan datamining. We zien enorme verschillen als iemand aan de antibiotica is. Als iemand aan het afvallen of aankomen is. Of als iemand veganistisch eet”. Gesprekken zijn gaande om deze informatie ook in productontwikkeling en gezondheidszorg te gebruiken. Zoals werd geopperd: “Krijgen we naast een bloedbank en spermabank ook een poepbank?”

Context is king

Met data op zich kun je niet zoveel. Een datapunt heeft context nodig om tot de verbeelding te kunnen spreken. “Context is king”, zoals iemand riep. De context zijn andere datapunten in de tijd, andere databronnen of andere personen die hetzelfde loggen. De context waar commerciële partijen ook in zijn geïnteresseerd. In de wandelgangen gingen de gesprekken dan ook over de overname van de applicatie Moves door Facebook en de wijziging in de gebruikersvoorwaarden een week later.

Bijna iedereen doet aan lifelogging

“Zo ontzettend veel mensen zijn bezig met quantified self of lifelogging zonder dat ze het doorhebben”. Kitty Ireland van Saga analyseerde het dagboek van haar moeder uit 1942 en maakte grafieken van hoe vaak de namen van jongens werden genoemd. “Het patroon dat ik vond, is dat ze in het begin van het jaar veel schreef over jongens, in maart een kleine dip en naar de zomer weer meer.” Interessant is de uitspraak: “Alleen die jongen Zip, dat was een uitzondering. De aanwezigheid van zijn naam in mijn moeders dagboek schoot in april echt de lucht in”. Maar de context van die Zip en de moeder van Kitty, dat is interessant, dat is wat de data interessant maakt.

Meer vragen dan antwoorden

Bijna iedereen doet dus aan lifelogging en quantified self. Een kleine groep kwam afgelopen weekend in Amsterdam bij elkaar om te praten over de ontwikkelingen en de veranderende context. Het geeft een beeld van hoe de ideeën zich over quantified self ontwikkelen: dezelfde thema’s blijven spelen, maar ook nieuwe trends komen op. Wellicht zijn poepbanken over tien jaar wel heel normaal.

Ik had meer vragen dan antwoorden na het weekend. De vraag is of dat erg is. Antwoorden zijn tegenwoordig ook maar tijdelijk. Quantified self blijft een zoektocht. Zowel voor elk individu die zichzelf meet, als voor de maatschappij als geheel. Ik? Ik ga proberen mijn lucide dromen te meten. Gelukkig heb ik een vaatwasser.