Betere gesprekken & besluiten met de Deep Democracy-methode

Hoe vaak spreek jij je echt uit in een gesprek met een ander? Heb je het idee dat je gehoord wordt als je dat doet? En hoe goed ben jij in luisteren? Wanneer is een vergadering geslaagd? Als hij is afgelopen, of als er een besluit is genomen? En houden we ons dan aan dat besluit? Of komen we er expliciet om impliciet toch weer op terug?

Dit bombardement aan sturende – of misschien wel retorische – vragen zet jou misschien aan het denken. In een groep, een team, een organisatie is het vaak lastig om echt goede gesprekken met elkaar te voeren en om beslissingen op een goede manier met elkaar te nemen.

Kies voor de Deep Democracy-methode

Een methodiek die daarbij behulpzaam kan zijn is Deep Democracy. Myrna Lewis heeft de Deep Democracy-methode ontwikkeld in de jaren ’90 in Zuid-Afrika rond het afschaffen van de apartheid. Tegenwoordig wordt deze heel praktisch ingezet om bijvoorbeeld effectiever te vergaderen en beter samen te werken in organisaties. Hij helpt bij:

• Het voeren van een goed gesprek.
• Het omgaan met conflicten.
• Het nemen van een besluit.

Deep Democracy zorgt voor veiligheid, geeft ruimte aan alle meningen en emoties en zorgt dat alles wordt uitgesproken. Dit helpt een groep om een onderwerp van verschillende kanten te bekijken en om te gaan met verschillen binnen de groep. Alle stemmen worden gehoord.

Laten we bij elk even een heel praktische werkvorm als voorbeeld nemen die je misschien wel herkent.

Verbeteren van een gesprek via een check-in

We zitten klaar voor een vergadering. Een deelnemer kwam net haastig uit een pittige meeting rennen, een tweede denkt al aan het weekend en een derde heeft net een emotioneel berichtje ontvangen. Zitten we wel echt klaar? Een check-in is een manier om te zorgen dat iedereen zich echt focust op de vergadering die we nu hebben.

Met een of meer hulpvragen brengt de facilitator de aandacht van elke deelnemer naar het hier en nu en naar het onderwerp van de vergadering. Het is geen gesprek, niemand reageert op elkaar. Soms volstaat een simpel ‘Hoe zit je erbij?’, soms helpt het om heel praktisch te vragen ‘wat is jouw doel voor deze meeting?’

Herkennen van conflict in de onderstroom

Onderstaande afbeelding toont de ‘sabotagelijn’. Als mensen zich niet gehoord voelen, gaat er onderhuids van alles spelen. Er ontstaat weerstand en conflict. Eerst nog heel mild en bedekt. Later steeds pittiger en openlijker. De sabotagelijn is een mooi diagnose-instrument om die weerstand in een groep of gesprek te onderzoeken. Wat speelt er in de onderstroom?

Komen tot inclusieve besluitvorming

Een besluit kun je op verschillende manieren nemen. Één persoon kan beslissen (autoritair), we kunnen democratisch stemmen of we kunnen komen tot consensus of compromis. Deep democracy pleit voor inclusieve besluitvorming: een meerderheidsbesluit, verrijkt met de stem en meningen van de minderheid. Dat gaat in 4 stappen:

1. Verzamel alle invalshoeken.
2. Ga actief op zoek naar het afwijkende standpunt.
3. Verspreid het afwijkende standpunt.
4. Vraag de minderheid wat ervoor nodig is om mee te gaan met het meerderheidsbesluit.

Als je deze methodieken wil leren of gebruiken, dan zijn hier allerlei boeken, websites en trainingen voor. Maar wat nog ontbrak, was een boek dat de diepere laag van Deep Democracy bespreekt. Wat zit eronder? Wat zit erachter?

De diepere laag van Deep Democracy

Onder de praktische tools zitten diepere inzichten en levensfilosofieën. En als je voelt wat deze zijn, gaan de tools pas écht voor je leven en werken. Sandra Bouckaert is Deep Democracy facilitator en instructor, mediator en coach. Zij schreef het bijzondere boek ‘Als alle stemmen spreken’ (affiliate).

Hierbij baseert ze zich niet zozeer op de methodieken, maar veel meer op de onderliggende gedachten van Arnold Mindell. Hij is de grondlegger van procesgeorienteerde psychologie en degene die de term Deep Democracy introduceerde. Bouckaert geeft in haar boek 5 beschouwingen waarin ze theorie en filosofie mengt met een aantal fictieverhalen. Ik licht er een aantal uit.

Rolfluïditeit: worden alle stemmen uitgesproken en gehoord?

Misschien heb je weleens een kleurentest gedaan, misschien zelfs met je team. Dan heb je geleerd dat Sandra erg blauw is en dus nu eenmaal van structuur houdt. En dat Arthur als de Plant-rol van Belbin altijd creatieve oplossingen aandraagt, maar wel vaak wat afwezig is.

Het is aan de leider om macht en liefde in zichzelf in balans te brengen.

En natuurlijk is je karakter dat wat je altijd in je hebt. Maar in Deep Democracy ben je je gewaar van de verschillende stemmen en rollen die je in je hebt. En van de rollen die in anderen zitten. Zo ontdek je dat niet iedereen maar één rol heeft, maar dat er veel rollen in het hele systeem rondwaren. Sommige boven water, andere onder water. En je weet, bij Deep Democracy gaat het erom dat die stemmen ook gehoord worden.

Als leider is die rolfluïditeit al helemaal belangrijk. Een leider heeft macht, al kan dit soms een negatieve connotatie hebben. Hier haalt Bouckaert de bekende schrijver en conflictbemiddelaar Adam Kohane aan.

• ‘Macht over’ is negatieve macht, die je inzet voor politiek spel, sabotage of manipulatie.
• Positieve macht is ‘macht tot’, waarmee je positieve invloed kunt hebben.

Daarnaast heeft een leider ook liefde nodig: ‘Macht is een kracht die zorgt dat het werk wordt gedaan, dat iets bijdraagt aan de wereld. Liefde is de kracht die bij elkaar houdt, compassie geeft en voor de relatie zorgt.’ Het is aan de leider om macht en liefde in zichzelf in balans te brengen.

Polarisatie: hoe constructief omgaan met conflict?

In een groep leven mensen van oudsher graag vreedzaam met elkaar samen. Loyaliteit binnen de eigen groep kan helaas wel zorgen voor negatieve gevoelens richting een andere groep. Bouckaert legt in haar boek uit hoe dit werkt in onze hersenen en hoe zo polarisatie ontstaat. De liefde voor de eigen groep slaat door. We willen hem niet alleen beschermen, maar ook bevoordelen. Daarom stellen we onszelf boven een andere groep, wedijveren we. Wij-zij-denken staat constructieve communicatie in de weg. Heel herkenbaar als we kijken naar bepaalde maatschappelijke thema’s momenteel.

Binnen een groep is het belangrijk om ook afwijkende standpunten uit te spreken. Maar hier kan ook binnen een groep afwijzend op worden gereageerd. Een bruggenbouwer kan helpen om hier bewustwording voor te creëren en de openheid om naar alle meningen te luisteren. En de volgende ‘spelregels’ helpen:

• Blijf in relatie.
• Leer van het conflict.
• Niemand heeft monopolie op de waarheid.
• Maak het veilig.
• Laat je eigen wereldbeeld (tijdelijk) los.

En dit is niet zomaar een rijtje dat je zo even uitvoert. Dit is dus echt die diepere laag: een andere levensfilosofie. Waar het boek van Bouckaert je mee aanraakt dankzij de beschrijving van theorie én de sprookjesachtige verhalen eromheen.

Verandering vindt plaats dankzij ‘verstoringen’

Bouckaert noemt een bekend, maar treffend verhaal van Abraham Twerski over de kreeft. De schaal van de kreeft groeit niet met hem mee. Als de kreeft groeit, gaat zijn schaal knellen. Dat voelt enorm oncomfortabel. Hij krijgt stress en besluit om zich te verstoppen, ontdoet zich van zijn schaal en er groeit een nieuwe.

Als wij mensen stress ervaren, willen we vooral van dat vervelende gevoel af. Maar wij moeten het gevoel zien als een signaal om iets te gaan veranderen. Mindell noemt dit ‘Edges’. Zodra je over een edge gaat krijg je nieuwe inzichten en verander je als persoon of als groep. Ik vind dit een hele waardevolle manier om ook over bijvoorbeeld organisatieverandering na te denken.

Erkennen van het groepsonbewuste

Het boek ‘Als alle stemmen spreken‘ gaat steeds dieper. Hierna volgt een verhaal over de non-consensusrealiteit. De wereld van fantasie, ingevingen, kunst en intuïtie, afgezet tegen de wereld van feiten. Niet eenvoudig te begrijpen, maar misschien wel aan te voelen als Bouckaert als voorbeeld geeft: “In een groep mensen wordt onverwacht iemand heel boos of barst in huilen uit. Er is en emotie die niemand in de groep kan plaatsen. [..] Als je zo’n proces met logica probeert te analyseren kom je er niet uit.”

En dus probeert Deep Democracy het groepsbewuste en het groepsonbewuste allebei mee te nemen. Door te kijken naar alles dat boven én onder water gebeurt.

Tot slot bespreekt Bouckaert het fenomeen ‘scripts’ uit de transactionele analyse. Patronen uit het verleden werken door in het heden, ook als dat eigenlijk niet nodig is. En ook een organisatie kan dergelijke patronen uit het verleden hebben. De geest van de vorige directeur die nog ‘mee ademt’ bij vergaderingen bijvoorbeeld. Je hierin verdiepen en dit erkennen is de eerste stap naar het loslaten va zo’n patroon en richting geven aan een nieuwe toekomst.

Haak je af op deze beschrijvingen, dan heb je waarschijnlijk meer aan het praktische boek over Deep Democracy.  Maar ben je benieuwd naar die diepere lagen en wil je je verdiepen in Deep Democracy als levensstijl? Dan is dit boek zeker een aanrader.