Ga het avontuur aan: wat heeft internet voor ons in petto?

Overal om ons heen wordt gefaald. Het vertrouwen in leiders daalt. De samenleving is rijp voor sabotage. Beyonce was nog een uiting van succes in een gegoten vorm. Lady Gaga doorbreekt daarentegen alle conventies. Zij laat zich niet meer meten. Ze blijft expres ongrijpbaar. Voor wie oplet is het duidelijk: er is een onderhuids generatieconflict gaande. En het internet is daarbij het centrale fenomeen. De opkomst ervan zorgt voor een ongekende verbondenheid, waarin mens, natuur en machine met elkaar versmelten. Wat op dat slagveld gebeurt, is bepalend voor onze toekomst.

Althans, dat zijn enkele denkbeelden uit het nieuwste boek van Rogier van Kralingen. In The Outerweb stelt hij zich op als ideale borrelpartner. Op een aimabele wijze gaat hij met ons het avontuur aan, langs de problemen van deze tijd, op zoek naar het antwoord. Hoe overleven we deze nieuwe wereld, van technologische overmoed en morele leegte? De filosofie die hij gebruikt is basaal, maar het dient het doel. Hij heeft ons nooit meer dan dat beloofd. Hij is namelijk niet zozeer een groots denker: hij is één van ons, iemand met dezelfde vragen als wij. Maar hij is al langer met de materie bezig en daarom luisteren we graag naar wat hij te vertellen heeft.

Het Vaste Model moet wijken

We moeten meteen mee in zijn wereldbeeld. Het zijn de aanhangers van Het Vaste Model tegenover die van het Vloeibare. De eersten houden vast aan de zekerheden die steen voor steen zijn gelegd. Zij hechten aan baanzekerheid, hun pensioen en een gestratificeerde maatschappij. Daartegenover staan de jongeren, in grote getale werkloos en onderbenut. Zij zouden maar wat graag deelnemen aan de arbeidsmarkt, maar moeten noodgedwongen verpieteren. De oudere generaties laten zich namelijk niet zomaar wegstoten van de troon. De bijl om dit generatieconflict te beslechten is het internet.

Het oude denken aan het woord

Dat deed me achter de oren krabben. Als jonge ondernemer zoek ik vaak contact met andere bureaus. Maar steevast krijg ik de reactie dat je geen soft skills-trainingen kunt geven als je daar geen diploma voor hebt. Een assessment is geen alternatief, een portfolio irrelevant. Voor een resultaat dat niet te kwantificeren is, lijkt dat opmerkelijk. Het is het oude denken aan het woord. Men zoekt papieren waarheden. Mijn dokter moet gecertificeerd zijn, maar een pianoleraar huur ik in op basis van een enthousiasmerend YouTube-kanaal. En inderdaad, ook ik grijp naar het internet als wapen. Als ik deze gevestigde organisaties voorbij schiet in Google, verwacht ik een vriendelijk e-mailtje met de vraag of we wat voor elkaar kunnen betekenen.

Erfenissen voor de jongere generaties

Na deze inleiding sta je meteen met beide benen in de problematiek. Een nationale schuldenlast, klimaatproblematiek en een onhoudbaarheid pensioenstelsel zijn enkele erfenissen voor de jongere generaties. De gevestigde orde blijft dure kreeft bestellen terwijl de rekening al niet meer te betalen is. De urgentie kan je niet ontgaan. Dit boek wil je lezen. Hij slaagt er zelfs in om ons weer te doen verwonderen. Die pinautomaat, dat is toch heuse magie, vind je niet? We hangen aan zijn lippen. Waar gaat hij ons allemaal heenleiden? We bladeren rustig verder, langs de heldendaden van Anonymous, die de Scientology-website platleggen, langs de kookkunsten van Da Vinci en langs het eeuwige leven als ultieme uiting van het individualisme.

Verleden, heden & toekomst

Maar ook historisch heeft hij zat te melden. Toen de Grieken gingen roeien, gaven ze een impuls aan hun economie. De windmolen bracht de Hollanders welvaart en de stoommachine liet de Engelsen industrialiseren. Het moderne Duitsland investeert wel in zonne-energie, in tegenstelling tot Nederland. Wij staan op plaats 24 van de 27 duurzame Europese landen. Het blijft niet bij energie. Informatie is ook steeds belangrijker aan het worden. Zo kan Rusland niet mee in de uitbundige data-markt van de Verenigde Staten en China. Daarom past ze de oude methode van landje-pik toe op de olierijke Krim. Maar het wordt meteen bestraft met internationale sancties en het kost de Russen netto meer dan het oplevert. We zijn bij het heden aanbeland. Wat volgt er?

Van Kralingen werkt meermalen van een vroeger punt naar het heden toe, maar stopt de toekomstmuziek soms al na de eerste noot. Aan scenario’s gaat hij zich niet wagen. De reden blijft onduidelijk. Waarom zoveel mooie opbouw, om het niet te verzilveren met een vooruitblik? Het enige futuristische element uit het boek wordt niet als dusdanig herkend: het zijn de quantum-computers die zogenaamd al door banken worden gebruikt. Voor de goede orde, deze uitvinding moet nog worden gedaan. Wanneer dat gebeurt zal de wereld van de ene op de andere dag op zijn kop staan. Foutje, kan gebeuren. Maar toch mis ik in het boek de onderbouwing bij bepaalde schattingen.

Vrouwen versus de robots

Plots neemt het verhaal een onverwachte wending. Het gaat over vrouwen, over hun emancipatie, over hun strijd om ook individualistisch te mogen zijn. De potentie van het andere geslacht is in tientallen jaren vrijgekomen. Meiden doen het zelfs beter dan jongens in het onderwijs. Het is wachten tot dat zich doorvertaalt naar de arbeidsmarkt. De vrouw als opkomende macht lijkt niet te stoppen. De feminisering van de samenleving en de opkomst van robots worden aan elkaar gekoppeld. De auteur zet de fles champagne in op de vrouwen. Die zullen de almaar denderende technologisering tegen gaan houden. In de ondertitel is dit thema ons beloofd en toch is het een vreemde uitweiding. Het heeft namelijk weinig van doen met het centrale vraagstuk.

Hij weet de vrouwenbeweging er op creatieve wijze bij te betrekken. Maar het lukt niet altijd. Als hij een eventueel vuurwerkverbod belicht, het H-woord afkraakt, en ons vertelt over de publicatiedruk in de wetenschap, heeft hij zat te melden. Toch blijven het vluchtige dwalingen die afleiden van de centrale stelling. Dan begint hij over de oermens. Ik vind het jammer als de evolutieleer de antwoorden mag geven. Natuurlijk valt er veel te leren van die invalshoek. Maar om de mens weg te verklaren aan de hand van de Darwin, vind ik te kort door de bocht. Met name als diezelfde mens ook nog eens gewapend is met een laptop en wifi, doet het onrecht aan de complexiteit.

‘De pen is mijn zwaard.’

Van Kralingen heeft een grote hoeveelheid referenties in zijn hoofd zitten. Het kan niet anders dan dat het hier gaat om iemand met een brede interesse en belangstelling. Je zit daarom goed bij hem waar het gaat om voorbeelden. De allerlaatste nieuwtjes zijn hem al bekend. Helaas is verwijzingen naar de popcultuur de enige vorm van beeldspraak in het boek. Een aantal treffende scènes had dit boek geen kwaad gedaan.

Goed te volgen, nimmer saai en altijd in sneltreinvaart

De zinnen vliegen soms uit de bocht. Ook worden er veel Engelse termen gebruikt, zelfs op plekken waar dat niet hoeft. Zo worden citaten uit het Grieks naar het Engels vertaald. En bovendien gebruikt hij het te pas en te onpas om zichzelf uit te drukken, daar waar er prima Nederlandse equivalenten bestaan. Over het geheel genomen is dat een beetje too much. Belangrijker is dat hij goed te volgen is, nimmer saai en altijd in sneltreinvaart. Het leest geweldig weg. Het taalgebruik is niet anders te typeren dan vaardig.

Een fors maar luchtig boek

Er zitten niet veel taalfouten in, hoewel je merkt dat een degelijke spellingcontrole door een professional mist. Sommige fouten zijn te overzien, zoals Aarde en Kerk met kleine letters geschreven, terwijl het respectievelijk om de planeet en de organisatie gaat. Maar het foutief toepassen van het Kofschip op voltooide deelwoorden is niet zo fraai. Ook wordt de Engelse korte schaal vertaald naar de Nederlandse lange. Dat levert op dat een trillion (1012) plots een triljoen wordt (1018). De vormgeving verdient wel complimenten. Het is een fors boek dat luchtig blijft ogen. Door een gulle verdeling in hoofdstukken, tussenkopjes, beide met beschrijvende titels, raak je nooit verzand. Ook de veelvuldige citaten zijn een prettige aanvulling op de inhoud.

Persoonlijk en aimabel

Er zitten zelfs uitspraken van vrienden en vriendinnen tussen. Dat is een hartstikke leuke manier om met citaten om te gaan. Waarom zouden zij niets boeiends te melden hebben? Dit kijkje in zijn persoonlijke leven smaakt naar meer. Welke gesprekken hebben zij gevoerd om tot deze uitspraken te komen? Er wordt gezinspeeld op het feit dat de auteur een burn-out heeft gehad. Dit was voor Van Kralingen de reden om alles eens van zich af te schrijven. Het resultaat ligt voor onze neus. Waar dit een mooie kapstok voor het verhaal had kunnen zijn, wordt het slechts gaandeweg geïmpliceerd en pas in de epiloog bevestigd. We willen menselijke context, maar moeten het doen met analyse.

De anekdotes blijven hangen

Want juist de anekdotes blijven hangen. Een keer reed hij met vrienden een politiefuik in. Ze dachten dat er niets aan de hand was. Geen van allen had gedronken. Maar het ging niet om alcohol: ze werden gecontroleerd op uitstaande schulden. Bij één van de vrienden was het raak. Er verscheen een melding dat er belastingen nog niet waren betaald. Eigenlijk was het al opgelost, maar omdat niemand zijn boekhouding met zich meeneemt als hij op pad gaat, konden ze het niet ter plekke bewijzen. Het resultaat was dat ze naar huis mochten lopen. Het is een uitermate treffend voorbeeld van de gekoppelde technologieën, het centrale punt, en het dagelijkse bestaan. Ondanks dit prachtige voorbeeld, zijn er jammer genoeg weinig anekdotes te vinden.

Open wonden

In het afsluitende gedeelte echoot hij het begin. Waar eerst veel vaart in zat, biedt nu ruimte aan herhaling. Dat was een verdiende rust geweest als we de conclusies hadden gevangen. Als een Romeinse triomftocht na een langdurige campagne blazen we stoom af. Maar dat is niet het geval. Het zijn dezelfde vragen waar we in het begin mee zaten. Het blijft helaas een reeks open wonden. Hij maakt het nog bonter: doet een stapje terug. Zijn toon wordt beschouwelijk. Hij heeft namelijk geen antwoorden. Er is in mij van alles losgemaakt en ik moet zelf doorzoeken, zonder Rogier van Kralingen aan mijn zijde.

Je kunt weer de boer op

Over het geheel genomen is het een prikkelend boek. Het zadelt je op met een wereld- en mensbeeld dat je lang bij zal blijven. Maar ergens knaagt het gevoel dat het slechts een vehikel is voor de auteur om over alles te kunnen schrijven. Het is eerder een verzameling columns, zeer snedige wel te verstaan, dan een populair wetenschappelijke zoektocht.

Want uiteindelijk blijf je achter met memorabele momenten en geen antwoorden. Je kunt weer de boer op, op zoek naar een ander boek dat beterschap belooft, op zoek naar een auteur die je niet ‘in de steek’ laat. Daar moet je als lezer maar zin in hebben.

Over het boek

Titel: The Outerweb – en de vrouwen tegen de robots
Auteur: Rogier van Kralingen
Uitgever: INNOA Amsterdam
Jaar: 2015
Nummer: 9789082331004
Mediatype: Paperback, 368 bladzijdes
Prijs: €25
Bestellen: Managementboek.nl (aff.)