Serendipity: duik in de wereld van niet zo toevallige toevalligheden

Je loopt een winkel binnen op zoek naar een nieuwe broek en komt met een nieuw kapsel naar buiten. Je zoekt online naar een tandenborstel en koopt het nieuwste boek van James Worthy. Je probeert een sterke lijm te ontwikkelen, maar ontdekt iets wat juist niet goed blijft plakken, waardoor de Post-it ter wereld komt. Serendipiteit is het vinden van iets onverwachts en bruikbaars terwijl je op zoek bent naar totaal iets anders. Het op zoek gaan naar serendipiteit lijkt tegenstrijdig. Toch wordt het door veel bedrijven gestimuleerd. Neem een duik in de wereld van de niet zo toevallige toevalligheden!

Mindset

Typ #serendipity in op Instagram, Tumblr of Pinterest en je vindt honderden quotes en plaatjes die gaan over ‘zoeken en het onverwachte vinden’ en ‘experimenteren, falen en weer doorgaan’. Met name jongeren spreekt de mentaliteit verbonden met serendipiteit aan. Ze willen ruimte voor het onverwachte en gelegenheid hebben om te falen in plaats van alleen veilige, gebaande paden betreden. Dit hangt samen met de levensfase waar ze zich in bevinden, waarin de wereld nog open lijkt te liggen.

Flexibiliteit

Daarnaast zijn Millennials minder gewend aan het nemen van éénafslag richting een doel. Veel jongeren hebben hun rooskleurige toekomstplannen qua studie en baan moeten bijstellen vanwege de keiharde economische realiteit. Hierdoor zijn ze flexibel ingesteld en experimenteren ze om tot alternatieve oplossingen te komen. Ze zijn het levende voorbeeld van Serendipity Seekers! In allerlei sectoren zie je daarom steeds meer initiatieven opkomen die inspelen op deze mentaliteit. We tonen je voorbeelden in retail, events, food, design, ondernemerschap en zelfs in het zetten van tatoeages.

Alweer een conceptstore?

In de Randstad zijn ze al schering en inslag: elke week lijkt er weer een nieuwe conceptstore te openen. Deze winkels vervangen traditionele retailmodellen door multi-formats, die een soort fysieke kopie zijn van online omgevingen. Vooral de welbekende creatieve en visuele platformen zoals Pinterest en Tumblr dienen hiervoor als een template. In deze online werelden verdwalen bezoekers heerlijk, omdat ze steeds weer iets nieuws tegenkomen. Klik, klik, doorklik! Op dezelfde manier worden conceptstores ingericht met allerlei hoekjes waarin je onverwachte producten kunt vinden. Denk aan winkels zoals Hutspot, Six and Sons en ketens zoals Urban Outfitters. Deze winkels moedigen je aan om binnen te komen en de tijd te vergeten, om het onverwachte te verwachten. 

Pop-up-winkels

Pop-up-winkels zijn ook een fenomeen inspelend op zoeken naar serendipiteit. Plotseling staat er een pop-up op de standaard fietsroute naar je werk, dan stap je toch even af om een kijkje te nemen en kom je met een verrassende aankoop naar buiten. Maar je kunt niet alleen het onverwachte vinden tijdens het winkelen, ook in ondernemen kun je ruimte laten voor het onverwachte.

Jongens die van bier en hun moeder houden

Een paar jaren geleden zaten vier jongens bij elkaar om te brainstormen over een project dat ze wilden opstarten. Zoals bij veel millennial-entrepreneurs moest de basis liefde en passie zijn. Ze kwamen uit op drie gedeelde interesses: ze houden van hun moeder, van bier en van grafisch design. Dus de onderneming werd een bierbrouwerij genaamd Oedipus met toffe grafische etiketten. Logisch toch?

De weg naar het uiteindelijke flesje bier was er eentje van ‘trial & error’ in de keuken van één van de jongens op twee grote pannen en binnen de kortste keren stond dit hele huis vol met kratten bier, ijskasten en andere brouwspullen. Tegenwoordig produceren ze meer bier dan ze zelf op kunnen en hebben ze een drinklokaal geopend, mede mogelijk gemaakt via Kickstarter. De jongens van Oedipus staan niet alleen in deze manier van ondernemen.

Serendipiteit cultiveren

Vooral veel I.T.-bedrijven en start-ups werken op een soortgelijke manier waarin serendipiteit geïntegreerd lijkt in de bedrijfsvoering. Maar hoe kun je serendipiteit cultiveren?

De 20 procent-regel

Een bekend voorbeeld is Google met zijn ‘20 percent time’, waarbij medewerkers van de internetgigant een dag in de week mogen besteden aan een passieproject dat ze zelf uitkiezen. Tegenwoordig hoeft de 20 procent regel niet meer te worden aangehouden bij Google, omdat deze mentaliteit is geïntegreerd in de bedrijfsvoering en werkprocessen. We doken nog wat dieper in de wereld van start-ups, door ervaren en beginnende entrepreneurs te interviewen en op bezoek te gaan bij Rockstart Answers, het Uprise Festival en een Appsterdam Lunch. De verhalen die we hoorden over het opstarten van een bedrijf toonden sterke gelijkenissen met het serendipity seeking proces.

Als je business model nog niet duidelijk en bewezen is dan ben je nog in de start-up fase. Zo gauw je business model bewezen is en het dus loopt, dan ben je eigenlijk een ‘gewone’ onderneming. Het experimenteren en onzeker zijn waar de weg naar toe gaat hoort bij de start-up fase.” – aanwezige Rockstart Answers

Fail harder, fail better, fail again

Nog lang niet overal is serendipiteit in het organisatie-DNA verwerkt. De veelal jonge entrepreneurs hadden mooie verhalen over hoe grote, gevestigde bedrijven achter de feiten aanlopen, door geen ruimte te bieden voor het onverwachte en voor experimenten.

“Ik heb bij een bank gewerkt aan het design van een applicatie. Er gingen zes maanden overheen voordat het design was goedgekeurd. Allerlei afdelingen moesten er hun zegje over doen en er was allerlei diplomatiek en intern gedoe omdat niemand achteraf afgerekend wilde worden op een beslissing. Bij een start-up gooi je het design op de applicatie en zet je het zo snel mogelijk openbaar om er vervolgens van te leren en bij te schaven,” aldus een aanwezige op het Uprise festival.

Ervaren entrepreneur Marianne van Leeuwen vindt dat er onder de jonge generatie veel start-ups zitten die het ondernemen als een lifestyle zien: “Ze sluiten zich aan bij het gespreide bedje van een Rockstart Bootcamp, zien gouden bergen en werken hard. Door het vangnet van een Rockstart gaan ze echter niet echt meer op hun bek, maar haken ze op een gegeven moment vanzelf af of laten het disruptieve van de start-up varen om een normaal bedrijf te worden.”

De kans krijgen om te experimenteren en daar niet direct op te worden afgerekend is dus essentieel, volgens de vele start-ups, om als organisatie te blijven innoveren. Op je bek gaan hoort daarbij. Enter fuck up nights.

Let’s celebrate our fuck ups

Was het een aantal jaren geleden not done om te laten zien dat je had gefaald, tegenwoordig worden er avondvullende bijeenkomsten georganiseerd om missers te delen. Tijdens FuckUp Nights vertellen ondernemers openlijk over hun grootste zakelijke missers en wat zij ervan hebben geleerd. Aanwezigen kunnen hier vervolgens weer van leren en er inspiratie uit halen dat op je plaat gaan er bij hoort. Genoeg over ondernemen en serendipiteit. Hoe zit het met design en het onverwachte?

Design alchemist

Daan Roosegaarde is een goed voorbeeld van een designer die werkt volgens het serendipiteitsprincipe. Als zelf benoemde ‘hippie met een businessplan’ is Daan continu bezig met het verbinden van totaal onverwachte elementen. Toen hij in Shanghai was, keek hij uit het raam en zag dat de zon achter lagen van smog verstopt was. Hij kwam op het idee om smog op te zuigen en de koolstofdeeltjes in elkaar te drukken. Wat bleek: de deeltjes leken daarna net diamanten! Hiervan maakte hij smogringen.

Het proces is belangrijker

Maar voor Daan was dit eindresultaat niet het belangrijkste, het is immers geen definitieve oplossing voor het smogprobleem. Het proces rondom dit experiment was voor hem net zo waardevol omdat het zorgt voor het creëren van bewustzijn rondom een maatschappelijk probleem.

Design in het DNA

De oprichters van Design Thinkers Group zien dat bij ontwerpers serendipiteit haast in het bloed zit. Daarom hebben ze zelf hun organisatie zo ingericht dat deze past bij dit design-DNA. “We zijn een netwerkorganisatie en werken continu met design thinkers in andere landen samen zodat er allerlei vertakkingen ontstaan. Op deze manier is het haast onmogelijk om geen serendipiteit op te wekken.” (Marjo Staring, partner Design Thinkers Group)

Oeps!

Nog een leuk voorbeeld dat het proces belangrijker is dan het resultaat is Mr. Pokesman, oftewel de Oekraïense Aleksey Kovaliov. Deze jongeman heeft totaal geen ervaring in het zetten van tatoeages, maar wel een fascinatie voor uit de hand gezette ‘stick and poketechniek’. Daarom is hij aan het experimenteren geslagen en poked hij iedereen en alles wat hij tegenkomt gratis om zo ervaring op te doen en zijn eigen stijl te vinden. Gezien zijn gebrek aan ervaring is het maar goed dat Mr. Pokesman zelf zegt schoonheid te zien in het lelijke. Deze visie sluit aan op een opkomend schoonheidsideaal waarbij ruimte is voor imperfectie.

Merken en serendipiteit

Hoe kun je als merk inspelen op deze behoefte aan serendipiteit? Hier een spiekbriefje als je je eerste stappen richting serendipiteit wilt zetten zowel binnen je eigen organisatie als in je branding.

• Neem eens een omweg. Er bestaat geen falen, alleen omwegen naar het uiteindelijke resultaat.
• Richt je organisatie zo in dat je geen geniale innovaties misloopt vanwege een te strenge afrekencultuur. Geef je medewerkers ruimte om te experimenteren.
• Durf samen te werken met onverwachte partijen. Doe zoals Burger King en initieer een samenwerking met de concurrent om een McWhopper te maken. Doe niet zoals McDonald’s en wijs zo’n samenwerking niet af.
• Een belangrijk element van serendipity seeking is dat het proces net zo belangrijk is als het resultaat. Dus gooi jezelf compleet in een ontwikkelproces en onverwachte inzichten zullen zich onthullen.
• Het imperfecte is het nieuwe mooi. Waarom? Omdat het een campagne, product of service juist uniek maakt. Denk na over welke imperfectie jouw merk in het zonnetje kan zetten.
• Denk niet te lang na over een implementatie, maar doe aan rapid prototyping: gooi iets openbaar, kijk wat de reactie is, stel bij en herhaal.

Illustratie intro met dank aan Fotolia.