6 learnings bij de bottom-up invoer van burgerparticipatie in Den Haag

Gemeentes in Nederland hebben al enige tijd de verantwoordelijkheid om burgerparticipatie, het betrekken van de burger op diverse niveaus, te stimuleren. Het valt op dat veel gemeentes niet snel voor digitale kanalen kiezen. Hiermee laten zij een hoop kansen liggen. Hoe kunnen zij op een goede manier in contact met hun burgers komen? In de Notenbuurt in Den Haag is op initiatief van de bewonerscommissie Loosduinen geëxperimenteerd met een participatieplatform. Al was de opstart niet eenvoudig, het bottom-up initiatief krijgt nu navolging in vijf andere wijken.

Reguliere communicatiekanalen van een gemeente

Bij nieuwe plannen op buurtniveau verwachten gemeentes vaak van burgers dat ze hun mening komen delen tijdens inspraakavonden in een buurthuis. Verder kunnen ze de gemeente benaderen per e-mail, elektronische formulieren en veel, heel veel telefoonnummers.

Ook maken steeds meer gemeentes gebruik van social media kanalen. Deze worden echter niet vaak ingezet voor online burgerparticipatie. Burgers worden hiermee meestal niet benaderd om actief hun mening te geven.

Burgers kunnen gemeentes benaderen per e-mail, elektronische formulieren en veel, heel veel telefoonnummers.

De bewonerscommissie Loosduinen, die niet verbonden is aan de gemeente Den Haag, heeft daarom het initiatief voor een burgerparticipatieplatform genomen. Loosduinen is een stadsdeel in Den Haag dat uit zes wijken bestaat. De pilot van het platform is gestart in de Notenbuurt.

Een bottom-up platform voor burgerparticipatie, waarbij de burgers op buurtniveau via een eigen participatieplatform ideeën, meningen, kennis en initiatieven met elkaar delen, gaat dat werken?

Inspraakavonden zijn niet meer van deze tijd

Ben je het er niet mee eens dat er een nieuwe weg wordt aangelegd of dat een mooi park om de hoek wordt omgebouwd tot een woonwijk? Dan word je uitgenodigd je te laten horen tijdens een inspraakavond precies tijdens je wekelijkse tennisles. Het is duidelijk dat er met inspraakavonden geen rekening wordt gehouden met de drukke agenda’s van veel werkende mensen in de wijk. Vooral ouders met kleine kinderen hebben andere prioriteiten. De opkomst tijdens deze bijeenkomsten is dan ook vaak laag.

Learning 1: laat burgerparticipatie aansluiten bij het dagelijks leven van burgers (niet alleen de tegenstanders)

Het nadeel van deze bijeenkomsten is ook dat vooral tegenstanders van het desbetreffende onderwerp komen opdagen. Burgers met een meer genuanceerde mening voelen niet snel de noodzaak om naar een bijeenkomst te gaan. Door een participatieplatform in te zetten haal je een grote drempel weg. De buurtbewoners kunnen zelf bepalen wanneer ze op plannen van de gemeente reageren en hoeven dus niet hun hele agenda om te gooien.

Twitter en Facebook zijn niet geschikt voor burgerparticipatie

Facebook en Twitter zijn in principe prima middelen om een gemeente of een wijk op de kaart te zetten. Voor burgerparticipatie zijn ze helaas minder geschikt. Discussies zakken snel naar beneden op de tijdlijn en verdwijnen op die manier van het netvlies van je burger. Ook is het lastig om te monitoren wie er allemaal op je oproep gereageerd hebben. Ten derde: als een burger vergeet de juiste hashtag voor de discussie te gebruiken, raakt zijn mening al gauw verloren.

Learning 2: kies een apart platform voor een overzichtelijke discussie

Bij een participatieplatform zijn discussies veel overzichtelijker bij te houden. In tegenstelling tot op Facebook, staan de discussies niet tussen aankondigingen van lokale markten en leuke sfeerfoto’s van de buurt. Dit zorgt ervoor dat de discussies makkelijk terug te vinden zijn, zowel voor de buurtbewoners als de ambtenaar.

Vormen van burgerparticipatie

Er bestaan allerlei manieren om burgers te betrekken bij kwesties die in de wijk spelen. Deze verschillende vormen van burgerparticipatie staan beschreven in de zogenaamde participatieladder. De mate van participatie loopt hierop van ‘weinig invloed’ naar ‘hoge invloed’.

De gemeente maakt daarbij de keuze of de burger alleen geïnformeerd wordt, geraadpleegd wordt, advies mag geven, mag coproduceren of zelfs mag meebeslissen. Deze inspraak- en participatieverordeningen staan op de gemeentelijk sites vaak ingewikkeld beschreven. Ze zijn moeilijk leesbaar, soms moeilijk vindbaar en kennen veel verwijzingen naar andere verordeningen. Dit maakt het voor de burger in dat kader niet makkelijker. Hoe kan de burger op deze manier weten op welke manier hij kan ‘meedoen’?

Learning 3: breng burgerparticipatie naar de buurtbewoners toe

Het platform ‘Praat mee’ is onderdeel van Notenbuurt.nl en is thematisch van opzet. Dat maakt ‘meedoen’ laagdrempelig. Als burger kun je zelf gemakkelijk bekijken welke thema’s je interesseren en waar je op wilt reageren. Burgers hoeven zich ook niet bezig te houden met op welk niveau van participatie ze zitten, dat wordt op de achtergrond geregeld.

Verzamelde vragen en ideeën uit de buurt komen bij de gemeente terecht en worden beantwoord. Verder leverde het actieve platform, voor en door burgers, al aardig wat ideeën voor de buurt op. Zo blijkt dat de buurtbewoners het niet erg vinden om eens zelf de handen uit de mouwen te steken om een door de gemeente verwaarloosde groenstrook op te knappen.

Misschien kunnen burgers met dit platform in de toekomst zelfs wel de prioriteiten voor hun wijk bepalen.

Ook organiseren buurtbewoners via het platform een straatfeest en gaan ze met elkaar in gesprek over het nieuwe parkeerbeleid in de buurt. Niet alleen burgers, maar ook de politie heeft zich op de site gemeld met de concrete vraag: “Wat wil je weten van de wijkagent?”.

De thema’s zijn er om ook de activiteitenplannen van Loosduinen zelf te vullen. Misschien kunnen burgers met dit platform in de toekomst zelfs de prioriteiten voor hun wijk bepalen?

Win-win situatie voor burger en gemeente

Burgers hebben een forse stem in de gemeentelijke besluitvorming, daarvan zijn veel burgers zich niet bewust. Zelfs een al genomen besluit van de gemeente kan teruggedraaid worden, als de meerderheid van de burgers hiervoor genoeg redenen aandraagt.

Via het platform komen bewoners dichter bij elkaar, wat de sfeer in de buurt ten goede komt.

Door op het platform hun stem te laten horen, kunnen buurtbewoners daadwerkelijk waarde toevoegen én invloed uitoefenen. Het is een win-win situatie voor gemeentes en burgers, aangezien burgers veel meer betrokken worden bij hun buurt en er taken uit handen van gemeentes genomen kunnen worden. Tevens brengt het de burgers in een buurt dichter bij elkaar, wat de sfeer in de buurt ten goede komt.

Learning 4: laat mensen anoniem deelnemen

Deelname van het participatieplatform van de Notenbuurt kan onder een zelf te kiezen naam en een ingevuld profiel. Het profiel is echter alleen beschikbaar voor de burger zelf. Op die manier kan deze anoniem blijven. Hier hebben we bewust voor gekozen, zodat de drempel om mee te doen zo laag mogelijk is. Vervolgens kan de buurtbewoner reageren op verschillende thema’s en stemmen als een beslissing nodig is.

De data die het platform overigens verzamelt, is kwalitatief (meningen, ideeën en vragen) én kwantitatief (participanten, likes, bezoekersaantallen e.d.) van aard. Dit leidt tot waardevolle informatie voor gemeentes en geeft participatie een gezicht.

Hoe krijg je burgers enthousiast?

Om burgers enthousiast te krijgen voor online participatie is er meer nodig dan alleen een goedwerkend platform. De burgers in de Notenbuurt werden met flyers en posters geïnformeerd over het platform en hiermee direct op een belangrijke discussie gewezen. Daarnaast was ook een hoop persoonlijke communicatie nodig.

Aan bekenden uit de buurt hebben we het platform laten zien en veel mensen raakten hierdoor enthousiast.

Om mensen enthousiast te maken zijn we op bezoek gegaan bij bekenden uit de buurt. We hebben ze precies laten zien wat het platform kan en hoe je het kunt gebruiken. Veel mensen raakten hierdoor enthousiast en vertelden hun vrienden en familie in de buurt over het platform.

Learning 5: investeer in contact met bewoners en lokale ondernemers

Daarnaast werkte het heel goed om lokale ondernemers te bezoeken en ze de werking van het platform te laten zien. Sommigen zijn zelfs zo enthousiast geworden dat ze helpen om het platform te promoten. Bij de lokale kapperszaak hangt bijvoorbeeld een poster over het nieuwe platform.

Door deze persoonlijke aanpak groeit het aantal leden op het platform nog elke dag. De huidige leden houden we actief door ze iedere twee weken een digitale nieuwsbrief te sturen over de nieuwe discussiethema’s op het platform.

Bij wie ligt de verantwoordelijkheid?

Hoewel het buurtplatform van de Notenbuurt goed aanslaat, was het opstarten van het initiatief niet gemakkelijk. In eerste instantie zou het wijkberaad van de Notenbuurt de regie over het buurtplatform in handen krijgen. Helaas bleek al snel dat het voor een klein wijkberaad een te grote verantwoordelijkheid was om het veranderproces in goede banen te leiden. Toch was dit een cruciaal punt voor het doorgaan van het platform.

Learning 6: vind iemand die de kar wil trekken

De voorzitter van de bewonerscommissie Loosduinen heeft daarom de verantwoordelijkheid overgenomen en werd hiermee opdrachtgever voor het platform. De voorzitter zag in het platform een kans om belangrijke kwesties naar de woonkamers van burgers te brengen. Hij wilde graag meningen van burgers verzamelen en op basis daarvan goede adviezen aan de gemeente geven. Nu de commissie Loosduinen eigenaar is van het participatieplatform, is het gemakkelijk om het snel voor de andere buurten in Loosduinen uit te rollen.

Toekomst van participatieplatforms

Omdat het participatieplatform van de Notenbuurt inmiddels goed ontvangen is, krijgen de vijf andere wijken daar binnenkort ook hun eigen participatieplatform. Met de participatieplatforms krijgen buurtbewoners meer regie over hun buurt en kunnen zij meedenken over vraagstukken die horen bij het leefbaar houden van hun buurt of wijk.

Voor de burger is het fijn om zelf te bepalen wanneer hij zijn mening over een kwestie geeft.

Een participatieplatform maakt het mogelijk om meningen van veel verschillende mensen inzichtelijk te maken. Voor de burger is het bovendien fijn om zelf te bepalen wanneer hij zijn mening over een kwestie geeft. Dit levert voor ambtenaren weer goed bruikbare data op én kost minder energie dan het organiseren van een inspraakavond.

De online platforms gaan door hun efficiëntie in de toekomst een grotere rol spelen op het gebied van burgerparticipatie. In de Notenbuurt heeft het platform zijn meerwaarde in ieder geval al bewezen.