Eneco: open innovatie als veranderinstrument

Energie- en andere nutsbedrijven waren nog niet zo lang geleden overheidsinstellingen met voorspelbare producten zonder concurrenten. Zij hadden geen noodzaak om open, sociaal en innovatief te zijn, en ondernemersvaardigheden waren minder belangrijk. In de jaren ’90 van de vorige eeuw begon dat langzaam te veranderen. Bovendien zorgen technologische mogelijkheden en eigentijdse ontwikkelingen voor een verdere versnelling. Welke ideeën spelen er op dit moment binnen Eneco?

Innovatie in de energiesector

De energiemarkt is in transitie. Voor de energiesector in Nederland brengt het Energieonderzoek Centrum Nederland (ECN) deze ontwikkelingen in kaart. In Energietrends 2013 onderscheidt het ECN trends als:

• bewegingen op de Europese en mondiale energiemarkt;
• groei van zonnestroom;
• noodzakelijke innovatie van het energiesysteem;
• noodzakelijke innovatie arbeidsmarkt in de energiesector.

De onderzoekers concluderen dat “nu het moment is stappen te zetten om het energiesysteem te hervormen en op een verstandige manier te anticiperen op de gesignaleerde ontwikkelingen” (p. 2).

De gevestigde orde omverwerpen

De energietransitie is een mondiale ontwikkeling, waardoor Nederlandse energiebedrijven er goed aan doen om te innoveren. Daar komt bij dat klanten tegenwoordig mondig zijn, meer keuzes dan ooit hebben en, als hoogtepunt in de nabije toekomst zelf energieleverancier kunnen worden, in de nabije toekomst. In deze continue transitie van de energiesector gaat het traditionele verdienmodel overboord, wordt de consument prosument en is ‘disruptive innovation’ – innovatie die de gevestigde orde omverwerpt – aan de orde van de dag.

Interne innovatie en ondernemerschap

Voor Eneco is het belangrijk om deze energietransitie niet alleen te overleven, we willen er ook in meegaan. Daarom hebben we een intern ‘ecosysteem’ ontwikkeld voor innovatie en ondernemerschap. Met vier initiatieven die elkaar aanvullen en versterken, hopen we collega’s mee te nemen naar een toekomst waarin innovatie en ondernemerschap een groter deel uitmaken van de organisatiecultuur en de dagelijkse praktijk.

Vier initiatieven voor interne vernieuwing

De vier initiatieven voor innovatie en ondernemerschap moeten samen een ecosysteem vormen: elk project is een voedingsbodem voor deze nieuwe organisatievaardigheden, de resultaten van elk project kunnen op hun beurt input geven aan een van de andere projecten en zij kunnen elkaar versterken in de concrete uitwerking en oplevering van nieuwe diensten en producten. Onderstaande initiatieven zitten nog in de ideefase, we denken na over deze vier concepten.

Initiatief 1: Ruimte voor start-ups in The Beloved Studio

Met ‘The Beloved Studio’ willen we start-ups en kunstenaars letterlijk de ruimte geven. De studio wordt een fysiek onderdeel van het Eneco-hoofdkantoor waar young creatives ruimte, faciliteiten en contacten ter beschikking krijgen en waar medewerkers van Eneco, de start-ups en de kunstenaars frisse ideeën kunnen uitwisselen.

Doel van deze ruimte is ervaren, inspireren, delen van kennis en netwerk, en omdenken door frisse ideeën en kunstzinnige uitingen. Door de wisselwerking tussen jonge creatieven en Eneco-medewerkers willen we bereiken dat collega’s vaker uit zichzelf zaken van een andere kant bekijken en inventieve combinaties te maken.

De inspiratie voor dit initiatief kwam onder meer door ervaringen van andere bedrijven met start-ups en incubators. De innovatiecommunity UP verzamelde de meest interessante voorbeelden van dergelijke start-ups in de paper ‘The Startup Revolution: Why It Matters for Corporations’. Daarin is aandacht voor de PlantBottle™ innovatie van The Coca-Cola Company: de eerste plastic fles die deels gemaakt is van plantaardige materialen. De case van Sprint, een Amerikaans bedrijf voor mobiele technologie, laat zien hoe start-ups en corporations elkaar over en weer kunnen helpen.

Ook wij willen met ‘The Beloved Studio’ fungeren als incubator voor start-ups en jonge innovatieve ondernemers ondersteunen bij het realiseren van hun doelen.

Initiatief 2: de Idea Accelerator

De ‘Idea Accelerator’ krijgt een meer virtuele plaats binnen Eneco. Hier kunnen medewerkers ideeën opmerken, beoordelen, verrijken en combineren tot (potentiële) innovaties. Al onze collega’s kunnen hieraan meedoen en wie een idee plaatst, blijft daar ook eigenaar van. Elk goed idee is welkom, want het kan leiden tot procesverbeteringen, incrementele innovatie of zelfs disruptive innovation.

De Idea Accelerator biedt een structuur waardoor ideeën niet in het luchtledige blijven hangen, maar omgezet kunnen worden in concrete activiteiten. Hoe dat moet gebeuren, bepalen innovatie-experts en medewerkers in onderling overleg, via het intranet en ‘in real life’.

De ‘Idea Accelerator’ is een nieuw onderdeel van het interne social platform Eneco Express. Dit platform is een van de finalisten voor de Internal Branding Jaarprijs 2013, een prijs die door een vakjury wordt uitgereikt aan een bedrijf of organisatie “waar Internal
Branding in dat jaar aantoonbaar effect heeft gehad”. Helaas was niet Eneco maar Lommerrijk de winnaar.

Via Eneco Express kunnen collega’s met verhalen en ideeën elkaar inspireren en activeren. Met de ‘Idea Accelerator’ willen we deze bijdragen nadrukkelijk inzetten voor innovatie van onze processen, producten en business model. Over een aantal maanden hopen we in een vervolgartikel concrete resultaten en ‘lessons learned’ te kunnen laten zien van deze aanvulling op ons interne social platform.

Initiatief 3: de Innovatiewerkplaats

De kracht van delen wordt niet alleen in de samenleving maar ook in het bedrijfsleven steeds duidelijker. Sommige innovaties ontstaan, wanneer meerdere sectoren of disciplines de handen ineen slaan. Aan het begin van deze eeuw liet – het bekende voorbeeld – de Senseo zien waar Philips en Douwe Egberts (DE) gezamenlijk toe in staat waren. De bijdrage van beide bedrijven is bij een product als Senseo goed herkenbaar: Philips levert de machine en DE de koffie. En dat levert innovatieve (maar niet heel lekkere) koffie op.

Copycats

De eerste cross-sectorale innovatie was, net als de ontwikkeling Senseo, vooral gericht op product- en dienstinnovatie. Het HBR artikel The New Corporate Garage laat zien dat innovatie zich steeds meer gaat richten op procesinnovatie en innovatie van Business Modellen. Het artikel laat zien dat grote bedrijven een duidelijke voorsprong ten opzichte van start-ups door de schaalgrootte en beschikbare middelen. Hierdoor kunnen corporates makkelijker copycats van zich afschudden en hun voorsprong in de markt behouden. Open innovatie en samenwerking is een van de belangrijkste succesfactoren voor innovatie vanuit corporates.

Werkplaats

Daarom is, in samenwerking met andere grote bedrijven, een werkplaats voor cross-sectorale innovatie ingericht: “Corporate in a garage”. Deze werkplaats is niet letterlijk een garage – zoals de geboorteplaats van bedrijven als Apple en HP. Maar het is wel een flexibele ruimte die creativiteit, co-creatie en intrapreneurship stimuleert bij de bezoekers, die we ‘innovation friends’ noemen.

Samenwerken

Deze innovation friends zijn niet alleen innovation officers, maar ook andere collega’s die bijvoorbeeld geïnspireerd zijn geraakt in The Beloved Studio of een idee gelanceerd hebben in The Idea Accelerator. In deze ‘garage’ werken wij samen vanuit elkaars processen en benutten wij elkaars data-analyse om ideeën uit te werken tot een levensvatbare innovatie, bijvoorbeeld door prototypes of nieuwe business modellen te ontwikkelen.

Initiatief 4: Eneco +

Met de komst van open innovatie zijn besloten old-school R&D-afdelingen niet afgeschreven. Integendeel, het is een belangrijk instrument om disruptive innovation te ontwikkelen en te testen in een afgeschermde omgeving. ‘Business as usual’ kan dan gewoon blijven draaien en ondertussen werken mensen achter de schermen aan oplossingen voor problemen waarbij de gangbare producten niet werken, en aan diensten en modellen die passen bij de veranderende samenleving.

Het grote verschil met vroeger is dat R&D niet langer een aparte, laboratoriumachtige ruimte is, waar alleen innovation officers welkom zijn. Medewerkers van allerlei afdelingen – in ons geval zijn dat bijvoorbeeld ‘solar’, ‘biomassa’, sales & marketing – maar ook klanten en partners kunnen bij Eneco + komen proeftuinieren. Zo bieden wij de beste voedingsbodem om zaadjes van disruptive innovation op te kweken, te laten bloeien en er vervolgens de vruchten van te plukken.

Open innoveren op sociaal gebied

We zien het ecosysteem voor innovatie en ondernemerschap als een voorbeeld van open innoveren met collega’s. Collega’s kunnen op elke plek, bij alle genoemde initiatieven, een bijdrage leveren aan innovatie en ondernemend actief zijn. Ze ontmoeten er mensen uit de omgeving van het bedrijf met wie zij samen vraaggericht kunnen ontwikkelen. Kruisbestuivingen tussen de initiatieven worden actief gestimuleerd en via monitoring kunnen de vier onderdelen verder evolueren. Hierdoor wordt onze bedrijfsstrategie – duurzame energie voor iedereen – op een vernieuwende manier tastbaar.

De resultaten die deze nieuwe werkwijze oplevert, zijn nu nog niet in een bedrag uit te drukken. Maar zoals bij alle Nieuwe Business Modellen gaat het niet om economische waardecreatie alleen. Het daagt ons en onze collega’s uit om onze kennis te delen en te leren van anderen. We kunnen het ontwikkelpotentieel van individuen ten volle aanboren en inzetten.

Tegelijkertijd voorziet dit interne innovatiesysteem in behoeften van start-ups en kunstenaars en van andere corporate bedrijven. De waarde die hierdoor ontstaat, is minstens net zo belangrijk voor ons en onze partners en reden om de huidige transitie te doorstaan en waardevol te benutten.