Hoe bereiden we jongeren voor op de technologie van de toekomst?

Technologie is noch goed, noch slecht, maar is ook nooit neutraal. Deze eerste wet van Kranzberg hielden we in gedachten tijdens de bijeenkomst ter gelegenheid van het 10-jarig bestaan van Stichting Mijn Kind Online. Experts uit verschillende hoeken spraken over de voor- en nadelen van de huidige en te verwachten stand van technologie bij ons geluk, identiteit en zelfbeeld, samenleving en hoe we onze jongeren hierop voorbereiden.

Vlak voor kerst kwam Samsung met een commercial die hun smartwatch onder de aandacht brengt. Wat je erin kunt zien is het verhaal van twee jongens die om de gunst van een blonde schone strijden. En – je voelde hem al aankomen – die met de smartwatch gets the girl. Grappig verhaaltje, sympathiek en voorspelbaar. Maar wat je er ook in kunt zien is een idioot met een gadget, die als een volleerd stalker het meisje voortdurend volgt en vastlegt.

Kansen zien of techniek misbruiken? Het is maar hoe je het ziet. Hierover spraken vier interessante sprekers, uitgenodigd door Mijn Kind Online.

De intiem-technologische revolutie: op zoek naar nieuwe wijsheid

Dr. Rinie van Est (van het Rathenau Instituut) sprak over de intiem-technolgie: de versmelting van nanotechnologie, biotechnologie, informatietechnologie en cognitieve technologie. Wat voor invloed gaat de beheersing van onze intieme omgeving op ons hebben? Welke nieuwe mediawijsheid hebben wij nodig als verantwoordelijke, technologische burgers?

IT-toepassingen zien we over het algemeen als vrolijke gadgets, maar het is inmiddels intieme technologie waar we wat beter op zouden moeten letten. Wat van Est betreft, is ons technologisch burgerschap gemankeerd. De politiek zet het niet op de agenda, onze grondwet is verouderd, en wij burgers hebben het er zelf niet over.

Drie grote tendensen

Het Rathenau Instrituut ziet drie grote tendensen: de mens wordt steeds meer een machine (diepe breinstimulatie, medicatie voor verbeteren van concentratie), de machine neemt een steeds grotere plaats in menselijke interactie in (tools voor emotieherkenning, maar ook sociale netwerken) en de machine wordt mensachtiger (pratende avatars, robots die zorg verlenen).

Vooruitgang kun je alleen bereiken als technologische ontwikkelingen tegelijk opgaan met het ontwikkelen van bijbehorende morele principes. De welvaartsstaat kan alleen bestaan door de balans tussen kapitaal en de positie van arbeiders, de industriele revolutie heeft geleid tot discussies en wetgeving op het gebied van milieu. Nu zijn we op het punt dat we de balans tussen mensen en techniek moeten vinden. Hoe ver mag technologie gaan, en hoe dichtbij laten we technologie komen? Wat betekent het om mens te zijn? Bloggers op Intieme Technologie definiëren drie drijvende krachten acther de intieme technologie-revolutie:

• De wetenschap: maar kunnen wetenschappers de verleiding weerstaan autonome technologie te ontwikkelen die de mens kan domineren?
• De markt: maar wat gebeurt er als we de ontwikkeling van intieme technologie overlaten aan het heersende winstbejag en kortetermijndenken?
• Het militaire apparaat (en dat eromheen): maar kan intieme technologie tot totalitaire technologie leiden?

We staan als burgers niet zelf aan het roer, maar laten onze wereld vormen door de partijen die ik net noemde. Het ontstaan van publiek bewustzijn is dus essentieel om de intieme technologie-revolutie de goede kant op te sturen.

We zijn allemaal baby’s

Siva Vaidhyanathan (van The Googlization of Everything) zegt dat we in onze supergenetwerkte wereld allemaal baby’s zijn: we hebben samen nog veel te leren. Want als we automatisch oorlogen voeren, als we machines op onze kinderen en ouderen laten passen, als we morele beslissingen laten uitrekenen en steeds meer weliswaar langdurige maar ook oppervlakkige (digitale) relaties hebben, stevenen we dan niet af op een wereld vol perfecte eenzaamheid? jJe leest er meer over in het essay Intieme Technologie. In zijn presentatie stelt Van Est acht vragen die nu voor iedereen relevant zijn:

1. Hoe belangrijk is privacy?
2. Hoe belangrijk is onze data?
3. Hebben we nog in beeld waard onze informatie vandaan komt?
4. Zijn wij vrij om technologie te kiezen?
5. Wat laten we over aan machines?
6. Hoe houden we onze emotionele en sociale vaardigheden op peil?
7. Hebben we het recht om niet gemeten, geanalyseerd en gecoacht te worden?
8. Hoe houden we controle over ons voornaamste bezit: aandacht?

Een fijne film hierbij is ‘Her’, waarin Joaquin Phoenix verliefd wordt op zijn OS.

De invloed van technologie op het denken over ‘jeugd’

De Bruyckere houdt zich als als pedagoog, docent, onderzoeker, schrijver en blogger bezig met jeugd en populaire cultuur. Jeugd kenmerkt zich door vrije tijd, vrije ruimte en het recht dingen te doen die je later kunt vergeten. Verandert dat, onder invloed van digitale technologie? De Bruyckere nam ons mee in de wereld van jongeren van nu en betoogt dat hun leven onder druk staat: er is te weinig ruimte, tijd en gelegenheid te vergeten.

Er is te weinig ruimte

Want waar kun je spelen en rondhangen? Als ouders de omgeving vertrouwen, gaan kinderen vanzelf meer bewegen. Probleem is dat veel ouders hun kinderen liever veilig binnen hebben dan buiten in de grote boze wereld. Onbewust verkleinen ze zo de ruimte.

Er is te weinig tijd

Jongeren hebben veel spullen nodig, en voor luxe moet werken. Dat leren kinderen van hun ouders. Tijd is daarmee een schaars goed. Als ouders hun kinderen leren dat je ook kunt afzien van dure luxe goederen, is er vanzelf ook meer tijd.

En vooral: er is geen gelegenheid te vergeten

Wat op internet staat, is voor altijd. Een les die kinderen en jongeren steeds beter in hun eigen leven toepassen. Helaas helpen ouders daar niet aan mee. Al vanaf de geboorde delen deze ‘sharents’ foto’s van hun kleine. Kinderen worden steeds mediawijzer, maar ouders blijven achter. De Bruyckere betoogt dat we ouders moeten opvoeden: doe anderen niet aan wat je zelf niet wilt worden aangedaan.

Opgroeien is fouten mogen maken

Alleen door bewustwording van alle betrokken kunnen we kinderen weer de ruimte geven om normaal op te groeien. Tijd, ruimte en vergeten moet vrij zijn. En dat is mensenwerk.

Mediawijsheid als nieuwe burgerplicht: een appèl

Fellinger is als spreker, inspirator en marketeer steeds op zoek naar de plek van de mens. Als mens vertrouwen we steeds minder op overheden en instanties. Tegelijk geven we massaal onze persoonlijke data weg aan grote machtige bedrijven. Wat is er aan de hand? In zijn presentatie schetst Fellinger de toekomst van internet en marketing, en roept ons op de regie weer te nemen. We hebben veel: er is oneindig veel informatie, er zijn oneindig veel diensten, er zijn oneindig veel producten. In deze wereld van overvloed, zijn aan aantal dingen schaars: vertrouwen, aandacht en tijd.

Vertrouwen

Zonder vertrouwen is er geen communicatie en al helemaal geen relatie mogelijk. Waar we vroeger instanties en grote bedrijven zonder meer vertrouwden, beoordelen we ze nu op basis van transacties. Bedrijven worden sneller en meer afgerekend door consumenten dan vroeger, omdat er meer kennis is en meer communicatie mogelijk. Ikea gaat daar heel bewust (en proactief) mee om met hun IWAY-aanpak.

Maar veel bedrijven hebben een arrogante houding naar consumenten en geven geen echte aandacht. We krijgen dan aandachtspijn: een pijnprikkel in onze hersenen die optreedt als we geen aandacht krijgen. Onze vrienden vertrouwen we echter wel. Daarom moeten we ook inloggen met Facebook als we wat willen op Tripadvisor.

Aandacht

Iedereen wil aandacht van iedereen: er is een harde strijd om aandacht gaande.
Bij commerciele boodschappen gaan onze hersenen echter op standby. Veel boodschappen zijn niet relevant en plezant. Hoe meer je over iemand weet, hoe relevanter je kunt zijn. Hoe leuker en makkelijker je iets maakt, hoe fijner je bent in gebruik. En hoe beter je aandacht kunt verdienen. Google doet dat goed: wat we krijgen is voor ons persoonlijk relevant (data), hoe we het krijgen is fijn en makkelijk (bijvoorbeeld Maps).

Tijd

Realtime is het nieuwe primetime, we hebben geld over voor tijdsbesparing (daarom kopen we geen uien bij de boer, maar – relatief heel dure – voorgeneden uien bij Albert Heijn. En daarom belooft Wehkamp je pakket binnen een half uur te verzenden. Fellinger is op kruistocht:

“We zijn zowel burger als consument, als burger zijn we kritisch, maar als consument helemaal niet.”

En dat terwijl wij consumenten de macht hebben om veranderingen af te dwingen. We geven pas vertrouwen als er wederzijdse aandacht is, we vragen om relevante en plezante processen, diensten en producten en begrijpen dat aandacht het betaalmiddel van ons naar bedrijven is. Dus gemakzuchting klagen, zonder te handelen, moet afgelopen zijn. Ben je niet tevreden over je bank? Stap dan gewoon over. Schud de gemakzucht af, en gebruik je kracht als consument. Dan moeten bedrijven wel mee.

Onze privacy verdwijnt: wanneer gaat het te ver?

In 2012 lanceerde Peter Vlemmix de documantaire ‘Panopticon’, over de opkomst van de controlestaat: ‘Controle op onze levens neemt toe, en privacy verdwijnt. Maar hoe gebeurt dit precies en wanneer gaan we de gevolgen echt merken?’ De documentaire wordt hoog gewaardeerd en is veel bekeken. Wat Vlemmix betreft is privacy het fundament onder de democratische samenleving. In ons land is van burgers is alles bekend, maar van overheden nauwelijks.

Vlemmix op Sargasso: “Ik denk niet per se dat er kwade genieën zijn die iets met jouw persoonlijke informatie willen, maar voor autoriteiten is het heel makkelijk om te weten wat je op elk willekeurig moment aan het doen bent, en met wie. Ons hele openbare leven wordt in databases vastgelegd, zodat het jaren later nog terug te zoeken is wat je op welk moment aan het doen was. Dat is hoe onze samenleving nu is ingericht. We zijn een maatschappij geworden waarin we elk risico willen uitsluiten. Maar dat legt ongelooflijk veel druk op mensen, die stukje bij beetje hun gevoel van vrijheid kwijtraken.”

Veel beleid wordt ontwikkeld of geïnitieerd zonder zorgvuldig proces van de voren: overheden kopen drones voordat er goede wetgeving is. Het EPD wordt via de achterdeur alsnog ingevoerd. Op het moment dat we het ons realiseren is het al te laat, aldus Vlemmix. De pers speelt bijna geen rol in privacyebat en fungeert meer als pr-machine voor machthebbers dan als controlerende macht. De journalistiek doet zijn werk niet. Geore Orwell:

“Journalism is printing what someone else does not want printed: everything else is public relations.”

Het is belangrijk dat we onze stem laten horen. En we onszelf goed informeren. Qua overheden, maar ook qua bedrijfsleven. Want hoe kunnen we Google vertrouwen als het een bedrijf met winstmaximalisatie als doel is? Het is ons land, niet dat van een paar ministers (of bedrijven). Om de issue van privacy tussen de oren van jongeren te krijgen, moeten we uitleggen wat het betekent om niet vrij te zijn, wat het betekent om gecontroleerd te worden. Als we nu al dat zaadje planten, groeien ze misschien op als bewuste burgers.

Kritisch, positief en eigen kracht

Als burger en consument zijn we aan onszelf en aan de jongere generatie verplicht, de ontwikkelingen in media en technologie kritisch en pro-actief te volgen en te beïnvloeden. En daarbij dan voortdurend de balans te zoeken tussen wat er kan en wat we willen. Opletten dat we mensen blijven die positief gebruik maken van de technische mogelijkheden, maar er nooit slachtoffer van worden.

Dus blijven we kritisch en steeds positief met elkaar in debat, daarbij geholpen door onafhankelijke journalisten en gewetensvolle wetenschappers en uitvinders. Kom je een keer een Glass Explorer tegen die de Glass etiquette niet naleeft:

Al zal dat niet volgens de etiquette zijn. 😉

Foto intro met dank aan Fotolia