Open data: de kansen voor overheid & bedrijfsleven

Overheden hebben in de loop der jaren enorme hoeveelheden data verzameld. Data die verzameld is op kosten van de belastingbetaler. Kadastergegevens, voertuiggegevens, geodata etc etc. Die data wordt vaak voor maar een enkel doel gebruikt, terwijl er veel meer mee mogelijk is.

Dat bleek deze week op het symposium dat studenten van het Instituut voor Communicatie & Media in Groningen organiseerden over open data. Op dit moment komen er steeds meer initiatieven om die data ‘open’ te maken en, voor zover dit niet in strijd is met de privacywetgeving, ter beschikking te stellen aan iedereen die er iets mee wil. En dat levert enorme kansen op.

Wat is ‘Open Data’?

Wat houdt ‘open data’ precies in?

• De data is openbaar;
• Er berust geen auteursrecht of andere rechten van derden op;
• De data zijn bekostigd uit publieke middelen, beschikbaar gesteld voor de uitvoering van die taak;
• De data voldoen bij voorkeur aan ‘open standaarden’ (geen barrières voor het gebruik door ICT-gebruikers of door ICT-aanbieders);
• Open data is bij voorkeur computerleesbaar, zodat zoekmachines informatie in documenten kunnen vinden.

Op het Open Data portaal van de overheid zijn zeer diverse datasets te vinden, variërend van alle besluitenlijsten per ministerie tot de strooiroute van fietspaden in Nijmegen.

Waarom Open Data?

In 2004 hebben de ministers van Wetenschap in de OECD bepaald dat publiek gefinancierde data ook weer publiek beschikbaar moeten zijn. Wat zijn de belangrijkste drivers voor deze ontwikkeling?

Transparante overheid

De eerste is de drive van de overheid om transparantie te bieden aan burgers. Een prachtig voorbeeld daarvan is de Britse website Where does my money go?. Dankzij open data kunnen Britten precies zien waar hun belastinggeld aan wordt uitgegeven. Juist door het open karakter kan iedereen een site als dit maken en controleren of het klopt. De Britten liggen wat dit soort transparantie betreft mijlenver voor op Nederland.

Economische activiteit

Het openen van de databases biedt mogelijkheden aan het bedrijfsleven die nu nog niet eens in z’n geheel te overzien zijn. Momenteel is het al mogelijk om, door een SMS te sturen, informatie over koopsommen van huizen op te vragen, maar een mooier businessmodel is Buienradar, dat geheel op open data is gebaseerd. Volgens Neelie Kroes zijn er door het openen van de data miljarden te verdienen.

Kwaliteit data verhogen

Door de data open te stellen, komen ook tekortkomingen en fouten aan het licht. Door het mogelijk te maken om dit terug te melden, kan de overheidsinstantie de eigen dataset low-cost verbeteren. Het hergebruik van data kan de overheid trouwens nog wel meer besparingen opleveren. Duurzaamheid geldt niet alleen voor energie.

We hebben er al voor betaald

De dataverzameling is gefinancierd met publiek geld. Het is daarom zeer logisch om de data vervolgens ook weer ter beschikking te stellen aan de burger. De goudmijn die we met z’n allen gecreëerd hebben, is het eigendom van ons allen en het opwerpen van drempels zou niet erg democratisch zijn. De tegenvraag zou zijn: waarom zou de overheid het niet open moeten stellen?

Wat gebeurt er allemaal?

Overheden en instanties als het RDW stellen de data beschikbaar, maar ze gaan ook verder. Er worden Data Hunts en Hackathons georganiseerd waar ontwerpers, ontwikkelaars en andere creatieven in een snelkookpan bezig gaan met de data en vervolgens met compleet nieuwe apps en businessmodellen komen. Overheden bepalen aan de hand van het Vijfsterrenmodel van Tim Berners Lee hoever ze (kunnen) gaan.

Zo is er een app ontwikkeld waarmee je kunt zien welk percentage auto’s van een bepaald type na 12 jaar nog rondrijdt. En welk percentage daarvan nog door de APK heen komt. Een app die de auto-industrie tot op de grondvesten kan laten schudden. Een ander voorbeeld dat door een docent werd geopperd: roosterdata van hogescholen en universiteiten kunnen bijzonder interessant zijn voor OV-bedrijven. Die kunnen daardoor gerichter bussen en trams inzetten. Kansen zat!

En de burger dan? Is de privacy niet ernstig in gevaar?

De overheid moet ook heel goed nadenken over welke data wel of niet opengesteld kunnen worden. Maar meer transparantie maakt het ook beter te controleren of dat ook werkelijk gebeurt. De vraag is bovendien of de privacygevaren niet al aanwezig zijn in gegevensbestanden die niet in beheer van de overheid zijn. Nu al worden datasets van RDW door brancheorganisaties gekoppeld aan andere databanken om jou gepersonaliseerde direct mail te kunnen sturen.

Op het minisymposium over Open Data spraken Job Wiegant (Gemeente Groningen), Dylan de Jong (RDW) en Lisette Derksen (Rotterdam Open Data).