Welke toekomst gaat Facebook tegemoet?

Nog niet zo lang geleden was Facebook de startup waar iedereen jaloers naar keek. Het leek het bedrijf van Mark Zuckerberg voor de wind te gaan. Sinds ongeveer een halfjaar heerst er echter een heel ander sentiment rond ‘The Social Network’. Niet alleen verliep de beursgang niet voorspoedig, ook was er veel kritiek op allerlei privacygevoelige gebruikersinformatie. In hoeverre beïnvloeden deze zaken het verdere verloop van Facebook?

Laten we er nog maar eens op wijzen dat Facebook nog een jong bedrijf is. Toch heeft het in korte tijd een explosieve groei gekend en doet het al een tijdje mee met de grote jongens op het internet (zoals Amazon, Google, Microsoft en Apple). En dat terwijl de in 2004 opgerichte website pas twee jaar later toegankelijk werd voor iedereen boven de dertien jaar en met een geldig e-mailadres. Je zou dus kunnen stellen dat het sociale netwerk eigenlijk pas zes jaar oud is. De jaren daarvoor was het namelijk een netwerksite alleen voor studenten van hogescholen en universiteiten in Amerika, waarbij Harvard, de universiteit waaraan Zuckerberg destijds studeerde, de primeur had.

MySpace drie of vier keer meer waard

Toen Facebook in 2006 toegankelijk werd voor de rest van de wereld begon het te groeien als kool. Al was het niet gelijk de onomstreden favoriet om de nummer 1-positie in de categorie ‘social media’ over te nemen van bijvoorbeeld MySpace. Zo blogde Marc Gunther, senior writer bij Fortune (dus niet de eerste de beste) in 2006 nog het volgende, toen bekend was geworden dat News Corp van Rupert Murdoch MySpace had overgenomen voor 580 miljoen dollar:

“Facebook is echt een fenomeen. Allebei mijn studerende dochters zweren erbij en het behoort tot de top tien sites op het internet, maar het is op geen enkele manier zo groot als MySpace. Dus als Facebook zelfs één miljard dollar waard zou zijn, dan zou MySpace op drie of vier keer zoveel gewaardeerd moeten worden.”

Van Hyves naar Facebook

De geschiedenis wees echter anders uit. Waar MySpace nog aan een zijden draadje bungelde, voordat investeerders waaronder Justin Timberlake zich ermee gingen bemoeien, ging het Facebook de laatste jaren gigantisch voor de wind met een astronomische hoeveelheid van 955 miljoen mensen wereldwijd die lid zijn van het sociale netwerk. Het waren opeens niet alleen maar studenten en hippe mensen die zich hadden aangemeld; ook tantes, buurvrouwen, opa’s en oma’s wisten de site uiteindelijk te vinden. Hier in Nederland zagen we die ontwikkeling ook, al duurde het wel even voordat ‘Facebooken’ gemeengoed werd. We hadden immers Hyves.

Maar op een gegeven moment, zo rond 2010, 2011 stapten steeds meer (jonge) mensen over van de sociale netwerksite van Raymond Spanjar en de zijnen naar de sociale netwerksite van Mark Zuckerberg. Er werden verschillende redenen genoemd. Onder andere “De layout van Facebook is veel rustiger”, “al mijn buitenlandse vrienden en studiegenoten zitten er ook op” en “Hyves werd meer en meer een site voor scholieren en huisvrouwen”, waren enkele geluiden die sindsdien te horen waren. Het feit dat Hyves in 2010 werd overgenomen door De Telegraaf Media Groep viel ook niet bij iedereen in goede aarde.

Groei gaat gepaard met kritiek

Wereldwijd, met uitzondering van landen als Rusland (Badoo, Vkontakte), China (Qzone, Weibo) en Brazilië (Orkut) ontstond een soortgelijke ontwikkeling. Facebook stormde het lokale social medialandschap binnen en veroverde binnen no time de nummer 1-positie. Al ging dat lang niet zonder slag of stoot. Gepaard met de groei nam namelijk ook de kritiek toe.

Zo waren er diverse consumenten(groepen) die klaagden over de manier waarop Facebook zou omgaan met hun privacy, was er kritiek over het feit dat Facebook stilzwijgend een gezichtsherkenning-feature had ingeschakeld, zou Facebook informatie over de leden doorspelen naar app-aanbieders en gaf het geen helderheid over de manier waarop het (uitgelogde) gebruikers blijft volgen met cookies. En ook het feit dat door de gebruiker verwijderde foto’s uiteindelijk helemaal niet verwijderd bleken van de server, zette veel kwaad bloed bij bezorgde Facebookleden. De kritieken op Facebook kennen zelfs hun eigen Wikipedia-lemma, waarin het lang scrollen is.

Beursgang goed idee?

Het algehele sentiment rond Facebook lijkt ook een flinke knauw te hebben gekregen sinds het bedrijf in mei van dit jaar naar de beurs ging. Er was niet alleen veel te doen over de prijs waarvoor een Facebookaandeel in de begindagen werd verkocht (volgens velen was 38 dollar toch echt veel te hoog gegrepen), ook het feit dat het aandeel in een halfjaar tijd niet is gegroeid en vandaag de dag zelfs op zo’n 18, 19 dollar staat, doet bij veel mensen de wenkbrauwen fronsen. De vraag laait op of Facebook niet een fout heeft gemaakt om naar de beurs te gaan, zoals men dat ook denkt bij andere jonge internetbedrijven als Groupon en Zynga die nog veel dieper zijn gegaan.

Een andere veel gehoorde vraag is of Facebook over een paar jaar nog steeds de grote speler kan zijn die het nu is. Nu is Facebook nog populair, wordt het veel bezocht en nadert het de 1 miljard(!) leden, maar hoe gaat het met de site over pak ‘m beet drie jaar? Heeft Facebook dan definitief een plekje veroverd in het internetlandschap en gaat het (op meerdere fronten) de concurrentie aan met bijvoorbeeld Google en Microsoft, of bewandelt het dezelfde weg als zoveel sociale netwerksites eerder hebben gedaan? Is Facebook here to stay of wacht ’t hetzelfde lot als onder andere Hyves, MySpace en Friendster?

Sinds beursgang vooral negatieve publiciteit

De vraag welk lot Facebook zal ondervinden is lastig te beantwoorden. De beursgang heeft Facebook in ieder geval geen windeieren gelegd. Ondanks de dalende koers, heeft het bedrijf wel de kas flink kunnen vullen en heeft het bedrijf nu volop besteedbaar kapitaal. Toch kan die stap het jonge bedrijf uiteindelijk wel opbreken als belanghebbenden steeds ontevredener worden en sneller en meer resultaten willen zien.

Allereerst de aandeelhouders zelf natuurlijk, maar daarmee de gehele financiële wereld. Is op techblogs Facebook nog een interessant bedrijf, op financiële blogs is het een zorgenkindje geworden. Die zien vooral het gebrek aan resultaat. Daarnaast lijkt, mede door allerlei negatieve nieuwsberichten over het aandeel of het gemis aan resultaat, er veel negatief nieuws rond Facebook naar buiten te komen. Momenteel bestaat het nog vooral uit beursnieuws en kan dit dus veranderen zodra de koers ook maar even opleeft. Oftewel: morgen kan die stemming compleet anders zijn!

Feit is ondertussen wel dat het lijkt of het hele bedrijf in slecht daglicht komt te staan, ook op sites die niet over de beurskoers schrijven. Zo zouden profielen van mooie vrouwen geplaatst zijn door de Taliban, of andere ‘fake users’. Daarnaast blijft het risico op datagebruik een mogelijke bom onder de waarde, zowel positief (commercieel gezien) als negatief (privacy-angst van gebruikers). Een mooi voorbeeld is de Huggies-reclame bij een vrouw die daarvoor een posting deed met een positieve zwangerschapstest. Het bleek nu een lucky treffer, maar veel aandeelhouders zouden de koers mede op dit soort data-analyses hebben gebaseerd en het is de vraag hoe Facebook dit kan gebruiken. Hoe Facebook er precies voor gaat zorgen dat elke gebruiker inderdaad elk jaar weer meerdere dollars per jaar gaat opbrengen.

Mobiele Facebook

Er wordt, om de uitgavengroei en aandeelhouders tevreden te kunnen stellen, flink meer verdiend worden aan gebruikers maar dat wordt nog een hele kluif! Een van de huidige bedreigingen voor Facebook zijn alle mobiele apps. Op de website zelf staan er allerlei advertenties maar als je de timeline via mobiele apps inlaadt, zijn deze advertenties meestal niet meer zichtbaar. Aan mobiele gebruikers, en dat worden er met de dag meer, verdient Facebook momenteel dus vrijwel niets. En daarmee verdient het dus soms juist steeds minder per gebruiker.

Facebook kan dan wel aangeven dat dit wel goedkomt, maar het zit natuurlijk ook met die honderden miljoenen gebruikers die ook niet gek zijn. Als er te veel commerciële activiteiten ontplooid worden op de site of als duidelijk is dat winstbejag boven gebruikersgemak gaat, zal een keer het punt bereikt worden waarop veel gebruikers zeggen ‘nu is het genoeg’ en zij hun heil zoeken bij een ander sociaal netwerk. Google+ zou daar mogelijk garen bij kunnen spinnen.

1 miljard!

Er zijn ook redenen te bedenken waarom Facebook niet snel ten onder zal gaan. Het is volgens sommigen immers ‘te groot’ om nu nog bestreden te worden door kritieken of door concurrenten. Een gebruikersaantal van tegen de 1 miljard (oftewel één op de zeven aardbewoners!) dat raak je zomaar niet kwijt. Natuurlijk zullen er altijd mensen opstappen en zal de site qua bezoekersaantallen op een gegeven moment niet meer verder kunnen groeien, maar volgens kenners moet er veel gebeuren wil Facebook nog maar twee- of driehonderd miljoen gebruikers overhouden. Internationaal is zoiets inderdaad vrij ondenkbaar, maar nationaal hebben we wel hetzelfde zien gebeuren met Hyves.

Het is niet onoverkomelijk, maar Facebook is toch een begrip geworden, zowel online als offline. Bedrijven, groot, klein, internationaal of lokaal, hebben de sociale netwerksite ontdekt en linken naar hun bedrijfspagina’s op zowel hun website als bijvoorbeeld in het winkelpand, op kantoor, in e-mailhandtekeningen of op visitekaartjes. Zelfs ministeries hebben Facebook ontdekt. Maar net als met de eerder genoemde sociale netwerken die op hun retour zijn, zegt dat ook weer niet al te veel. In de hoogtijdagen van Hyves waren toenmalig minister-president Jan-Peter Balkenende of PvdA-lijsttrekker Wouter Bos ook regelmatig actief op die site. En als ze merken dat de site minder populair wordt en een andere site (lees: Facebook) meer bezoekers trekt, dan verschuiven ze hun activiteiten gewoon naar die site.

Zowel gebruikers als bedrijven pleasen

Datzelfde geldt nog sterker voor commerciële bedrijven, die voor een groot deel de kas van Facebook spekken met hun advertenties en reclamecampagnes. Als die merken dat een andere site populairder wordt of minder controversieel is, zullen ze niet schromen om vandaag nog hun biezen te pakken bij Facebook en hun marketing te continueren bij andere sociale netwerksites. En daarin schuilt het gevaar voor Facebook.

Zuckerberg staat hiermee voor een immens moeilijke taak. Aan de ene kant moet hij de basis van zijn site, de gebruikers, tevreden stellen en houden, maar aan de andere kant moet hij de basis van zijn inkomen, de adverterende bedrijven, tevreden stellen en houden. Het is nu afwachten hoe Zuckerberg dat gaat aanpakken. Een concrete oplossing lijkt hij echter nog niet te hebben. Zijn laatste grote verandering, de timeline-functie, lijkt uiteindelijk meer in het voordeel te zijn van de bedrijven (groter en duidelijker adverteren), dan dat het gunstig is voor de gebruikers. Zij kunnen hun foto’s nu wel beter zichtbaar maken, maar er zijn weinig gebruikers die te spreken zijn over de timeline.

De toekomst van Facebook

Het is de vraag wat het huidige sentiment in media-aandacht voor het bedrijf zal betekenen. Financieel hoeft Zuckerberg zich in ieder geval op de korte termijn nog geen zorgen te maken, al zullen hij en consorten niet stilzitten en gaan ze hard aan het werk om van Facebook een blijvend succes te maken. De vraag is alleen hoe ze dat gaan doen. Facebook zit bovenop een gigantische grote berg aan waardevolle data; dé reden waarom adverteerders op Facebook zouden moeten adverteren. Deze kan hij natuurlijk commercieel uitbuiten, maar hij kan er ook zelf iets mee doen.

Om maar een voorbeeld te noemen: Want wat nou als Facebook op een dag besluit om (deels) als datingsite verder te gaan? Facebook Dating zou perfect moeten werken, want de sociale netwerksite heeft in de acht jaar dat het bestaat enorm veel kennis over z’n gebruikers opgebouwd. Facebook weet wat wij leuk vinden, wat we lezen elders op het internet, met wie we vaak op foto’s staan, welke filmpjes we aanklikken, wat we het delen waard vinden, et cetera. Voor Facebook moet het een peulenschil zijn om vrijgezellen aan elkaar te koppelen. Like?