Filter
ChatGPT Haal meer uit je wiki [praktijkcase]
Wiki’s zijn niet meer weg te denken uit het internetlandschap. Vooral Wikipedia helpt ons dagelijks met achtergrondinformatie en is volgens onderzoek minstens zo betrouwbaar als Encyclopaedia Britannica. Maar voldoet een wiki nog wel aan de eisen van het moderne internet? Wat als je meer uit je wiki wilt halen, de interactie wilt verbeteren of gerichte vragen wilt stellen? Dat kan!
Structuur van een wiki
Een wiki wordt door de oorspronkelijke bedenker omschreven als: “the simplest online database that could possibly work”. Het is een heel eenvoudige manier om informatie op te slaan en een eindgebruiker de mogelijkheid te geven die informatie te bewerken. De inhoud in een wiki is echter in essentie volledig ongestructureerd. En in sommige gevallen is structuur wel zo handig.
De gebruiker van een wiki heeft vaak concrete vragen. Vragen waarvoor het systeem relaties en kenmerken moet kunnen begrijpen en interpreteren. Vragen zoals: “Wie scoorde in de finale van het EK voetbal in 1988 het winnende doelpunt tegen Rusland, en wie gaf de voorzet?” Om deze vragen te kunnen beantwoorden, moet het systeem bekend zijn met wat voor informatie erin is opgeslagen en welke kenmerken deze informatie heeft. Bijvoorbeeld welke wedstrijd een finale is, wie de winnaar, van welk toernooi het onderdeel uitmaakt. Daarvoor is het nodig om het systeem bekend te maken met het “kennismodel” achter de informatie.
Voor een project voor saMBO-ICT moest een grote hoeveelheid gestructureerde informatie, over ICT-ondersteuning in het MBO-onderwijs, in een semantische wiki ondergebracht worden, met als doel om het systeem gerichte vragen te kunnen stellen en de informatie op verschillende slimme manieren te ontsluiten. In het geval van saMBO-ICT ziet het kennismodel er als volgt uit (vereenvoudigd).
Dit kennismodel is een stuk abstracter dan het voorbeeld van de voetbalwedstrijd, maar je kunt er de zelfde soort vragen aan stellen. Bijvoorbeeld: “Welke actoren maken deel uit van een use case die hoort bij kernsysteem X en functie Y?”
Semantische wiki
Het kennismodel is met behulp van een semantische plugin aan de wiki toegevoegd. Dat betekent dat je bij het aanmaken van een pagina bepaalt welk type content je invoert (een use case, actor, proces, kernsysteem, etc.). De wiki vraagt je vervolgens wat hij wil weten over dat specifieke stuk informatie; voor een use case is dat bijvoorbeeld het doel, de aanleiding, het resultaat en de bijbehorende actoren. Want naast tekst kan de gevraagde informatie ook bestaan uit verwijzingen naar andere informatie in de wiki. Zo worden per wikipagina specifieke kenmerken en onderlinge relaties vastgelegd. Door dit te doen krijgt het systeem kennis van de betekenis van de informatie. Dat biedt de mogelijkheid om de gebruiker te attenderen op dwarsverbanden en gerelateerde informatie, waardoor het nog gemakkelijker is om je weg te vinden, en rond te dwalen in de informatie.
De wiki slaat de semantische informatie samen met de inhoud van de wikipagina op in een achterliggende database. Een speciale querytaal maakt het mogelijk om vanuit een willekeurige wikipagina deze informatie te bevragen. Een procespagina kan bijvoorbeeld vragen: “Tot welk kernsysteem behoor ik? En in welke hoofdgroep val ik dan?”, of “Uit welke use cases besta ik?”. Het antwoord op deze vragen kan op de procespagina zelf worden gepresenteerd. Zo houd je als gebruiker steeds het overzicht hoe de informatie op je scherm zich tot de rest van de wiki verhoudt, hoe diep je je inmiddels ook in de informatie hebt ingegraven.
Naast het stellen van vragen vanuit een pagina, maakt de vastgelegde semantiek het ook mogelijk om vragen te stellen over verschillende pagina’s heen. Zo kunnen snel overzichten uit de wiki gegenereerd worden die automatisch (mee)veranderen wanneer de inhoud van de wiki wordt aangepast. Een lijst van alle use cases zal bijvoorbeeld automatisch groeien wanneer er meer use cases aan de wiki worden toegevoegd. Ook geavanceerdere overzichten, waarbij wordt gefilterd op eigenschappen en/of informatie van verschillende pagina’s wordt samengevoegd, zijn mogelijk. Zo kun je desgewenst een overzicht maken van alle actoren die betrokken zijn bij een willekeurige use case binnen een bepaald proces, inclusief de beschrijving van de desbetreffende use case(s). De wiki gaat zich dus ook daadwerkelijk meer als een soort database gedragen.
Buiten de wiki
Alle semantiek die vastgelegd is in de wiki kan geëxporteerd worden naar RDF, één van de pijlers onder het semantische web. Het is zelfs mogelijk de inhoud van de wiki direct te publiceren in een zogenaamde triple store, een type database speciaal gericht op het ontsluiten van semantiek. Hierdoor kan de informatie ook betekenis krijgen buiten de muren van de wiki en onderdeel worden van een groter geheel. Zonder dat je er als gebruiker iets van merkt, maakt het extreem geavanceerde scenario’s mogelijk waarbij de informatie uit de wiki betekenisvol kan worden gebruikt in – en gelinkt aan – informatie in een heel andere context. Zo zou een onderwijsinstelling bijvoorbeeld de interne procesmodellen kunnen linken aan processen uit de wiki van saMBO-ICT, zonder dat daarbij direct de noodzaak ontstaat de interne procesbenamingen aan te passen. Uiteindelijk ontstaat zo – in de visie van het semantisch web – een netwerk van kennis, semantisch vastgelegd en gepubliceerd. Kennis die breed raadpleegbaar en (her)bruikbaar is, bevrijd van de muren van de oorspronkelijke context.
Leanback en leanforward: ingangen gebaseerd op behoefte
Semantiek is niet het enige hulpmiddel om de informatie uit de wiki tot je te nemen. Verschillende gebruikers hebben verschillende behoeften als het gaat om het opzoeken en opnemen van informatie. Niet iedereen is een intensieve gebruiker. Om de informatie toegankelijk te maken voor meer doelgroepen, is het belangrijk om ook te kijken naar mensen die op een andere manier de informatie bekijken, bijvoorbeeld met iPad op de bank. Dat roept een andere informatie- maar vooral interactiebehoefte op. Max Pinas van Tam Tam heeft dit goed uitgelegd in een presentatie en noemt dat “leanback”. Een leuk voorbeeld hiervan is Qwiki; waarin dit concept wordt toegepast op bestaande wiki-content.
In het geval van saMBO-ICT is gekeken wie de informatie gaat gebruiken en wat hun behoeften zijn, zoals bijvoorbeeld:
- Vanuit verschillende invalshoeken de informatie benaderen
- Snel verbanden zien tussen de informatie
- Geïnspireerd worden door aanverwante onderwerpen
- Zoeken op trefwoord, maar ook de structuur van de informatie kunnen volgen
- Downloaden en printen van het materiaal
Gebaseerd op deze behoeften zijn bijpassende interactievormen ontwikkeld die ‘ingangen’ op de informatie vormen:
- Animaties, nemen de gebruiker mee en inspireren. Ze bieden de nodige houvast in de structuur als de gebruiker daar nog niet bekend mee is.
- Bladermechanisme, gebruikt de structuur om de informatie te verkennen, leanback en gericht op ontdekken
- Procesplaat, toont alle mogelijke verbanden en aanverwante informatie. Hiermee vindt de expert op een leanforward manier waarschijnlijk het snelst wat ie zoekt
- Boek lezen, het is mogelijk de up-to-date informatie uit de wiki in boekvorm tot je te nemen, zowel op het scherm, als door te downloaden en te lezen als e-book op je tablet. De ultieme vorm van leanback.
Deze ingangen geven de gebruikers een unieke mogelijkheid om zelf te kiezen hoe zij de informatie tot zich willen nemen.
Evolutie: ingegeven door nieuwe devices
Een wiki is een schitterend systeem, eenvoudig in gebruik en geschikt voor grote hoeveelheden informatie, maar het internet verandert en tablets en smartphones veranderen onze kijk op interacteren met informatie. Door het combineren van de kracht van de wiki met semantiek en dus een zekere vorm van intelligentie, en het aanbieden van nieuwe vormen van interactie wordt een heel ander gevoel gecreëerd. Idealiter weet de eindgebruiker niet eens met wat voor systeem hij te maken heeft, maar wordt hij toch voorzien in zijn informatiebehoefte, op een manier die bij hem en bij het moment past. Een trend die zich steeds meer voordoet en die het gebruiksgemak van (web)applicaties hopelijk steeds beter zal maken.
Mocht je meer willen weten over wiki’s, kun je verder lezen op: Triple A encyclopedie, Wat is een wiki, Reliability of Wikipedia, saMBO-ICT, Semantic Plugin Mediawiki, Semantic Web, Presentatie Max Pinas en QWiki.
Over de auteurs
