eHealth als grote belofte voor zorgvernieuwing

Van 7 tot en met 9 mei was de WoHIT in Kopenhagen ofwel ‘The World of Health IT’. Kernthema’s voor dit jaar waren de continuïteit in zorg en patiënt-georiënteerde zorgdiensten via eHealth. Samen met 2500 zorg- en IT-professionals liet PinkRoccade Healthcare zich in krap 3 dagen tijd bijpraten over de belangrijkste ontwikkelingen binnen deze thema’s. Met een meer dan representatief sprekersgilde was het nog lastig kiezen uit alle simultaan geprogrammeerde onderdelen. De conferentie bestond uit 4 onderdelen. Allereerst het hoofdprogramma waarvan de organisatie in handen is van de HIMSS (Europa). Daarnaast was er een flinke beursvloer aanwezig waar bezoekers terecht konden bij de leveranciers van uiteenlopende oplossingen ten behoeve van de gezondheidszorg, hoofdzakelijk gericht op de ziekenhuis-markt. In totaal namen 98 exposanten deel. Er werden diverse workshops aangeboden die naar eigen keuze konden worden gevolgd. Tot slot was er een speciaal programma voor de aanwezige Nederlanders in het ‘Holland House’ waarin ook aandacht werd besteed aan de GGZ-markt en andere lokale initiatieven. De Nederlandse delegatie bestond uit 130 deelnemers: meer dan ooit tevoren.

Vraag naar zorg groter dan het aanbod

De conferentie werd geopend door Astrid Krag (Minister van Gezondheid in Denemarken), John Dalli (Europese Commissaris voor Gezondheid en Consumentenbeleid) en onze eigen Neelie Kroes (Vice President van de Europese Commissie en specifiek belast met de digitale agenda voor Europa). Allen hamerden erop dat de gehele EU verantwoordelijk is voor het vinden van innovatieve oplossingen om de problemen binnen de gezondheidszorg voor nu en in de toekomst het hoofd te kunnen bieden. De uitdagingen zijn bepaald niet mals. Zonder ingrijpen zal het bestaande zorgstelsel binnen vrijwel alle landen binnen een aantal decennia ineen storten. Hierbij spelen niet alleen kosten een rol, maar ook het toenemende tekort aan verpleegkundig personeel en specialisten. Daarnaast worden mensen steeds ouder (vergrijzing); deze groep doet een gemiddeld hoog beroep op zorgvoorzieningen waardoor de kosten verder stijgen. Tot slot zal het aantal chronische patiënten mede als gevolg van het voorgaande punt, de komende jaren flink stijgen. In andere woorden: de vraag naar zorg zal het aanbod ruim overstijgen.

eHealth als wondermiddel?

Gedurende de gehele conferentie lag de nadruk op de mogelijkheden van eHealth, met name vanuit het oogpunt van een verbeterde efficiency. Namens de Europese Commissie maakte de heer Dalli bekend dat de financiële ondersteuning voor innovaties op het terrein van eHealth flink is verhoogd. Een bedrag of percentage werd nog niet genoemd. Op dit moment zijn er wereldwijd ruim 400 initiatieven op dit terrein. Geteld in apps, schatte Mevrouw Kroes dat de teller rond dit najaar op 13.000 zou komen te staan. Voorzieningen die allemaal op de een of andere manier zorg aanbieden of ondersteunen via mobile devices. Investeringen vanuit de EU zijn hard nodig om te voorkomen dat het ‘healthcare’ probleem op termijn niet meer hanteerbaar zal zijn, aldus Dalli.

In een paneldiscussie was de toon opvallend positief. Alle aanwezigen spraken over de noodzaak tot vrije keuze, als het ging om het gebruik maken van innovatieve technologieën om efficiënter zorg te kunnen consumeren. Standaarden, die nodig zijn om informatie over en weer te kunnen uitwisselen, maar ook: gedragsverandering onder patiënten. We zullen op een andere manier gebruik maken van zorg dan we tot nu toe gewend zijn. Iedereen was het er over eens dat persoonlijk contact met zorgverleners moet blijven bestaan. Oftewel: techniek als aanvulling op bestaande zorgvormen, niet als vervanging . Het bleef een gesprek waarin grote thema’s werden aangeroerd maar altijd op een comfortabel niveau werden besproken. Potentieel pijnlijke issues werden behendig vermeden.

De patiënt als lid van het zorgteam

Een flink aantal sprekers vertelde over de diverse onderzoeken en experimenten die binnen de EU zijn uitgevoerd om de meerwaarde van eHealth aan te tonen. Hierbij ging het om het toepassen van domotica om het voor patiënten mogelijk te maken taken van de arts zelf over te nemen, zoals het afnemen en uitlezen van bloedwaarden (diabetes) of om bijvoorbeeld foto’s te maken van huidaandoeningen en deze direct door te sturen naar een dermatoloog ter beoordeling. Zaken waarvoor in de meeste gevallen een afspraak moet worden geboekt in het ziekenhuis. Inefficiënt en tijdrovend. Artsen en specialisten kunnen zo zelf pro-actief contact opnemen met patiënten wanneer het (gedeelde) dossier hiertoe aanleiding mocht geven. Elettra Ronchi (Senior Beleidsadviseur OECD in Parijs) meldde dat op dit vlak een kostenreductie van 25% was gerealiseerd in een programma dat specifiek was opgetuigd voor diabetici.

Of wat te denken van een pilot in Uppsala (Zweden), waarbij de rapporten van huisartsen direct werden gedeeld met de betreffende cliënten. Huisartsen gingen toegankelijker schrijven en patiënten waren goed op de hoogte van hun dossier en het zorgproces. Of, zoals Anne Lefevre Skjoldebrand (Chief Executive van Swedish Medtech) het zelf omschreef: “The patient is part of the healthcare team.” Dit impliceert een fundamenteel andere wijze van denken en doen. “Pas wanneer patiënten zich goed kunnen organiseren, zullen zij in staat zijn het volle potentieel van eHealth te benutten.”

Gebrek aan overtuigende cijfers

In een kleine 3 dagen volgden vele voorbeelden over diverse gezondheidsportalen (Estland, Denemarken en Zweden) en hybride zorgprogramma’s. Opvallend was het gebrek aan kwantitatieve data die naar aanleiding van de diverse experimenten en zorgprogramma’s moeten zijn verzameld. Dit werpt de vraag op hoe goed er is gemeten tijdens het uitvoeren van deze programma’s. Kelli Podusvilev (Programmamanager eHealth Estland) kon als enige wat algemene cijfers delen met betrekking tot het gebruik van het portaal dat zij sinds 2009 in gebruik hebben. Maar hieruit werd niet duidelijk wat de opbrengsten waren in verhouding tot de gedane investeringen. Alle sprekers beaamden dan ook dat eHealth in algemene zin nog in de kinderschoenen staat.

Er wordt op zeer beperkte schaal samengewerkt, wat betekent dat er nog nauwelijks sprake is van kennisdeling. Tegelijkertijd riepen een aantal sprekers op om niet al te veel onderzoek meer te verrichten, maar eHealth-toepassingen juist nu al zoveel mogelijk op kleine schaal in te voeren, omdat zij ervan overtuigd zijn dat eHealth zich vanzelf zal bewijzen. Met name voor chronisch patiënten zijn er diverse programma’s die zich op dit vlak zouden hebben bewezen. Daarnaast is er binnen de EU al veel onderzoek gedaan naar de mogelijkheden van eHealth. De toegang tot deze informatie is nu echter nog relatief hoogdrempelig, wat de aarzelende houding van een aantal lidstaten mogelijk verklaart.

Allemaal aan de eHealth-taart

Nanna Skovgaard (Head of Division, Danish Ministery of Health) ziet eHealth of Telemedicine als de belofte van een overheerlijke taart waarvoor de beste ingrediënten zijn gebruikt . We willen er allemaal van proeven maar de exacte samenstelling van deze taart is ons nog onbekend. Zij pleitte ervoor vooraf een realistisch beeld samen te stellen over de mogelijkheden en opbrengsten van eHealth-programma’s. Verzamel de juiste data en bedenk vooral op welk moment data benodigd is om achteraf een goede evaluatie te kunnen maken.

Dat het ook anders kan, bleek uit het verhaal van Dr. Oliver Harrison (Health Authority Abu Dhabi) die mede verantwoordelijk is voor het uitvoeren van onderzoek naar de oorzaak van het relatief hoge aandeel diabetespatiënten in Abu Dhabi. Het tweede onderdeel van zijn opdracht betreft preventie: het verbeteren van het zorg- leefpatroon van type-2 patiënten. Ook hier geen concrete cijfers, maar volgens de heer Harrison wordt voorkomen dat de kosten voor de zorg uit de pas lopen door te investeren in de gezondheid van patiënten met Diabetes type 2. Dit heeft hij kunnen realiseren door op 3 niveaus programma’s uit te rollen: op individueel-, groeps- en maatschappelijk niveau. Als voorbeeld gaf hij aan dat persoonlijk voedingsadvies goed werkt, maar dat bijvoorbeeld voorlichting op onderwijsinstellingen (groep) minstens zo belangrijk is. Op maatschappelijk niveau kan het zelfs zo ver gaan dat bepaalde voedingswaren geweerd werden door supermarkten of door vooraf duidelijk aan te geven hoeveel suiker of vet bepaalde producten bevatten. Een voorbeeld op het terrein van eHealth betrof het bezoek van een aantal aangesloten restaurants. Bezoekers kunnen hun gerechten bestellen via een beschikbare iPad. Door in te loggen op een persoonlijke pagina, werden die gerechten die voor bepaalde patiënten als ‘risicovol’ werden bestempeld, niet getoond op het menu.

Noodzaak om haast te maken

Uit het inleidende stuk van dit artikel werd al voldoende duidelijk dat de noodzaak groot is om onze de gezondheidssector ingrijpend te herzien. Dit werpt zonder meer vraagstukken op rondom de toegankelijkheid van de zorg, de prijs die ervoor betaald moet worden en de nieuwe rol die patiënten hier zelf in moeten krijgen en nemen. Dit zal een complex proces zijn dat nog vele jaren in beslag zal nemen.

De vraag of we nog op tijd zijn, is terecht. Volgens Kevin J. Dean (Managing Director connected Health bij Cisco) is het een groot misverstand om te veronderstellen dat innovatie vanzelf zijn weg zal vinden in de gezondheidszorg. Innovatie moet volgens hem nauwgezet geleid worden. Daar komt bij dat de meeste innovatie op dit moment gericht is op het behoud van bestaande processen en werkvormen terwijl het roer eigenlijk volledig om moet, aldus Dean. Echte innovatie ontstaat uit het ontwrichten van structuren. Als voorbeeld noemde hij de instructie –nu bijna 100 jaar geleden- aan verplegend personeel om tussen het ontvangen van patiënten door, de handen zorgvuldig te wassen. Het zou tientallen jaren kosten voordat deze instructie opgenomen zou worden in zorgprotocollen en daarmee daadwerkelijk opgevolgd werd. We zijn er daarmee nog lang niet, maar hier ligt zeker een prachtige kans voor iedereen binnen deze sector om met nieuwe ideeën en oplossingen te komen.