Mechanical Sciences: wetenschappelijke publicaties vrij toegankelijk

De wetenschap loopt voorop, maar daar waar het gaat om het verspreiden van informatie is ze toch wat conservatief. Nieuwsgierigen moeten vaak diep in de buidel tasten voor een abonnement op een wetenschappelijk tijdschrift. En voor bedrijven die behoefte hebben aan goede papers uit veelzijdige wetenschappelijke gebieden is het haast onbetaalbaar. Open Access is een principe dat uitkomst biedt en Mechanical Sciences is een nieuw online tijdschrift, op initiatief van de wetenschappers van de TU Delft, dat volgens dit principe is opgezet.

Kostbaar en slecht vindbaar

Wetenschappelijke artikelen zijn – zeker voor leken zoals ik – moeilijk te vinden. Natuurlijk zijn er verschillende search-engines die wetenschappelijke bronnen ontsluiten, maar als je meer wilt lezen dan alleen de samenvatting, kost het vaak een hoop geld en gedoe. Nou mag kwalitatief goede content best een prijs hebben, wetende dat je een artikel raadpleegt dat is onderbouwd met jarenlang onderzoek en bovendien vóór publicatie gelezen en gecontroleerd is door slimme  mensen. Maar soms vraag ik me af in hoeverre ik niet al betaald heb voor dit onderzoek, als belastingbetaler bekostig ik al veel wetenschappelijk onderzoek. Is het dus wel terecht dat ík betaal voor die informatie en dat mijn buurman morgen ook weer moet betalen voor hetzelfde artikel? Ik vind van niet.

Vrije informatie

Informatie moet vrij toegankelijk zijn, voor iedereen, overal en altijd, ook wetenschappelijke informatie. Daarnaast is er bij jonge wetenschappers en studenten een sterke behoefte om snel en redelijk frequent te kunnen publiceren, zodat ze een waardevolle portfolio van Engelstalige papers kunnen opbouwen. Uit deze 2 grondbeginselen is Mechanical Sciences ontstaan. Er is aan dit tijdschrift echter een belangrijk 3e element toegevoegd: Open Review. Dit principe maakt dat iedereen, onder toezicht van een groep ervaren redacteuren, kan helpenredigeren. Zodra het manuscript van een artikel is ingezonden, krijgt het een eerste beoordeling van een redacteur. Indien het voor publicatie vatbaar is, vindt een eerste publicatie als ‘Discussion paper’ plaats en zoekt de redacteur een aantal mensen bij elkaar voor de peer-review. Wanneer alle commentaren naar tevredenheid zijn verwerkt, volgt definitieve publicatie. Deze werkwijze kent een korte doorlooptijd, waardoor goede artikelen snel een goede review krijgen en dankzij het medium nooit lang hoeven te wachten op publicatie.

Mooie kans, maar niet gratis

Initiatieven als deze dragen bij aan een nieuwe focus in de wetenschap. Dr. Paul de Laat, universitair docent Filosofie van de Informatiemaatschappij aan de RUG, schreef hier begin oktober een mooi artikel over. Veel jonge wetenschappers schermen hun onderzoek angstvallig af tot het na lange reviews uiteindelijk opgenomen kan worden in een toonaangevend en onbetaalbaar tijdschrift. Vervolgens gelden er allerlei (door uitgeverijen opgelegde) beperkingen, waardoor verdere verspreiding  beperkt is, met logische gevolgen voor de bekendheid en mogelijke kansen. Open Access biedt het tegenovergestelde: vrijheid en snelheid. Maar laten we gelijk eerlijk zijn: Open Access is geen synoniem voor gratis. Uiteindelijk moet er iemand betalen voor het platform en de exposure, alleen in plaats van de gebruiker is het de leverancier van informatie die zelf betaalt om zijn informatie de wereld in te sturen. Klinkt misschien gek, maar eigenlijk is het best logisch dat degene met het grootste belang bij de verspreiding van het werk hiervoor betaalt. Bovendien zijn dit kosten die de schrijver uiteindelijk ook weer vanuit subsidies en toelagen grotendeels kan terugkrijgen.

Creative commons

Alle publicaties op Mechanical Sciences zijn gepubliceerd onder de CC BY licentie. Dat wil zeggen: hergebruik toegestaan met bronvermelding. Het is zelfs mogelijk om delen van de publicatie te hergebruiken (bijvoorbeeld in schoolboeken) of te modificeren. De gedachte aan een wereld waarin de wetenschappelijke informatie vrij toegankelijk is voor iedereen die er behoefte aan heeft, is natuurlijk een ideaal. Zodra het zich bewijst als vruchtbaar en onmisbaar voor de jonge onderzoekers zelf en zij deze verandering omarmen en uitdragen, is het onomkeerbaar. Mechanical Sciences is in ieder geval een kansrijk initiatief dat hopelijk veel succes heeft en een bijdrage levert aan een blijvende verandering in de wereld van informatie en kennis.