Sociale innovatie, ook in stoffige omgevingen

Aan de ene kant sociale innovatie, co-creatie, vertrouwen en verantwoordelijkheid. Mooie begrippen, veel over geschreven. Frankwatching ervan barst uit zijn voegen. Aan de andere kant supply chain managament, ketenoptimalisatie, grijze pakken en logistiek. Gevoelsmatig een lichtjaar daartussen. Of toch niet?

Sociale innovatie gaat boven technologische innovatie

Nederland doet het goed. We staan in de top 10 van kenniseconomieën van het World Economic Forum, en wel op de 8e plaats. De Nederlandse economie is technologisch zeer ontwikkeld (3e positie). Dat is met name te danken aan de hoge dichtheid van PC’s, internet, mobiele telefonie, breedbandtechnologie en de beschikbaarheid van de nieuwste technologieën. In dit artikel op Science Guide wordt bepleit dat Nederland dat niet weet om te zetten in meer innovatie. Om de innovatiekloof in Nederland op te lossen zal sociale innovatie bovenaan op onze nationale innovatie agenda moeten komen; flexibel organiseren, horizontaal managen en slimmer werken, waardoor technologische innovaties beter renderen, aldus de schrijvers van het artikel.

Dat klinkt goed! Maar waar beginnen?

Flexibel organiseren, horizontaal managen en slimmer werken; het zijn allemaal begrippen die we verbinden met het containerbegrip ‘nieuwe werken‘. Vanuit het nieuwe werken is er veel geschreven over co-creatie, openheid, transparantie en de winst daarvan. Niet alleen binnen een organisatie, maar ook tussen organisaties.

Ik kom deze begrippen nauwelijks tegen in de wereld van ketenoptimalisatie. En juist daar moeten de organisaties samenwerken om winst in de keten, dus organisatie-overstijgend, te realiseren. Dit filmpje legt prachtig uit wat een keten is, en wat er allemaal bij komt kijken.

Het is soms een wereld waar men elkaar allang kent en vooringenomen ideeën en standpunten heeft, waar ze wel met elkaar willen praten over optimalisatie, maar toch eigenbelang voorop stellen, waar plannen zijn gemaakt, onderzoek na onderzoek is uitgevoerd en er geen resultaat is. Een concurrentie-analyse is nog steeds de basis voor ketenoptimalisatie. Er wordt vanuit organisaties geredeneerd, waarbij iedereen zo goed mogelijk zijn eigen stukje  invult in de keten. De keten moet worden geoptimaliseerd, maar eigenbelang is een onlosmakelijk onderdeel daarvan. En, laten we eerlijk zijn, het heeft allemaal ook een beetje een stoffig image.

Hier zou innovatie, gecombineerd met de principes van het nieuwe werken, de boel wat kunnen openbreken. Innovatie gaat in deze context niet over de technische innovatie, maar over sociale innovatie, dus over anders organiseren. Innovatie is nooit een doel op zich. Innovatie kan wel helpen in situaties waar creatieve ideeën moeten leiden tot kostenbesparing.

Hoe ziet het eruit?

Verantwoordelijkheid naar en vertrouwen in de medewerker

Breng een aantal medewerkers van de verschillende organisaties met echt inhoudelijke kennis in de keten bij elkaar, zonder vooraf vast te stellen op welk onderdeel in de keten er kosten moeten worden bespaard. Mensen die buiten bestaande kaders kunnen denken, samen kunnen en willen werken, met veel diversiteit. Zet de verbinding tussen de betrokken mensen centraal. Vertrouw erop dat die medewerkers met elkaar veel beter kunnen bedenken waar de mogelijkheden tot optimalisatie of besparen zitten.

Nog mooier is het als de klant – de eindgebruiker – ook mag meedenken. Want daar gaat het uiteindelijk allemaal om. In supplychainmagazine wordt Bob Stoffel, senior vice president Engineering, Strategy & Supply Chain van United Parcel Service of America geciteerd: ‘When we talk about supply chain visibility, it does not simply mean visibility into your own supply chain and your own shipments. It means visibility among partners, which enables collaborative decision making closer to the customer.’ Wat zou het mooi zijn als de ‘customer’ nu ook nog mag meepraten en meedenken, zodat de ‘collaborative decisions’ ook zijn afgestemd op zijn wensen.

Organiseren in plaats van organisatie

Durf minder vanuit concurrentie te denken. Juist omdat het onderdeel van de besparing niet vooraf is meegegeven, hoeft eigenbelang niet de boventoon te voeren. Het gaat dan ook niet om de samenwerking tussen organisaties, maar over de samenwerking tussen mensen van organisaties. Kom los van “vertegenwoordiger van organisatie x”. Denk meer in “onderdeel van één geheel”. Dan ben je ook gelijk af van alle contracten en onderhandelingen nog voordat de samenwerking is gestart.

Creativiteit, fouten maken mag

Creativiteit is alleen mogelijk als je fouten mag maken. Sir Ken Robinson is in dit filmpje daar vrij duidelijk in (het is een gouwe ouwe, maar zo mooi).

Doorbreken van werk- en denkpatronen, uitproberen van nieuwe dingen, informatie verzamelen, leren en fouten maken is geoorloofd. Uiteindelijk moet het wel leiden tot resultaat. Op een site over ketens en netwerken kwam ik deze definitie tegen van creativiteit: “Creativiteit is het zien van kansen of concrete oplossingen voor problemen, door het kunnen combineren van diverse invalshoeken en hieraan een praktische vertaalslag geven. Niet de innovativiteit van een idee is bepalend, maar het vermogen om aan te sluiten bij waar echt behoefte aan is en het in de praktijk brengen van een idee.”

Proberen versus implementeren

Het mag duidelijk zijn dat ik niet pleit voor hele hordes mensen die een hele keten op deze manier gaan bekijken. Hou het klein, start in een pilotsetting. Probeer het op kleine schaal. Dan is er ook geen man overboord als het niet lukt, en hoeft niemand gefrustreerd te zijn over grote investeringen in de samenwerking die nergens toe hebben geleid.

Wat heb je nodig?

Schep een plek waar ruimte is om innovatief samen te werken en doorbraken te realiseren zijn, los van de eigen organisatie. Een plek met een eigen identiteit. Virtueel samenwerken moet uiteraard ook mogelijk zijn. En ga te werk in scrums; kleine brokjes (denk)werk, geprioriteerd naar maximale bijdrage aan het resultaat, met een beperkte doorlooptijd. Zo kun je ook altijd, desnoods per dag, laten zien waar je staat. En wordt optimaliseren in de keten ook nog leuk!

Op deze manier werken is aan de hand van ketenoptimalisatie neergezet, maar zou natuurlijk net zo goed toegepast kunnen worden op cradle-to-cradle benaderingen, ecologische footprint optimalisatie, milieubesparingen in de keten et cetera. En wellicht zelfs voor de volgende kabinetsformatie?