What’s in your school bag?

‘What’s in your bag’ is een community van Flickr gebruikers die de inhoud van hun (school)tas op de foto zetten. Ook de schooltassen van studenten. Naast toiletartikelen, pennen, fruit en andere prullaria geeft de serie foto’s een goede indruk van hoe de inhoud van onze tas in de afgelopen jaren veranderd is. Niet alleen papier maar ook smartphones, iPods en laptops zijn alom vertegenwoordigd. Maar, speelt het (hoger) onderwijs hier wel voldoende op in?

In de afgelopen jaren hebben wij heel wat in de schoolbanken gezeten; zowel op het HBO als de universiteit. De voornaamste moderne middelen die worden ingezet om het onderwijs te ondersteunen zijn e-mail, PowerPoint en een omgeving waar docenten (een deel van) hun lesmateriaal en cijfers publiceren. Zo nu en dan neemt een student een laptop mee naar college om mee te tikken, maar dat is het dan ook wel. Een schril contrast met hetgeen studenten in hun vrije tijd en onderling op het net doen: Hyves, YouTube, Facebook, Google Docs, Instant Messaging etc. Dat studenten tegenwoordig zo veel tijd op het internet doorbrengen, biedt kansen voor onderwijsinstellingen: niet alleen om met studenten te communiceren, maar ook om het onderwijs te verrijken, te verbeteren en de spaarzame tijd van docenten efficiënter in te delen.

Waar onderwijsinstellingen voorheen afhankelijk waren van grote partijen met complexe en kostbare onderwijspakketten, is het internet nu een bron van makkelijke en goedkope tools die op oneindig veel manieren ingezet kunnen worden. Grote implementatietrajecten en applicaties die ongebruikt blijven, maken plaats voor applicaties waar studenten (en docenten) zich al thuis voelen. Maar hoe kunnen we deze tools nu handig inzetten? Het integreren van een YouTube filmpje in een presentatie kennen we wel, maar van samenwerken en snel, slim kennisdelen is dan nog geen sprake.

Blog je stage

Neem een stageverslag. We weten allemaal dat dit voor studenten een noodzakelijk kwaad is. In de laatste week van de stage ga je zitten om de afgelopen maanden te beschrijven, terug te halen wat je ook alweer geleerd hebt en op te zoeken wat je allemaal produceerde. Door simpelweg een blogomgeving beschikbaar te stellen en van studenten te vragen wekelijks te beschrijven wat ze hebben gedaan en opgeleverde producten bij te voegen, bespaart de student niet alleen tijd maar er ontstaat ook een completer en hoogwaardiger beeld van de stage aan het einde. Bovendien kan de docent gedurende de stage samen met de begeleider meekijken, bijsturen en reageren op het werk van de student.

YouTube als tentamenuitwerking

Het evalueren van tentamens is minstens zo belangrijk als de voorbereiding. Echter, het klassikaal bespreken van tentamenantwoorden vergt tijd, fysieke aanwezigheid en daardoor ook ruimte, terwijl studenten deze besprekingen vaak niet bijwonen. Neem een laptop, een webcam en een whiteboard en bespreek in tien minuten de juiste antwoorden. YouTube maakt het mogelijk om de film direct online op te nemen en te publiceren. Met Slideshare kun je zelfs commentaar opnemen over de sheets van een presentatie heen, zogenaamde Slidecasts. Docenten nemen de film op als het hun uitkomt en studenten kunnen de film in hun eigen tijd terugkijken.

De drempel om dit te doen en dus om te leren van gemaakte fouten kan daardoor drastisch worden verlaagd. Het opnemen van colleges wordt door verschillende onderwijsinstellingen al gedaan, maar vaak in de setting van grote hoorcolleges met professionele apparatuur. Eenvoudige films waar geen kostbare apparatuur voor nodig is, zien we in andere landen al vaker verschijnen.

Samenwerken, samen delen

Een groot deel van het hoger onderwijs wordt tegenwoordig in projectgroepen aangeboden. Studenten werken gedurende een periode gezamenlijk aan opdrachten en koppelen hun vorderingen regelmatig terug aan de docent. Wat is er handiger dan om gebruik te maken van bijvoorbeeld Google Docs om samen deze stukken te schrijven? Geen verschillende versies meer, of losse onderdelen bij elkaar moeten voegen, uitpuilende mailboxen en aantekeningen op papier. Docenten delen de opdrachtbeschrijving met de groepen en de studenten gaan samen aan de slag. Voor iedere groepsbespreking kan de docent de stukken zelf van te voren doornemen. Kijk voor meer ideeën op het de website van Google Docs voor onderwijzers.

Colleges als podcast

De trein op zondagavond zit vol met studenten op weg naar hun rommelige studentenkamer. Sommigen van hen lezen nog even een collegedictaat of een studieboek door, de meesten zitten met hun mobiele telefoon te fröbelen en met dopjes in hun oren muziek te luisteren. Met die dopjes zou je ook naar een opname van een college kunnen luisteren. Net zoals een luisterboek een prettige manier van lezen kan zijn, kan ook het herbeluisteren van een college een prima manier zijn om de lesstof nog een keer door te nemen.

Het is eenvoudig om colleges of lessen op te nemen en op een website aan te bieden als podcast. Niet iedere student zal er gebruik van maken, maar als 10 procent van de leerlingen het gebruikt om de (her)tentamens voor te bereiden, draagt dat al bij aan verschillende onderwijsdoelen. Je kunt natuurlijk gebruik maken van de mogelijkheden van iTunes University, maar als je morgen wilt beginnen kun je de .mp3 audiobestanden ook gewoon als download beschikbaar stellen op je eigen website.

Lijm

De bovenstaande toepassingen zijn slechts voorbeelden van de mogelijkheden die het web te bieden heeft. Er zijn nog vele andere snelle en slimme toepassingen denkbaar die de kwaliteit van het onderwijs verbeteren en het leven van studenten en docenten aangenamer maken. Hierin schuilt ook een gevaar: als je te veel verschillende online tools gaat aanbieden kan het onoverzichtelijk worden. Bedenk goed wat je wilt bereiken, houdt de scope in het begin klein en kies een beperkte set met online middelen.

Als je eenmaal een keuze hebt gemaakt welke online tools je wilt gebruiken is het ook belangrijk om samenhang tussen deze tools creëren. De meest eenvoudige ‘lijm’ om dat mee te doen, is in de vorm van een onderwijsblog. Een blogomgeving waar elk vak of course een eigen blog krijgt en elk college of les een eigen artikel. In de artikelen worden lesstof, vragen van studenten, online filmpjes, verwijzingen naar stageblogs, oefententamens en toetsen gebundeld. Op deze manier is alle essentiële onderwijscontent voor docenten en studenten beschikbaar en vindbaar via één platform.

En het IT beleid dan?

Uiteraard is het van belang na te denken over hoe dit soort middelen een plek krijgen binnen het onderwijs. Er zijn natuurlijk didactische aspecten en zaken met betrekking tot privacy, toegankelijkheid en controle waar goed over moet worden nagedacht. Dat betekent ook dat er, liever vandaag dan morgen, nagedacht moet worden over het IT/onderwijs beleid van onderwijsinstellingen met betrekking tot dit soort online middelen.

Laat je echter niet tegenhouden. De veelal gratis of betaalbare online tools maken het mogelijk om te proberen en te experimenteren. Voor de meeste tools geldt: vandaag kiezen is morgen draaien. Het voordeel komt vaak uit een onverwachte hoek. Door op kleine schaal te proberen doe je ervaring en inspiratie op om beleid vanuit een praktisch perspectief te formuleren. Zonder tijd te verliezen. Want de lichting studenten met alleen een iPad en een banaan in hun tas zou volgend jaar wel eens op de stoep kunnen staan.

Bjørn van Raaij is teamleider van de adviesgroep Het Nieuwe Samenwerken van Tam Tam en gespecialiseerd in Social Business oplossingen en Enterprise Mashups. Met het team geeft hij bedrijven advies hoe ze de rijkdom aan webtools en -concepten voor zich kunnen laten werken.