E-reader in het onderwijs

Wat kun je in het hoger onderwijs met de e-reader? Is het een hype of juist een toekomstbelofte? En hoe gebruiksvriendelijk is dit middel eigenlijk? In deze bijdrage testen we de e-reader. Ook bespreken we in hoeverre dit middel bijdraagt aan mobiel leren.

Wat is een e-reader?

Een e-reader is een draagbaar apparaat waarmee je documenten kunt downloaden en lezen van een goed leesbaar scherm. Het leest als van papier. Bovendien kun je aantekeningen maken en boekenleggers plaatsen. Je hoeft dus niet meer te printen en dat is goed voor het milieu! Tenminste, als je dit afzet tegen het stroomgebruik van de e-reader en de verwerking van afgeschreven exemplaren. De e-reader waar het hier over gaat, is de iReX Digital Reader 1000S. Dit type beschikt niet over wifi en kan niet draadloos downloaden.

Waarom de e-reader testen?

Aanleiding tot het testen van de e-reader is dat SURFnet/ Kennisnet de ontwikkelingen op het gebied van mobiliteit wil blijven volgen. Een van deze ontwikkelingen is de komst van de grote verscheidenheid aan mobiele devices met innovaties in interactie. Om die reden test een groepje van 5 personen in opdracht van SURFnet en Kennisnet een vijftal mobile devices. Ik ben een van de gelukkigen en als onderwijskundige richt ik me vooral op de didactische toepassingsmogelijkheden.

Overigens heeft de Open Universiteit eerder dit jaar een soortgelijk onderzoek gedaan, maar dan onder studenten en met een ander type e-reader, zie ook  “The Feasibility of E-Ink Readers in Distance Learning: A Field Study” van Janssens en Martin (2009). Het onderzoek betreft wel een ouder type e-reader zonder de mogelijkheid om aantekeningen te maken.

Welke andere mobile devices worden getest?

Naast de e-reader worden de pico-projector, tablet touch pc, digital notes pen en 2 verschillende smartphones (Android en iPhone GS) getest. Deze bijdrage richt zich op de e-reader.

Hoe ziet-ie eruit?

De e-reader heeft precies het formaat van een A4 en past daarom handig in mijn tas. Althans, zonder hoesje, want die heeft hij nog niet. En helaas schijnt het beeldscherm snel te beschadigen en is het aan te raden is om een hoesje om het beeldscherm heen te doen. Het beeld zelf is zwart-wit en in te stellen op verschillende grijstinten.

En hoe staat het met het gebruiksgemak?

De eerste keer dat ik ermee werk, duurt het even voor ik het menu begrijp. Het lijkt alsof er 2 typen menu’s zijn en het is niet meteen duidelijk waarom. Helemaal intuïtief werkt de e-reader het dus niet. Maar het went snel en dan gaat het vanzelf. Het lezen van de iRex is inderdaad heel prettig. Dat komt doordat het beeld minder trilt en spiegelt dan een gewoon beeldscherm. Zelfs buiten in de zon, met zonnebril, is de tekst goed te lezen. Het bevalt me beter dan een boek, omdat je een e-reader prettiger kunt vasthouden dan veel pockets. In het donker heb je wel een lampje nodig, want hij werkt niet met achtergrondverlichting, zoals een computer.

Een van de grote voordelen van de e-reader zou moeten zijn dat je aantekeningen met een stylus (pennetje om een touchscreen mee aan te raken) kunt maken in digitale documenten. Helaas ben ik daar een stuk minder positief over. Er zit relatief veel tijd tussen het schrijven en het verschijnen van de letters op de e-reader. Bovendien ziet het er slordig uit. Alinea’s highlighten en uitroeptekens plaatsen gaat prima, maar hele zinnen schrijven is onhandig, traag en snel onleesbaar.

Volgens de fabrikant kun je een week met de e-reader werken zonder tussentijds te hoeven opladen. Bij mij was de batterij veel eerder leeg, maar dat kwam wellicht ook doordat ik hem intensief uitprobeerde.

Voor de multitaskers onder ons is het prettig dat je vier verschillende documenten tegelijk open kunt hebben. Ook is het gemakkelijk om documenten in mappen te plaatsen en om ze heen en weer te schuiven tussen laptop en e-reader.

In dit filmpje wordt het gebruik van de software gedemonstreerd.

Hoe compatible is de e-reader?

De e-reader accepteert alleen de volgende formaten: Mobipocket PRC, Adobe PDF, NewsPaperDirect NP, txt, html, jpeg, png, gif, tiff of bmp. Geen Open Document  Format (ODF) en ook geen Open Office en MS-Office-documenten dus. Volgens een recensie worden via plug-ins ook andere formaten ondersteund en komt er binnenkort wel ondersteuning voor MS-Office-documenten. Dat zou fijn zijn, want lang niet alle documenten die ik zou willen lezen op de e-reader heb ik in de genoemde formaten. Vooral voor het maken van aantekeningen is een Word-document handiger.

Via mobipocket kun je gratis boeken downloaden. Dit gaat heel gemakkelijk en er zitten leuke boeken tussen. Via pressdisplay kun je allerlei kranten uit de hele wereld lezen en op je e-reader zetten, maar om iets meer te lezen, moet je al wel snel registreren en een klein bedrag betalen.

Mogelijkheden voor het hoger onderwijs

Het apparaat biedt studenten de mogelijkheid om in een keer al het benodigde leesmateriaal mee te nemen zonder met zware tassen te slepen. Dat kan prettig zijn wanneer je bijvoorbeeld in het weekend naar je ouders gaat. In een aantal gevallen kan dat nu ook al via de laptop, maar veel mensen vinden het lezen via de laptop vervelend. Lezen met een e-reader is duidelijk prettiger dan via een laptopbeeldscherm. Het leesmateriaal moet wel in de juiste digitale formats beschikbaar zijn.

Het apparaat kent nog weinig functionaliteiten. Voor toepassing in het onderwijs zou het bijvoorbeeld prettig zijn als je verschillende zoekmogelijkheden zou hebben. Vooral als je je bedenkt dat de e-reader capaciteit heeft om grote hoeveelheden tekst op te slaan. Ook zou het fijn zijn om zelf links aan te kunnen maken naar andere artikelen of om stukken tekst naar elkaar te laten verwijzen. Wanneer artikelen tijdens colleges worden geanalyseerd, kunnen met dat type functionaliteiten gemakkelijk onderlinge relaties worden gelegd, vergelijkingen worden gemaakt en tegenstrijdigheden worden opgemerkt.

Ook de mogelijkheid om te categoriseren zou prettig zijn voor gebruik in het onderwijs. Denk aan het toekennen van tags of kleurtjes per stukje tekst, om relevante teksten later weer gemakkelijk terug te vinden.  Of de mogelijkheid om stukken tekst automatisch te laten vertalen naar een andere taal. En denk aan koppelingen met bibliotheken en sociale netwerken als Shelfari.

Met een e-reader die aangesloten is op wifi, kunnen studenten in werkcolleges met elkaar via daartoe bestemde sites (zoals de universiteitsbibliotheek) artikelen opzoeken en direct bespreken. Met dit type e-reader is dit nog niet mogelijk.

Voorbeelden van situaties waarin de e-reader in het onderwijs gebruikt kunnen worden, zijn:

• docent bespreekt een artikel en studenten maken ondertussen aantekeningen op digitale wijze in het artikel (en kunnen die aantekeningen eventueel later weer met elkaar delen);
• studenten geneeskunde dragen hun medische naslagwerken op eenvoudige wijze met zich mee, zodat ze sneller bepaalde ziektebeelden en bijbehorende behandelingen kunnen opzoeken;
• studenten zoeken en bespreken gezamenlijk literatuur tijdens werkgroepen.

Docent Nieuwe Media Erna Kotkamp van de Universiteit Utrecht ziet nog maar beperkte meerwaarde van de e-reader boven de laptop. Zij stelt daarom voor om in de toekomst vooral studenten zelf ermee te laten experimenteren: ‘Mijn studenten gaan daar dan zeker rare dingen mee doen, exploreren, proberen te hacken, kijken wat er allemaal mee kan.’

E-reader: fijn om mee te lezen!

De naam van de e-reader zegt het al: het is vooral een fijn apparaat om stukken mee te lezen. Aantekeningen maken gaat moeilijker en er zijn nog weinig functionaliteiten.

De fabrikant mikt voorlopig met deze e-reader op de zakelijke markt. Voor mensen die veel documenten meesjouwen biedt hij inderdaad voordelen. Bijvoorbeeld wanneer zij veel reizen, liefst met openbaar vervoer, tussentijds werken en daarbij gebruikmaken van veel verschillende documenten. Je kan denken aan onderzoekers op weg naar een congres.

Voor het onderwijs is de prijs nog hoog in verhouding tot de voordelen die de e-reader biedt, maar voor de toekomst zie ik wel allerlei mogelijkheden. Ik blijf de ontwikkelingen omtrent de e-reader zeker volgen. Wie heeft andere ervaringen en/of ziet meer mogelijkheden?