Event: Mediawijsheid in een gemedialiseerde wereld

[[image:m8.jpg::right:1]]Op donderdag 12 oktober vond in Amsterdam de conferentie 'Mediawijsheid: Leven in de gemedialiseerde samenleving' plaats.  Centraal stond daarbij de vraag hoe burgers bewust, kritisch en actief kunnen bewegen in een complexe, veranderlijke en fundamenteel gemedialiseerde wereld. Alper Çugun was erbij en doet in dit artikel uitgebreid verslag van het event. Alper schreef al eerder een gastcolumn voor Frankwatching en zal vanaf nu vaker bijdragen gaan leveren voor Frankwatching.

[[image:m13.jpg::right:1]]Upcoming.org de event-site van Yahoo! begin zijn nut te bewijzen. In de RSS-feed van events in Amsterdam zag ik het event Mediawijsheid: leven in de gemedialiseerde samenleving in Pakhuis de Zwijger langskomen. Het event en de bijbehorende wiki zagen er erg interessant uit, maar nog veel interessanter voor mij was de openingsspreker: Lawrence Lessig.

Thema van het event was het concept Mediawijsheid wat in een rapport van de Raad van Cultuur wordt gedefinieerd als:

het geheel van kennis, vaardigheden en mentaliteit waarmee burgers zich bewust, kritisch en actief kunnen bewegen in een complexe, veranderlijke en fundamenteel gemedialiseerde wereld

Voor de meeste mensen die dit weblog bezoeken is mediawijsheid vanzelfsprekend. Wij navigeren moeiteloos over het internet, weten sites op waarde en betrouwbaarheid te schatten en kunnen in veel gevallen al nauwelijks meer functioneren zonder web, e-mail en chat. De overheid signaleert dat dit niet voor iedereen opgaat en dat grote groepen mensen de boot missen. Een goede overheid moet dan ook proberen die overgang te begeleiden zonder zich er teveel mee te bemoeien. 

Keynote Lawrence Lessig

[[image:m7_copy1.jpg::right:1]]Na een motiverende video-boodschap van Minister Maria van der Hoeven (OCW) kon de dag beginnen met de keynote van Lawrence Lessig. Lawrence Lessig is een Amerikaans rechtsgeleerde en een van de meest vooraanstaande denkers op het gebied van recht, internet en auteursrecht. Zijn boeken zijn erg helder geschreven en verplichte kost voor iedereen die geïnteresseerd is in de implementatie van digitaal recht.

[[image:m6.jpg::center:1]]

Hij signaleert excessen in de auteursrechtenwetgeving waar we in het digitale tijdperk mee opgezadeld zijn en probeert die aan te vechten voor de rechter en met initiatieven zoals de Creative Commons.

[[image:m5.jpg::right:1]]Lessig spreekt regelmatig openbaar om zijn ideeën voor het voetlicht te brengen en om steun te verzamelen. Deze presentaties zijn inhoudelijk al erg interessant maar Lessig heeft ook een aparte presentatie-stijl die erg gewaardeerd wordt. Zijn Free Culture presentatie is daar een goed voorbeeld van en een goede inleiding in zijn standpunt over auteursrechten. 

Lessig heeft een tijdelijke aanstelling in Berlijn om tot rust te komen en te schrijven. Dat hij op dit continent verblijft maakt het voor partijen als Kennisland makkelijker om hem hierheen te halen. In zijn presentatie op Mediawijsheid kwamen zijn voorgaande ideeën netjes samen met een recent bericht over parallelle economieën.

Cultuur: Read Only en Read Write 

In zijn presentatie gaat het om de twee soorten cultuur waarmee we te maken hebben:

De Read Only-cultuur

De cultuur die gekocht en geconsumeerd mag worden bij gratie van grote media-conglomeraten die ons een aanbod voorschotelen in ruil voor geld. Deze cultuur kan door middel van DRM perfect gereguleerd worden en dat worden ze ook. Mogelijkheden die er vroeger waren zoals uitlenen, doorverkopen etc. worden aan banden gelegd.

De Read Write-cultuur

De cultuur waarin mensen gewend zijn om de beschikking te hebben over media, deze te kunnen produceren, bewerken en weer verspreiden. Denk hierbij aan remixes, videomontages maar ook aan iedereen die weleens online een foto heeft gevonden voor een presentatie. Mensen gaan uit van de open uitwisseling zoals die vanzelfsprekend is geworden in Web 2.0.

Commercial economy en Sharing economy 

Parallel aan die twee soorten cultuur lopen ook de twee economieën waarin we actief zijn. De commercial economy en de sharing economy. De commerciele economie behelst alle transacties waarbij geld een tegenprestatie is voor een product of een dienst. De sharing economy (‘de economie van het delen’ of crowdsourcing) is de economie van informeel gebruik, van co-creatie en co-productie, van mensen die dingen doen en produceren om andere reden dan om het geld. Voorbeelden hiervan zijn Wikipedia, Linux of elk geval waarin mensen content beschikbaar maken zonder directe tegenprestatie. Zie voor meer hierover het boek “The Wealth of Networks”.

[[image:m11.jpg::center:1]]

Volgens Lessig is de sharing economy vele malen groter dan de commerciële economie zowel objectief in kwantiteit als subjectief in de gevoelswaarde die het heeft voor mensen.

Auteursrechten

De overheid sanctioneert de Read Only-cultuur met haar beleid en wetgeving. Het huidige auteursrechtenbeleid staat compleet in dienst van de Read Only-cultuur maar datzelfde beleid smoort tegelijkertijd de Read Write-cultuur waarin mensen redelijke niveau's van gebruik willen en verwachten maar niet redelijkerwijs kunnen krijgen.

In Lessig's eigen woorden is de wetgeving en in het bijzonder de wet in de Verenigde Staten “gestoord”. Lessig's missie is om de relatie van de wet met creativiteit te normaliseren zodat de belangrijke Read Write-cultuur ook de mogelijkheden krijgt. De vraag is: ‘Hoe stimuleer je een sharing economy?’ Het is een belangrijk principe dat de wetgeving in een land de echte waarden van de mensen in dat land weerspiegelt. Hij heeft hiervoor een plan in drie stappen:

1. Erken dat piraterij niet de oplossing is om serieus genomen te worden in de discussie. 
2. Verander de wet ook al is dat ontzettend moeilijk door het diep gewortelde copyright-extremisme in het bijzonder in de Verenigde Staten.
3. Begin met hervormingen op kleine schaal. Creative Commons is een manier om mensen en bedrijven in staat te stellen vrijere rechten te doen gelden op de dingen die zij maken.

[[image:m4.jpg::right:1]]In een kort gesprek met Lessig na afloop vroeg ik hoe hij dacht over de pro-piratenbewegingen in Europa en dan in het bijzonder sites zoals The Pirate Bay en de Zweedse Piratenpartij. Dit zijn organisaties die op hun eigen manier om het failliet van de huidige auteursrechtenwetgeving heen aan het werken zijn en daar redelijk succesvol in zijn. Zijn antwoord daarop kwam neer op het feit dat zijn retoriek zich vooral richtte op Amerika en dat de discussie in Europa op een ander niveau gevoerd wordt. Mede doordat de wetgeving die we hier hebben een stuk liberaler en redelijker is dan die in Amerika.

Mediawijsheid

Na de keynote van Lessig was er een paneldiscussie met Cees Hamelink, Toine Maes en Marleen Stikker over het concept mediawijsheid. Dit werd verder uitgewerkt in tafeldiscussies met 4-8 mensen die een uitleg kregen van een voorbeeld van mediawijsheid in de praktijk.

[[image:m3.jpg::center:1]]

Ik zat bij een sessie met Teleblik, een video-archief van Teleac/NOT voor het onderwijs in Nederland en bij een sessie over de Cursus Media Educatie. Het was ontzettend interessant om in deze kleine groepen met de mensen die bezig zijn met deze dingen te horen wat ze doen en waarom en wat wel en niet werkt in de dagelijkse praktijk. Het niveau van de mensen bij de gesprekken waar ik bij zat was hoog en iedereen was erg geëngageerd bij het onderwerp.

[[image:m12.jpg::right:1]]Een belangrijke conclusie van de dag was dat de samenleving in zijn geheel nog niet klaar is voor de digitale revolutie en dat de overgang naar de nieuwe wereld orde gepaard zal gaan met moeilijkheden, pijn en weerstand. Centrale vraag van de dag was dan ook hoe we deze transitie kunnen versoepelen en versnellen. Wie het weet, mag het zeggen.

New Business

Na de tafeldiscussies was er nog een groepsgesprek rondom het thema new business in relatie met het begrip mediawijsheid.

[[image:m2.jpg::center:1]]

De Google/YouTube-overname lag bij iedereen nog vers in het geheugen en een brainstorm ontstond over hoe je mediawijze gebruikers kon monetizen. Verschillende oude media-spelers probeerden vat te krijgen op nieuwe media en zochten naar businessmodellen. Dit bracht een hevige discussie teweeg waarin duidelijk werd dat er geen pasklare antwoorden zijn. 

Afrondend

[[image:m1.jpg::right:1]]Het event Mediawijsheid was goed geregeld en wat mij betreft erg geslaagd. De deelnemers hadden erg uiteenlopende achtergronden, maar waren wel allemaal met het onderwerp bezig. Daardoor kon je makkelijk met mensen in gesprek komen en in aanraking komen met verschillende standpunten. De kleinere sessies waren erg persoonlijk en nuttig om dieper op bepaalde onderwerpen in te gaan. Op de Mediawijsheid-wiki kun je je verdiepen in de onderwerpen en erop reageren. Binnenkort komen er ook verslagen en andere nieuwe dingen op te staan.

Meer informatie:

• Website (wiki) Mediawijsheid
• Foto's Mediawijsheid in Flickr en op wiki

Alper Çugun is student Media and Knowledge Engineering en Community Manager bij TOPdesk.