De kloof tussen politiek, pers en burgers

[[image:stembus.jpg::right:1]]Het lijkt erop dat weblogs invloed hebben gehad op het ‘nee’ dat in het kader van het Europese refererendum in Frankrijk en Nederland is uitgesproken. Eerder schreef ik hier al over het gebrek aan discussie binnen de Nederlandse politiek en pers. Burgers zoeken en vinden steeds beter hun weg op internet en nemen letterlijk en figuurlijk afstand tot politici en pers. Een maatschappij in verwarring.

Uit verschillende berichten blijkt dat bloggers een grote rol hebben gespeeld bij het Franse “nee”. De teneur in de berichtgeving is dat de voorstanders van de Europese grondwet in de gevestigde media (mainstream media) alle ruimte hebben gekregen om hun zegje te doen. De tegenstanders daarentegen hebben op grote schaal internet gebruikt als een van de manieren om hun ongenoegen over Europa kenbaar te maken en hun stem te laten horen. Volgens bronnen die bij de BBC worden aangehaald was  nternet de belangrijkste plek waar een echt democratisch debat over ja en nee kon worden gevoerd.

[[image:msm1.jpg::center:0]]

La Libération maakte een week voor het referendum er al melding van dat het thema  Europa binnen de blogosfeer sterk in opkomst was. “Le thème de l’Europe marche très fort en ce moment aussi dans la blogosphère, et une partie de la campagne se joue aussi en ligne. Les audiences cumulèes de tous les blogs qui parlent d’Europe peuvent toucher le mème public que certains mèdias. La communaut Europe (35) sur  logspirit a fait plus d’un millier de posts sur le mois de mai.”

In hetzelfde artikel wordt melding gemaakt van 2 miljoen blogs bij het Franse  jongerenstation SkyRock (een half jaar geleden waren dat er nog maar 1 miljoen!) en  op diezelfde dag schreef Le Monde in het artikel La blogosphère contre les mèdias  over de opkomst van de Jouebs (JOUrneaux wEB).

[[image:skyblog.jpg::center:1]]

Een dag voor het referendum (zaterdag 28 mei 2005 heeft La Libèration het over het feit dat blogs van allerlei pluimage er een geanimeerd debat van maken: “Militants ou pèdago, perso ou collectifs, les sites Internet ont largement animè le dèbat.” In dit  artikel wordt de site van professeur Etienne Chouard aangehaald die in de aanloop naar het referendum zo’n 25.000 bezoeken per dag trok. Op de site geef Chouard in  en (Franstalige) verklaring van 66.000 woorden zijn standpunt weer over de Europese grondwet. Naar de site van deze ‘Don Quichotte du non’ werd in de afgelopen twee maanden door grote aantallen weblogs gelinkt. De trendmonitor van BlogPulse brengt dat ook heel duidelijk in beeld.

[[image:chouard.jpg::center:1]]

Door de blogs kreeg deze leraar rechten in Frankrijk daarmee ook nationale  bekendheid. De site trok immers vergelijkbare aantallen bezoekers als de sites en  [[image:europe.jpg::left:1]]blogs van de belangrijke Franse politici. “My text was sent everywhere, photocopied in all the directions and even distributed in the letter-boxes” aldus Chouard. Fans bieden hem inmiddels geld aan om in Marseille een standbeeld voor hem op te richten. Bijzondere bijkomstigheid: nu hij zo bekend is, overweegt hij een nieuwe politieke beweging voor gewone burgers op te richten (grassroots democratic movement).

De BBC meldt dat ondanks de overweldigende steun voor de grondwet door de regeringen van zowel Frankrijk als Nederland en een forse mediacampagne van politieke leiders in beide landen, de kiezers toch anders gekozen hebben. Net zoals de Amerikanen afgelopen jaar al tijdens de presidentsverkiezingen al ondervonden hadden, heeft nu ook de Europese elite deze steek van de  online blogbeweging gevoeld.

[[image:msm2.jpg::center:1]]

In Frankrijk lieten zowel voor- als tegenstanders van de grondwet  op internet goed van zich horen. Opvallend was dat de tegenbeweging op internet veel beter georganiseerd was. De voorstanders van de grondwet was erg laat bij het inschakelen van blogs en interactieve tools. In Nederland was het beeld niet veel anders. De Socialistisch Partij is in Nederland de politieke pionier als het gaat om de inzet van internet. Uit recent onderzoek van Ilse Media bleek al dat de SP de partij is waarnaar op de weblogs van Web-log het meest gelinkt wordt (72%).

[[image:blogland_copy.jpg::center:0]]

[[image:marijnissen.jpg::left:1]]Zoals bekend hebben kopstukken als Jan Marijnissen en Anja Meulenbelt van de SP uiterst populaire weblogs. Adam Curry  aalde in januari 2004 Marijnissen over om met een eigen blog te starten. Al snel was het succes hiervan duidelijk. Afgelopen woensdag overschreed de weblog van Marijnissen zelfs voor het eerst de grens van 10.000 (dagelijkse) bezoekers.

Zowel in het buitenland als ook in Nederland blijkt dat partijen die al volop actief (en vooral interactief) zijn op internet, er beter in slagen om snel op campagnes en andere actuele ontwikkelingen in te spelen. Marijnissen en zijn SP speelden in juni vorig jaar via internet ook al erg goed in op de verkiezing van een nieuw Europees parlement (zie Brief aan alle ‘digitale’ SP-leden). De SP had dit maal zelfs een uitgebreid Dossier Europese Grondwet (met veel multimedia en alle Europese opinie-artikelen)  en een speciaal Referendum Weblog waarop door burgers ook volop gediscussieerd en gereageerd werd. Het lijkt niet lang meer te duren voordat de SP ook met podcasting begint, volgens Adam Curry is het al zover. Ik zou bijna zeggen: het is de SP die de stemming bepaald.

[[image:meus.jpg::left:0]]De aanpak van de SP staat in een schrik contrast met die van de meeste andere politieke partijen. Enkele weken geleden maakte Meüs van der Poel (Statenlid in de provincie Utrecht en voorheen campagneleider CDA) hier op  Frankwatching al enkele kanttekeningen bij de campagnestrategie van het CDA. Een citaat: “Tenslotte vind ik dat het CDA opvallend vaak ontbreekt in  de discussie met tegenstanders in de zaaltjes en op de weblogs. Organisaties komen nu vragen om sprekers omdat ze bij de campagneorganisator van het partijbureau geen gehoor krijgen. Het CDA heeft in alle geledingen mensen die genuanceerd in debat kunnen gaan. Wegblijven van de discussietafel, of dat nu fysiek is of online, is een onterecht zwaktebod” (zie verder: Ook een goede CDA-er als je tegen de EU-Grondwet stemt?).

Van der Poel heeft overigens ook zijn bedenkingen bij de toegevoegde waarde van de  verschillende digitale stemwijzers. “In deze campagne over de EU Grondwet hebben we een explosie gezien van stemwijzers. Via vragenlijsten wordt dan een “stemadvies” gegeven. Het grote verschil met de stemwijzers rond de landelijke verkiezingen is dat ze nu bij het referendum over de Grondwet een instrument van een van de beide kampen, voor of tegen, zijn geworden. De ontwikkeling van de digitale stemwijzers is vooral mogelijk gemaakt uit de financiële bijdragen van voor- en tegenstanders.”

De digitale stemwijzers zijn overigens ook nu weer veel geraadpleegd. “Internetbezoekers vinden het leuk om tot interactie te worden uitgenodigd. Toch moet de invloed niet overschat worden. Er is geen één op één relatie tussen de uitkomst van de stemwijzer en het individuele stemgedrag. Uit onderzoek bij voorgaande toepassingen van de Stemwijzers weten we dat de uitkomst afwijkt. Dat zie je ook terug als de totale uitkomsten worden vergeleken met de uiteindelijke totaaluitslag.” Meüs van der Poel bepleit een ‘keurmerk’ van de stemwijzers. “Ik vind dat de organisatie die een stemwijzer op internet aanbiedt, ook de eigen doelstellingen zou moeten aangeven. Nu wordt soms een objectiviteit gesuggereerd, die er in feite niet is. Het zou mooi zijn als opiniebureau’s en instituten als het IPP bijvoorbeeld een gedragscode zouden vastleggen.”

[[image:referendumwijzer.jpg::center:0]]

Ook uit andere hoeken was er kritiek op de opzet van de digitale stemwijzers, zie  onder meer de Special Referendum Europese Grondwet van de Wereldomroep, Referendumwijzer geeft onjuiste adviezen (Wetenschappelijk bureau SP), Stemwijzer Referendum misleidt (ChristenUnie) en ChristenUnie ontraadt gebruik stemwijzer referendum (WebWereld). Op de site van de Wereldomroep is een compleet Grondwetdossier met artikelen en een overzicht van stemwijzers te vinden.

[[image:eu.jpg::left:1]]Zoals ik hier eerder al belichtte missen ook de Nederlandse kranten volop de boot als het gaat om het stimuleren en faciliteren van het digitale democratische proces. In mijn artikel De kranten in 2005: een laatste kans? maakte ik melding van een incident in de Haagse lokale politiek waarover de Haagsche Courant in haar printeditie schreef. “Het bijzondere feit doet zich voor dat de hele journalistieke opvolging van dit bericht op internet volledig aan de kranten voorbij lijkt te gaan. Voor updates, discussie hoor en wederhoor kun je terecht bij de PvdA website, Planet Internet en uiteraard tegenwoordig ook volop bij weblogs.”

Een ander voorbeeld van een site die absoluut niet bijdraagt aan het bevorderen van een goed democratisch proces is de officiële Grondwetsite van de Europese Unie. Een siteconcept uit het prehistorische internettijdperk, concent gericht op alleen maar eenrichtingsverkeer (informatie, geen interactie) en een formule die absoluut niet is afgestemd op de belevingswereld van de inwoners van de verschillende Europese landen. Een aanpak die getuigt van een complete minachting voor alles en iedereen die het onderwerp echt ter harte gaat.

Ik denk dat je kunt concluderen dat steeds meer burgers zich niet altijd meer serieus genomen voelen. Oproepen tot een mooi en nieuw democratisch Europa maar geen ruimte bieden tot discussie en dialoog dat zijn boodschappen die elkaar tegenspreken. Ik stel vast dat gevestigde instituten als de politieke partijen en de pers grote moeite hebben om in te spelen op het sterk veranderde gedrag (mediagebruik en houding) van burgers. Zowel politiek als pers en burgers zoeken betrokkenheid, discussie en dialoog. Maar op een enkele uitzondering na zijn niet op elkaar aangesloten. Er is  sprake van een duidelijke kloof tussen politiek, pers en burgers. Een maatschappij in verwarring. Naar ik hoop slechts een tijdelijke verwarring.

Meer achtergronden:

• Blogger influences France’s decision on EU Constitution (Ya Libnan, 1 juni 2005)
• A blogger tilts the French vote on Europe (BusinessWeek, 30 mei 2005)
• The Worldwide War Against the Elites (The Warrior Class Blog, 29 mei 2005)
• Le blog du non débordé par son succès (La Libèration, 27 mei 2005)

[Met dank aan Rick Buiteman van DenHaag.org voor de artikeltip en Meüs van der Poel van Politiek Online voor de bijdragen over CDA-campagne en stemwijzers]