Correcte spelling is niet de basis van een goede tekst, deze 3 elementen wel

Nu heb ik het onder controle, maar vroeger was ik zo’n taalsnob die iedereen hardop verbeterde. Toen ik werkte als eindredacteur begon ik het pas te snappen: spelling en grammatica zijn niet zó belangrijk. Collega-copywriters maakten spelfouten, maar ze schreven wel teksten die ik zelf niet had kunnen schrijven. Correcte spelling is niet de basis. Schrap liever je inleiding en vage taal, en denk na over je perspectief.

Die visie rond spelling vond ik terug in het boek van Wouter van Wingerden: ‘Weg met slechte teksten! Wat je moet schrappen om beter te schrijven’ (affiliate). Daarin somt hij 44 dingen op waar je van af moet als je betere teksten wil schrijven. Een pragmatisch naslagwerk voor iedereen die schrijft.

Als voorproefje: deze 3 tips geef ik zelf vaak als hoofdredacteur van watwat.be, een infosite voor jongeren:

1. Schrap de inleiding
2. Wees je bewust van je perspectief
3. Schrap vage taal

1. Schrap de inleiding

Huh, mag je je tekst niet fatsoenlijk inleiden dan? Heus wel! Alleen kan het écht wat beter.

We hebben het zo geleerd op school vroeger: inleiding, midden, slot. Zo bouw je een tekst op. Toch? Nee, niet als je wil dat mensen die lezen.

Begin zeker niet met: 

• De titel ‘Inleiding’: die mag gewoon weg.
• “Laten we meteen met de deur in huis vallen”: je spreekt jezelf tegen door dit toe te voegen.
• “Dit is alweer de twintigste editie van de Nieuwsbrief Terminologie”: niet het boeiendste begin.
• Dat je gevraagd bent om iets te schrijven, dat het een moeilijk proces was of hoe het is verlopen.

Begin wel met de inhoud, zoals:

• De hoofdboodschap.
• De centrale vraag.
• Het antwoord op de vraag, zeker als de titel een vraag was.
• Een verlossend woord: “Gefeliciteerd!” of “Helaas”.

Ik vergelijk het vaak met een nieuwsartikel: dat gaat je ook niet eerst alle achtergrondinfo geven. Die volgt later wel. Eerst vertel je het nieuws, dat wat je lezer wil weten.

In deze gevallen is een inleiding wél handig:

• Achtergrondinformatie of instructies zijn essentieel voor je lezer begint te lezen.
• Het is belangrijk dat de lezer weet wat die kan verwachten.

Gebruik in dat geval niet de tussentitel ‘Inleiding’, maar ga voor iets concreters zoals “Hoe gebruik je dit boek?”

2. Wees je bewust van je perspectief

Je lezers kijken zeker niet allemaal door jouw bril naar de wereld. Wees kritisch op je eigen perspectief en hoe zich dat in je taal uit.

Op watwat.be willen wij niet-sturend schrijven. Helemaal neutraal of objectief schrijven kunnen we niet, omdat we mensen zijn. (En artificial intelligence kan het ook niet, want die tools baseren zich op onze biases, maar dat is een ander verhaal.)

Wat kunnen we wél doen?

• Alle opties aanbieden
  • Vraagt een tiener: “Ik ben zwanger, wat nu?”, dan gaan wij niet één bepaalde optie naar voren schuiven omdat we geloven dat dat het best is voor een jong persoon.
  • Wij sommen alle opties op, zodat die jongere zelf kan beslissen.
• Goed nadenken over ons perspectief, bijvoorbeeld:
  • Niet alles is ‘ontdekt door’ Europeanen.
  • Niet iedereen is fan van de Verenigde Staten.
  • Niet iedereen begrijpt Engels.
  • Niet iedereen woont in een stad.

Hierover denken we bij watwat.be dagelijks na, maar ik was dit nog nooit eerder in een schrijfgids tegengekomen, want die gaan vaak puur over spelling, grammatica en woordkeuze. Heel fijn dat ‘Weg met slechte teksten!’ dit wel opneemt, want het mag zeker meer aandacht krijgen.

3. Schrap vage taal

Wil het je maar niet lukken om een concrete tekst te schrijven? Dan kun je je afvragen of je nu überhaupt wel iets te vertellen hebt.

Heb je iets concreets te vertellen? Maak het dan concreet: waar héb je het over? Wat doe je nu echt? Anders snapt je publiek je niet, vinden ze het niet interessant en jou niet overtuigend.

Deze vage termen mag je vanaf nu schrappen uit je woordenschat, zoals:

• borgen
• doorzetten naar
• het veld
• implementeren
• kaderen
• traject
• vertaalslag

Je lezer wil iets concreters. Blijf je bewust dit soort woorden gebruiken? Dan heb je waarschijnlijk iets te verbergen, volgens van Wingerden.

Kijk ook naar woorden die iets vertellen over hoeveel, hoe vaak of wanneer, zoals:

• bepaalde
• komende tijd
• regelmatig
• tot op zekere hoogte

Haal ze weg of wees specifieker.

Meer weten?

Was een van deze tips nieuws voor jou of wil je gewoon graag beter schrijven? Dan raad ik je ‘Weg met slechte teksten!‘ (affiliate) aan.

Je vindt er ook tips rond:

• Afkortingen
• Inclusief schrijven
• Jargon
• Kopjes en signaalwoorden
• Leesbaarheid door de opmaak van je tekst
• Passieve taal
• Spreekwoorden

En… rond spelling. Niet het allerbelangrijkste, maar wel zeker een vermelding waard. Of zoals van Wingerden het zegt:

Spelling is geen taal; het is uiterlijke verzorging.

Tip: je moet die uiterlijke verzorging niet per se zelf doen: schakel daar gewoon een eindredacteur voor in.

Niet zo streng als het klinkt

‘Weg met slechte teksten!’ klinkt streng door de harde titel. Maar het is eigenlijk heel pragmatisch. Van Wingerden somt ook taalfouten op die je best wél maakt, omdat ze ondertussen ingeburgerd zijn of gewoon vlotter lezen.

Een review op Goodreads zegt het mooi: “De Schrijfwijzer van de 21ste eeuw.”