Nairobi 2.0: Afrika rijdt Ferrari

De mobiele telefoon en het internet zijn een revolutie voor Afrika. “Voorheen zaten we vast. Het internet is onze sleutel.” “Het is alsof ineens het licht is aangegaan in Afrika,” zegt Aly-Khan Satchu, oprichter van het online financiële platform Rich. “Lange tijd was het donker. Toen kwam de mobiele telefoon naar Afrika. De revolutie begon.”

De laatste vijf jaar is het aantal mobiele telefoonbezitters gegroeid van 15.000 naar 17,4 miljoen. Ineens bestaat de Afrikaan, want hij kan van zich laten horen. Hij kan er niet alleen mee bellen en smsen, maar ook belangrijke, soms levensreddende informatie op krijgen, bloggen, vrienden maken, handelen, bankieren, druk uitoefenen op lokale, regionale en zelfs landelijke autoriteiten, en, misschien nog wel het belangrijkste; inspiratie opdoen om ook online diensten en applicaties te ontwerpen en creëren. “De wereld is zo plat als een pannenkoek,” zegt Satchu. “En je hoeft echt geen Facebook te bedenken om mee te kunnen doen met de online economie in Afrika. Voor Afrikanen liggen ontelbare mogelijkheden op microniveau.”

Van slum naar kantoor

Mobiele telefoontechnologie en het internet. Nog nooit hebben de Afrikanen zo’n toegankelijke uitweg gekregen om te ontsnappen aan een leven zonder toekomst. “Voor het internettijdperk zaten we vast,” zegt Mark Kamu, projectmanager bij Nairobits dat jongeren in de sloppenwijken traint websites te maken. “Er was maar één pad; tien jaar naar school en daarna bidden voor een baan.” Voor kinderen uit de sloppenwijken had dat gebed vaak niet eens zin; overleven stond op de eerste plaats. Of ze de volgende dag naar school konden, was altijd onzeker. Zo ook Kamu, die opgroeide in Kibera in Nairobi, een van de grootste sloppenwijken van de wereld. Zijn droom om journalist te worden kon hij na de kostbare middelbare school op zijn buik schrijven toen hij het collegegeld zag. “Ik durfde het niet eens tegen mijn moeder te zeggen.”

Maar ineens ging daar het licht dus aan. Op het jeugdhonk waar hij vaak zat om even te ontsnappen aan de dagelijkse ontberingen, stonden van de ene op de andere dag een paar computers. Kamu ging online en ontdekte een hele nieuwe wereld. Nu, tien jaar later, runt hij opleidingcentrum Nairobits en heeft hij honderden jongeren letterlijk uit de sloppenwijken getrokken, ze achter een computer gezet en geleerd hoe ze websites kunnen ontwerpen en bouwen. 98 procent van deze studenten tussen de 17 en 24 jaar vindt na de opleiding meteen werk. In de wereld zonder internet duurde het gemiddeld vijf jaar voordat een afgestuurde een baan vond. “Door het internet hebben we de sleutel gevonden,” aldus Kamu.

Volop 2.0 initiatieven

En denk niet dat Kenia alleen websites maakt. De online initiatieven liggen hier voor het oprapen. Zo is er Map Kibera, dat de sloppenwijk met een GPS systeem in kaart brengt zodat de bewoners, maar ook ontwikkelingsorganisaties en bedrijven weten waar de scholen zijn, de apotheek ligt, de kerk, het internetcafé en het jeugdcentrum is.

Een ander voorbeeld is het sociale netwerk whives (lees: we-hyves) dat niet alleen in het Engels of Swahili wordt aangeboden, maar ook in andere lokale dialecten. Whive stimuleert gebruikers kennis te delen, over allerlei onderwerpen zoals gezondheid, landbouw en handelsprijzen. Openen van de website begint dan ook altijd met de mogelijkheid een vraag te stellen. Dan is er het stripboek Shujaaz (helden), dat je gratis krijgt wanneer je je mobiele telefoon opwaardeert bij een van de duizenden kiosks in het land van Safaricom. De strips eindigen standaard met een vraag, waarop gesmst kan worden. Creatieve antwoorden zijn dan weer terug te vinden in een volgend nummer, op de bijbehorende website, of in het Shujaaz radioprogramma.

Webbouwers beginnen nu ook mobiele telefoonversies te bouwen van hun sites. Want hoewel nagenoeg iedere Afrikaan wel een mobiele telefoon heeft, zijn de desktops nog niet op die schaal doorgedrongen in de maatschappij. Ook smartphones zijn nog niet voor iedereen toegankelijk.

Mobiel bankieren

Dé toepassing die inmiddels wél in uithoeken van Afrika wordt gebruikt, is mobile banking, Daarvoor hoef je niet eens een telefoon te bezitten, een simkaart, die tegenwoordig nagenoeg gratis is, is al genoeg. Het betalingsgemak van mobile banking heeft het leven van de Afrikaan rigoureus vereenvoudigd. Waar hij eerst uren moest rijden om huishoudgeld aan zijn moeder te geven, kan hij het nu met een smsje overmaken. Waar hij eerst een halve dag moest lopen naar de apotheek voor medicijnen, maakt hij het nu, met de bezorgkosten, per sms over. Mensen voelen zich bovendien sinds mobiel bankieren aanzienlijk veiliger, omdat ze niet meer met grote hoeveelheden geld op zak de straat op hoeven. De sim is beveiligd met een pincode, dus wanneer je telefoon met sim toch wordt gestolen, blokkeer je hem, terwijl je beltegoed en bankiertegoed bespaard blijven.

De reden waarom mobiel bankieren hier wel aanslaat en in het Westen (nog) niet? De meeste Afrikanen hebben geen bankrekening, laat staan een creditcard. Om er één te openen of aan te schaffen heb je een startkapitaal nodig, en die ontberen de meesten. Wat vóór het tijdperk van mobiel bankieren overbleef voor de massa waren lange wachtrijen voor het postkantoor, om geld over te maken naar familieleden, scholen, of ziekenhuizen. Mobiel bankieren veranderde dat volledig. Het transformeerde Afrika van een achtergesteld continent waar alles traag ging, naar een continent dat meedoet in de online revolutie. Of, zoals Aly-Khan Satchu van Rich het zegt: “Plotseling rijden we in een Ferrari. Het is ons moment, en het komt maar één keer.”

Wil je zien hoe mobiel bankieren werkt? Bekijk dan het filmpje!

Lees hier alle artikelen uit de serie Nairobi 2.0.