Verslaafd aan likes? Waarom complimenten ook online gelukkig maken

De rol van social media in de marketingfunnel wordt alleen maar belangrijker, zo voorspellen experts. Maar maken social media ons eigenlijk wel gelukkig? Nieuwe inzichten én praktische tips over waardering en complimenten via social media.

De focus op groei is zó 2017. In 2018 draaien marketing en communicatie veel meer om de zoektocht naar geluk, zo was recent te lezen op Frankwatching. Wie de media volgt, ziet thema’s zoals geluk, welzijn en aandacht ook opvallend vaak langskomen. Bijvoorbeeld in campagnes van Nuon, Ikea, Dela en in interviews met deskundigen in kranten en tijdschriften.

Een compliment levert een bijdrage aan ons geluk en welzijn, zo is af te leiden uit het Nationaal Waarderingsonderzoek, dat is uitgevoerd door onderzoekbureau Direct Research in opdracht van Nuon, onder ruim duizend Nederlanders. Negentig procent van de ondervraagden krijgt een goed gevoel van het geven van een compliment. Bijna hetzelfde percentage (87%) wordt na een compliment zelfverzekerder en blijer. Als waardering lang uitblijft, leidt dat tot gevoelens van teleurstelling (50%), onzekerheid (35%), onverschilligheid (23%) of zelfs frustratie (21%).

Online waardering is eendimensionaal

Worden we even zelfverzekerd en blij van een digitale blijk van waardering als van een persoonlijk schouderklopje? Uit het Nationaal Waarderingsonderzoek komt naar voren dat 77 procent van de Nederlanders een real life-waardering waardevoller vindt dan een online compliment.

“Een compliment dat oprecht is en inhoudelijk klopt, kan in verschillende vormen worden gegeven, persoonlijk én online”, vindt Hans Poortvliet, directeur van adviesbureau Waarderingsmanagement, initiator van de Nationale Complimentendag en samen met Frank van Marwijk auteur van ‘Het groot complimentenboek‘ (aff.). Een compliment via een e-mail, tweet of like vraagt volgens Poortvliet wel om een heel nauwkeurige articulatie van wat je echt wil zeggen. Je hebt digitaal nu eenmaal een beperkter gereedschap tot je beschikking dan in het dagelijkse leven, waar ook je stem en lichaamshouding een rol spelen in communicatie. “Je moet heel taalvaardig zijn om online, waar je je alleen tekstueel kunt uitdrukken, een compliment te geven: de boodschap moet krachtig zijn, inhoudelijk kloppen en absoluut niet multi-interpretabel zijn.”

Een compliment dat oprecht is en inhoudelijk klopt, kan in verschillende vormen worden gegeven, persoonlijk én online.

Experts schatten dat slechts 7 procent van de communicatie zou worden bepaald door woorden – een veel beperktere invloed dan van de stem (38%) en lichaamstaal (55%). Online communicatie maakt het uiten van waardering daarom eendimensionaal, waarschuwt Poortvliet. “Want wat betekent een like, smiley of duimpje precies?”

Likes maken gelukkig, maar hebben ook een keerzijde

De voors en tegens van digitale complimenten zijn een prominent thema in de discussies over bijvoorbeeld onlinecommunity-building en online marketing. Volgens het Nationaal Waarderingsonderzoek wordt bijna de helft (48%) van de Nederlanders blij van een like of een andere positieve reactie op social media. Het tegenovergestelde geldt ook: 18 procent baalt ervan als een bericht maar weinig likes of reacties oplevert.

We houden van likes en andere positieve reacties op social media, omdat deze uitingen van waardering in het openbaar worden gedeeld. Iedereen kan meteen zien hoe leuk anderen jou vinden, zegt Leo Bormans, ambassadeur van geluk en levenskwaliteit en auteur van ‘The World Book of Happiness’ (aff.). Maar dat mechanisme heeft ook een keerzijde. “Als jouw vakantiefoto op Facebook 28 likes krijgt, terwijl een vriendin met haar update 240 likes scoort, dan worden we jaloers. Dan draait het niet meer om waardering, maar om competitie en afgunst. Alsof je succes telbaar en meetbaar is – en het aantal likes onze gevoelsbarometer zou moeten bepalen.”

Likes zijn een beetje zoals snoep of chips eten. Het is het consumentisme van de valse waardering.

Bormans is er dan ook van overtuigd dat we niet gelukkig worden van likes. We voelen ons er misschien even happy door, maar dat is een tijdelijk, zeer vluchtig gevoel dat onmiddellijk leidt tot een verlangen naar herhaling, of naar een nieuwe bevestiging. “Een beetje zoals snoep of chips eten. Het is het consumentisme van de valse waardering. Een bodemloze put.”

Bovendien is echt geluk volgens Bormans een veel constanter gevoel dan de tijdelijke tevredenheid die een like oplevert. Voor geluk heb je helemaal niet op elk moment van de dag bevestiging nodig. Liever niet zelfs. Voor geluk zijn andere parameters belangrijk: bijvoorbeeld wat je échte vrienden zeggen en welke zinvolle dingen je doet met en voor anderen.

Verslaafd aan likes

Onderzoekers van de Amerikaanse universiteit UCLA ontdekten al in 2016 dat bij tieners die grote aantallen likes op hun social media zien, de zogenoemde nucleus accumbens wordt geactiveerd. Dit deel van de hersenen staat ook wel bekend als ons beloningscentrum en wordt geprikkeld door ‘gelukshormoon’ dopamine. En dopamine, dat vrijkomt bij onder andere hardlopen en het eten van chocolade, zorgt voor een verslavend lekker gevoel.

Social media zijn zo verslavend omdat ze ons voortdurend de mogelijkheid geven om aan een groot aantal mensen te laten zien wie we zijn, wat we doen en hoezeer we meetellen, denkt Poortvliet. Met een like of ander online compliment krijg je een bevestiging dat je gewaardeerd wordt. “En iedereen wil ertoe doen, dat is een universele menselijke behoefte aan waardering, waarop social media zoals Facebook slim inspelen.”

Iedereen wil ertoe doen, dat is een universele menselijke behoefte aan waardering waarop social media zoals Facebook slim inspelen.

De menselijke behoefte aan waardering

De behoefte aan waardering is de diepst menselijke behoefte, zo wist de Amerikaanse psycholoog William James al in de negentiende eeuw. Mensen willen graag gewaardeerd worden om wie ze zijn en wat ze doen. Poortvliet: “Erkenning en waardering staan niet voor niets in de piramide van Abraham Maslow, die vijf soorten menselijke behoeften onderscheidt, op het vierde niveau.” We hebben steeds meer aandacht voor het vijfde niveau, dat gaat over zelfverwerkelijking. Maar die persoonlijke groei is pas mogelijk, zo stelde Maslow zelf al vast, als aan de behoefte aan aandacht, erkenning en waardering is voldaan. Om die reden organiseert Poortvliet sinds 2002 elk jaar op 1 maart Nationale Complimentendag.

Een geheugensteuntje, noemt Poortvliet de Nationale Complimentendag. “De dag is bedoeld om ons er even van bewust te maken dat er veel goed gaat in de wereld en dat de mensen die daaraan bijdragen een compliment verdienen.” Alle manieren van complimenteren zijn goed: face to face, telefonisch of via social media. Het gaat erom dat het compliment concreet is en duidelijk maakt waarom iemand precies waardering verdient. “Zeg gerust dingen zoals: ‘goed gedaan’. Of: ‘ik ben trots op je’. Maar leg ook uit waaróm je dat zo voelt. Als je dat kunt verwoorden, dan is een compliment oprecht, krijgt het werkelijke waarde en doe je er iemand echt een plezier mee.”

Drie tips voor succesvolle complimenten

In de dagelijkse praktijk zijn complimenten niet altijd een simpele aangelegenheid. Meer dan driekwart (78%) van de Nederlanders vindt het moeilijker om een compliment te krijgen dan om het te geven. En 42 procent van de deelnemers aan het Nationaal Waarderingsonderzoek is het eens met de stelling ‘Ik zou mijn waardering aan vrienden vaker moeten uiten.’

Drie tips om daarmee direct aan de slag te gaan:

1. Vraag erom

Volgens het Nationaal Waarderingsonderzoek durven werknemers het uitblijven van complimenten niet aan de orde te stellen. Het overgrote deel van de medewerkers gaat hierover het gesprek niet aan, wacht af en spreekt ook zelf geen waardering meer uit.

“In de Nederlandse bedrijfscultuur is het niet zo gebruikelijk om waardering te uiten. Het is eerder zo dat als je niets hoort, je ervan uit kunt gaan dat het goed gaat”, zegt Otteline Asselbergs van Young People Coaching. “Of de cultuur is zo dat waardering weinig expliciet wordt uitgesproken: positieve feedback komt bijvoorbeeld alleen terecht in de formulieren bij beoordelingsgesprekken.” De les voor de dagelijkse praktijk is duidelijk: wil je zeker zijn dat je waardering overkomt, spreek je dan uit. En vraag om positieve feedback als je twijfelt of je het wel goed doet.

2. Overdrijf niet

Complimenten krijgen is fijn. Wie een ander blij maakt met een oprechte blijk van waardering, houdt daar zelf ook een goed gevoel aan over. Geen wonder dat ruim 80 procent van de deelnemers aan het Nationaal Waarderingsonderzoek van de partner liever een compliment krijgt dan een cadeau. Bijna de helft van de Nederlandse werknemers (46%) geeft aan liever een uitgesproken waardering te krijgen dan een financiële beloning.

Maar het complimenteren kan ook uit de hand lopen. Geluksprofessor Ruut Veenhoven: “Sociale steun maakt het leven over het algemeen leuker, onder meer via versterking van de zelfwaardering. Maar zoals met alles kun je ook te veel van het goede krijgen. Als je bijvoorbeeld gecomplimenteerd wordt als je iets niet helemaal goed doet, dan leer je niet van fouten. De winst van hogere zelfwaardering gaat dan verloren aan een verlies door stommiteiten. En dat doet op termijn dan ook weer afbreuk aan de zelfwaardering. En daar worden we bepaald niet gelukkig van.”

3. Maak het oprecht en persoonlijk

Het allerbelangrijkste is dat je ervoor zorgt dat een compliment oprecht en persoonlijk is, zegt Hans Poortvliet van de Nationale Complimentendag. “De crux van oprechte waardering zit in de aandacht die je toont en de manier waarop je die verwoordt. Het kanaal waar je mee communiceert is dan uiteindelijk helemaal niet zo belangrijk.”

Een oprechte en persoonlijke boodschap kan volgens Poortvliet dan ook zeker via social media worden overgebracht. “Een gepersonaliseerd bericht om een Facebookvriend een fijne verjaardag te wensen maakt veel meer indruk dan een standaard felicitatie: je laat dan zien dat je er echt aandacht hebt besteed. En we weten uit allerlei onderzoeken dat waardering waarin je meetbaar meer tijd hebt geïnvesteerd meer effect heeft.”

Hoe ga jij om met complimenten, offline en online?