Nationaal Historisch Museum al passé voor het gebouwd is

Politiek Den Haag buitelt over elkaar in de zoektocht naar een geschikte locatie voor het Nationaal Historisch Museum. Daarbij wordt vrijwel volledig aan de doelstelling voorbij gegaan. Nu lijkt er dan eindelijk voor een locatie gekozen te zijn. Maar laten we de bouw ervan gewoon laten zitten. Er is een beter alternatief.

Nederland kent al een enorm aantal musea, archiefinstellingen en andere fysieke plaatsen waar je wat kunt leren over onze geschiedenis. Geïnteresseerden kunnen er naar toe om een versnipperd stukje historie te zien aan de hand van authentieke stukken waar gezamenlijk naar gekeken wordt. Maar authentiek en gezamenlijk zijn niet meer genoeg. Want wat is een origineel stuk als de boekenkist van Hugo de Groot waard als er van de context van die kist (als het de echte is) niets meer over is en als je niet eens mag proberen of je er in past, en hoe lang je het vol kan houden terwijl je een kasteel uitgesmokkeld wordt? En hoe waardevol is gezamenlijk naar een hunebed kijken? Dat wordt pas echt een gezamenlijke ervaring als scholieren met man en macht moeten proberen om die zware stenen zelf te verplaatsen. Een fysiek museum wordt zonder die fysieke ervaring al snel zelf een museumstuk.

Doelgroep

Het is niet heel erg van deze tijd om te denken dat een fysiek museum bezoekers gaat trekken en zeker niet jongere bezoekers, behalve dan wellicht in de verplichte schoolreisjes. Natuurlijk zullen er bezoekers komen. Maar dat zijn dezelfde bezoekers die nu al veel weten over geschiedenis en waarbij de doelstelling van het nieuwe museum al lang bereikt is. Zo wordt het Nationaal Historisch Museum al snel net als veel andere musea marginaal of elitair en voegt het helemaal niets toe. En daar was het de politiek nu juist niet om te doen.

En andersom: is een fysiek museum wel geschikt om deze complexe inhoud onder te brengen? De plannen van het fysieke Nationaal Historisch Museum zoals die er nu liggen vormen een complex stelsel (door sommigen ‘hutspot’ genoemd) van portretten, canon en thema’s. Een stelsel dat in een fysieke driedimensionale werkelijkheid nauwelijks te volgen of uit te voeren is. Een door de politiek voorgestelde versimpeling tot een canon van 50 vensters gaat dat niet oplossen. Bezoekers willen immers meer context en willen vooral een toegesneden insteek. En laat het internet zich nu juist in die richting ontwikkelen.

Virtueel museum

Een groeiend (maar nog steeds te klein) aantal instellingen maakt nu al een virtueel museumbezoek mogelijk. De geboden context wordt dan te vaak nog bepaald door de relevantie voor het specifieke instituut en niet door de relevantie voor de bezoeker. De Gouden Eeuw is veel meer dan schilderijen en wat het Rijksmuseum daarover te vertellen heeft. Laat dat online Nationaal Historisch Museum daarom niet door één instelling beheren, maar knoop bestaande kennis en collecties online aan elkaar en laat specialisten op een bepaald gebied hun werk doen. Gebruik het internet als een samenhangend geheel van bronnen en werp daarbij geen nieuwe virtuele muren op. Delen van deze online infrastructuur zijn er nu al met websites als watwaswaar.nl, geheugenvannederland.nl en niet te vergeten allerlei vrij recente nieuwe zoeksystemen die op maat informatie verzamelen en combineren.

Op dit moment schermen diverse instituten online hun tuintje nog angstvallig af. De huidige politieke aandacht voor het onderwerp zou prima bruikbaar zijn om deze publiek betaalde instellingen wettelijk te verplichten om hun onderlinge aansluiting, uitwisseling en toegankelijkheid online te vergroten door gebruik van open standaarden. Daar begint immers context.

Een écht vernieuwend museum

En voor het gereserveerde budget en met de politieke aandacht is een geweldige experience te ontwikkelen die de museumwereld wereldwijd zal vernieuwen. Die mensen blijvend boeit vanuit een persoonlijk perspectief. Waar mensen zich over allerlei assen van context kunnen bewegen. Waar mensen op afstand van elkaar toch samen heen kunnen. Waar geen openingstijden zijn en geen grenzen. Waar taal eigenlijk geen rol speelt. Een Online Nationaal Historisch Museum voor iedereen. En biedt authentieke stukken voor wie dat belangrijk vindt: verwijs de echte liefhebbers naar de enorme hoeveelheid fysieke instellingen die Nederland al rijk is.

Een dergelijk museum zal maar een klik weg zijn voor het beoogde publiek dat zich onder andere op YouTube, Hyves en Marktplaats beweegt. Een doelgroep die noch marginaal, noch elitair is. Kiezen voor een online museum scheelt verder een hoop fossiele brandstof, ruimtebeslag en discussie. Het Online Nationaal Historisch Museum is dan overal en nergens tegelijk (dan is dat probleem ook opgelost…) en effectiever, interessanter en toegankelijker.

Paul Stork en Gert Hans Berghuis zijn partner bij ontwerpbureau Fabrique en onder andere betrokken bij de websites van Rijksmuseum Amsterdam, Beeld en Geluid, Koninklijke Bibliotheek, WatWasWaar, Museum Boijmans van Beuningen (in ontwikkeling), het Geheugen van Nederland, ThiemeMeulenhoff, Malmberg.