Een e-mandate voor online machtigingen, goed idee?

Om een aankoop te betalen of donatie online te bevestigen, kun je online een machtiging afgeven. Voor de webshop of het goede doel is dat eenvoudig te verwerken en goedkoop. Er zijn echter wat problemen met deze machtiging. Ze is bijvoorbeeld fraudegevoelig, maar vooral: in de juridische zin is zij ongeldig, omdat een handtekening ontbreekt. Met name voor goede doelen, die kosten proberen te besparen, kan dit een probleem vormen. Het invoeren van het e-mandate wil hier verandering in brengen. Maar wie zit hier op te wachten?

De incassomachtiging met het ‘internetvinkje’

Veel goede doelen bieden bezoekers van hun website de mogelijkheid om online te doneren. Betalen kan dan onder andere via het afgeven van een incassomachtiging. De donateur geeft hiermee toestemming om – eenmalig of periodiek – een bedrag van zijn bankrekening af te schrijven. Het goede doel stuurt vervolgens incasso-opdrachten naar de bank om het geld te innen. Op dezelfde manier kunnen aankopen in de webwinkel, een lidmaatschap of een abonnement worden voldaan.

Eenvoudig en goedkoop

Het innen van een gift of betaling via een machtiging is eenvoudig en goedkoop. De debiteur (betaler) hoeft alleen zijn bankrekening op te geven en akkoord te gaan met de incasso, het ‘internetvinkje’. Het goede doel hoeft geen acceptgiro of ander betaalverzoek te versturen en is verzekerd van de betaling – even afgezien van het mogelijk mislukken van de incasso.

Kwetsbare oplossing

De online afgegeven incassomachtiging heeft echter twee problemen. Het ontbreken van controles maakt het eenvoudig om te frauderen. Af en toe duiken er dan ook verhalen op in kranten en consumentenprogramma’s over kwaadwillenden die online aankopen doen op naam en rekening van een ander. Maar ook een onbedoelde tikfout in een rekeningnummer kan ervoor zorgen dat de verkeerde persoon wordt geïncasseerd.

Juridisch niet geldig

Het andere probleem is minder bekend en betreft de rechtsgeldigheid van de machtiging. Bij een online afgegeven machtiging ontbreekt uiteraard een fysieke handtekening, overigens net als bij een telefonische machtiging. Dat maakt de machtiging in juridische zin ongeldig. Omdat de wetgever dit door de vingers ziet, kunnen niet-fysieke machtigingen in de praktijk toch worden gebruikt. Machtigen zonder handtekening is een wijdverbreid en breed geaccepteerd verschijnsel.

Handtekening voor incasso is verplicht

De verplichting van een handtekening roept wellicht vragen op. Eerder verscheen op Frankwatching een artikel waarin wordt betoogd dat een handtekening niet altijd nodig is om een (zakelijke) overeenkomst aan te gaan. Voor incassomachtigingen is de verplichting echter wettelijk vastgelegd en is daarmee een gegeven werkelijkheid.

De elektronische machtiging: het e-mandate

‘Europa’ wil af van de gedoogsituatie. Bij de harmonisatie van het Europese betalingsverkeer (SEPA) is daarom nagedacht over een online machtiging die wèl rechtsgeldig is: het e-mandate. Op basis van de richtlijnen die dat heeft opgeleverd, zijn de Nederlandse banken in 2012 aan de slag gegaan. Eind 2015 komen zij met de Nederlandse versie van het e-mandate. Deze elektronische machtiging zal aangeboden worden door alle bekende banken en is zowel geschikt voor de ‘gewone’ consumenten incasso (Core SDD) als voor de zakelijke incasso (B2B SDD).

Eind 2015 komen de Nederlandse banken met de Nederlandse versie van het e-mandate.

Hoe werkt het?

Het Nederlandse e-mandate is – heel slim – gebaseerd op het populaire iDeal. De debiteur logt in bij zijn bank en geeft daar de machtiging af. Simpel gezegd zet hij het machtigingsvinkje niet meer op de website van de incassant maar in zijn eigen, online bankieromgeving. Daarmee is zijn identiteit vastgesteld, en is een fysieke handtekening niet meer nodig. De Betaalvereniging Nederland, die de ontwikkeling van de elektronische machtiging coördineert, heeft een demo gemaakt die laat zien het precies in zijn werk gaat.

Het e-mandate kan de betaler zelf wijzigen

Het kan nodig zijn om een eenmaal afgegeven machtiging te wijzigen, bijvoorbeeld omdat het rekeningnummer is gewijzigd.

De werkwijze is vergelijkbaar met het afgeven van een nieuwe machtiging: de debiteur selecteert op de website van de incassant de afgegeven machtiging, geeft aan dat hij het rekeningnummer wil wijzigen, logt via het iDeal protocol in bij zijn – eventueel nieuwe – bank en selecteert daar de nieuwe rekening.

Een incassant die de elektronische machtiging aanbiedt als betaalwijze, is verplicht om deze werkwijze op zijn website te ondersteunen. Overigens mogen wijzigingen ook altijd nog op papier worden doorgegeven.

De whitelist

Bij het afgeven van een nieuwe machtiging wordt de eventuele ‘whitelist’ van de debiteur bijgewerkt. Dit is een overzicht van alle partijen die hem mogen incasseren. De whitelist is een service van banken die rekeninghouders bewust moeten activeren. Er wordt weinig ruchtbaarheid aan gegeven en het aantal consumenten dat een whitelist hanteert is dan ook klein. Overigens: als een machtiging verhuist naar een andere bank wordt de whitelist bij de oude bank niet automatisch bijgewerkt, dat moet de debiteur zelf doen.

Voordelen van het e-mandate

De elektronische machtiging heeft een aantal voordelen ten opzichte van het huidige ‘internetvinkje’, naast de juridische.

Volledige en juiste gegevens

In de eerste plaats is dat de volledigheid en de juistheid van de gegevens. Waar de debiteur voorheen zelf naam en rekeningnummer moest opgeven, is het nu de bank die deze gegevens levert. De slagingskans van de incasso wordt daarmee hoger dan bij reguliere machtigingen.

Hard bewijs voor de machtiging

Verder heeft de incassant in geval van betwisting hard bewijs in handen. De bank legt namelijk vast dat er een machtiging is afgegeven. Een debiteur zal daar weinig tegen in kunnen brengen. Echter, goede doelen zullen het veelal niet zover laten komen en de donateur altijd in het gelijk stellen. Het gaat immers om een vrijwillige bijdrage.

Beter voor het imago

Naast de juridische en procesmatige voordelen draagt de elektronische machtiging ook positief bij aan het imago van het goede doel. De betrokkenheid van de bank en de solide reputatie van iDeal geven de donateur het vertrouwen dat zijn gegevens in goede handen zijn en dat de betaling correct zal worden verwerkt.

 In zekere zin zijn goede doelen nu massaal in overtreding.

Een alternatief voor in overtreding zijn

Misschien dat dat laatste nog wel het beste argument is vóór de elektronische machtiging. In zekere zin zijn goede doelen nu immers massaal in overtreding. Tot nu toe hadden zij daarvoor een belangrijk argument: er was geen alternatief. Als dat alternatief er straks wel is, en ze gaan op oude voet door dan is het wachten op een journalist die eens flink uitpakt. Je kunt als sector vervolgens wel met een redelijk verhaal komen, maar de schade is dan al aangericht.

Nadelen

Naast de voordelen zijn er ook nadelen te noemen – of in ieder geval bedenkingen.

Het kost geld

Om maar met de financiën te beginnen: de elektronische machtiging kost geld. Je CRM- of boekhoudsysteem moet er op worden aangepast en je website moet worden aangesloten op de banksystemen. Verder moet je een contract afsluiten met je bank. Hoe deze contracten er uit gaan zien is nog niet bekend.

Extra drempel voor de consument

Een ander nadeel vormen de extra handelingen die een consument moet verrichten om een machtiging af te geven. Fondsenwervers zien dit als een serieuze drempel. Zo heeft een consument vaak een random reader nodig om in te kunnen loggen bij zijn bank. Iemand die het Journaal heeft gezien en vervolgens wil doneren aan een noodhulp project, kan dan al snel afhaken.

Een consument heeft een random reader nodig om in te loggen. Iemand die het Journaal heeft gezien en wil doneren aan een noodhulp project, kan daardoor snel afhaken.

Het grootste nadeel: begrijpen consumenten waarvoor ze tekenen?

Meer principieel is de vraag of consumenten begrijpen dat elektronisch machtigen niet veel meer is dan een authenticatiemethode: een manier om vast te stellen of iemand is wie hij zegt te zijn.

Rol van de bank kan onduidelijk zijn

De beeldvorming zou wel eens heel anders kunnen zijn, namelijk dat de bank de afgegeven machtiging bewaakt en ervoor zorgt dat de juiste bedragen op de juiste momenten worden geïncasseerd. Dat doet de bank niet en dat heeft alles te maken met het concept van een SEPA-machtiging. Een SEPA-machtiging is niet meer dan toestemming om van een bepaalde rekening te mogen incasseren. Waarvoor, hoeveel en wanneer wordt niet vastgelegd. Een bank is dus ook niet in staat om dat te controleren.

Goede doelensector: ‘Toon het bedrag’

Dat de beleving anders is blijkt wel uit een wens die de goede doelensector heeft ingebracht. Die wil namelijk dat de bank bij het authoriseren van een nieuwe machtiging het bedrag toont. Deze wens is afgewezen omdat het de suggestie kan wekken dat de bank het bedrag vastlegt en er op controleert. En dat is dus niet het geval.

E-mandate-optie waarschijnlijk vaak met iDeal-logo

Het idee dat de bank de machtiging zou beheren en bewaken wordt nog eens versterkt door de positionering van de elektronische machtiging als betaalwijze. Betaalpagina’s zullen de elektronische machtiging opnemen in het lijstje met mogelijke betaalwijzes en daarbij waarschijnlijk een iDeal-achtig beeldmerk tonen (over het beeldmerk moet nog besloten worden). Daarmee worden verwachtingen gewekt die niet waargemaakt kunnen worden, namelijk dat de bank er op toeziet dat de incasso correct wordt verwerkt.

E-mandate lost juridisch probleem op, geen praktisch probleem

Tenslotte is het de vraag hoe lang het huidige ‘internetvinkje’ nog gedoogd wordt. Zolang dat vinkje niet verboden wordt, is het aantrekkelijk om het te blijven voeren. Ondanks de besproken nadelen voldoet het in de praktijk, zijn er geen kosten aan verbonden en is het risico op betwisting heel erg klein.

Zolang het ‘internetvinkje’ nog gedoogd wordt, is het aantrekkelijk om die te blijven gebruiken.

De elektronische machtiging is een oplossing voor een juridisch probleem, niet een praktisch probleem. De huidige machtigingspraktijk – het ‘internetvinkje’ – voldoet immers prima. Het is dan ook de vraag of elektronisch machtigen zal aanslaan, zeker onder goede doelen waar het juridisch probleem geen issue is. Waarschijnlijker is dat de wetgever zal besluiten om de elektronische machtiging – of een vorm van authenticatie – dwingend op te leggen.