E-participatie & omgevingsmanagement: bouwen aan vertrouwen bij burgers

Met een schat aan kennis over de eigen omgeving en een duidelijke mening, is ‘de burger’ een belangrijke belanghebbende bij projecten die zich afspelen in de openbare ruimte. Maar projectorganisaties worstelen met de vraag hoe mensen te betrekken en welke rol zij kunnen spelen. Het inzetten van e-participatie geeft hier antwoord op.

Strategisch OmgevingsManagement

Maatschappelijke vraagstukken vragen om professioneel belangenmanagement. De aloude machtgestuurde aanpak waarbij projecten, beleid of fusies worden doorgedrukt zonder overleg, werkt niet meer. Vanwege onverwachte weerstand lopen projecten uit de planning, worden budgetten overschreden en verslechteren de onderlinge relaties. Afgelopen week was in het nieuws dat de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) plannen heeft om te gaan boren naar aardgas bij Veendam. Burgers zijn hiervan niet op tijd op de hoogte gesteld en een hevig protest dreigt.

Dit is een voorbeeld van de veranderde verhoudingen tussen burgers, overheden en bedrijven. Mensen zijn mondiger geworden en stellen zich kritischer op. Een gang naar de rechter of de media kan vervolgens tot grote vertraging leiden. Strategisch Omgevingsmanagement (PDF) is ontwikkeld in het licht van deze verandering.

Vertrouwen opbouwen tussen stakeholders en intiatiefnemer

Het uitgangspunt is dat met het vroegtijdig betrekken van stakeholders vertrouwen opgebouwd wordt tussen stakeholders en initiatiefnemer. Als daarbij gestreefd wordt naar het vinden van een positieve uitkomst voor initiatiefnemer én stakeholder levert dit niet alleen winst op voor de betrokken stakeholders, maar zorgt het er ook voor dat initiatiefnemers projecten sneller en binnen budget kunnen realiseren, omdat weerstand wordt voorkomen.

Mutual Gains Approach

SOM is gebaseerd op de Mutual Gains Approach. Hierbij wordt gestreefd naar het vinden van gemeenschappelijke belangen (de overlap van de piramide’s) waar de standpunten verschillen (de toppen van de piramide’s).

SOM is inmiddels succesvol toegepast bij vele projecten, waaronder de realisering van de Maasvlakte 2, de totstandkoming van de A4 Delft-Schiedam, de Grenscorridor N69 en de Ruimtelijk Economische Visie Noord-Nederland.

Participatie door burgers

Een belangrijke stakeholder bij veel grote projecten, of het nu over infrastructuur of energievoorziening gaat, zijn wij: burgers. Traditioneel wordt van het bevoegd gezag verwacht dat ze het burgerbelang vertegenwoordigen. Daarom wordt er bij de realisering van projecten vaak uitsluitend gesproken op dit niveau. Daardoor voelen burgers zich niet altijd gerepresenteerd.

E-participatie: meepraten wanneer het burgers uitkomt

Waar participatie wel plaatsvindt, verandert de vorm waarmee we met de omgeving in contact kunnen komen. Uit onderzoek onder inwoners van de gemeente Utrecht blijkt dat driekwart van de ondervraagden mee wil doen met burgerparticipatie, maar het liefst meepraat wanneer en waar het hun uitkomt. E-participatie (participatie via internet) verlaagt, zo geven de ondervraagden aan, de drempel om mee te praten.

De inzet van social media en online tools om te ontwerpen, discussiëren, reageren en stemmen, maken e-participatie mogelijk. Niet perse als vervanging, maar als aanvulling op traditionele kanalen. Dit biedt kansen om burgers beter te betrekken en creëert meerwaarde voor een project, mits goed uitgevoerd.

E-participatie bij de realisatie van projecten

Bij de realisatie van projecten kan de combinatie van Strategisch Omgevingsmanagement en e-participatie op meerdere vlakken winst opleveren. Het zorgt voor waardevolle input in verschillende stadia van een project.

Inventariseren van issues en ideeën

Bij aanvang van het project worden issues geïnventariseerd. Hieraan kunnen omwonenden of belanghebbenden bijdragen door aan te geven waar de pijnpunten voor de omgeving liggen of welke ideeën zij hebben. Dit dient twee doelen. Enerzijds is dit de enige manier om een volledige inventarisatie te maken. Anderzijds is het soms nodig om eerst frustratie en ideeën te ventileren, voordat constructieve participatie in de volgende fase mogelijk is.

Een mooi voorbeeld is de G1000: een Belgisch burgerinitiatief over de grote uitdagingen van de Belgische democratie. De eerste fase bestond uit een volledig open proces van agendabepaling. Middels de website konden onderwerpen en ideeën worden aangedragen die gedurende het project op verschillende manieren worden uitgewerkt.

Dialoog inrichten

Waar overlappen belangen elkaar en wat zijn mogelijke oplossingen die voor alle partijen gunstig zijn? Door het inzetten van e-participatie kan makkelijker samengewerkt worden aan oplossingen. Daarbij bedenken we eerst wat we van de deelnemers verwachten en vertaal dat door in de manier waarop een tool ingezet wordt. Mag men meepraten, oplossingen bedenken, kan men structureel participeren in het proces? De participatieladder is een handig hulpmiddel bij het maken van deze keuze.

Provincie Noord Brabant heeft een participatieplatform ingericht waar je mee kunt denken over het beleid in Brabant. Dit platform heeft een redelijk vrijblijvend karakter en de provincie geeft aan dat het geen officieel inspraak doel dient. Sowieso goed om hierover duidelijk te zijn, maar wellicht kan een dergelijk platform in de toekomst wél deze plek in gaan nemen.

Thermometer

Gedurende het hele project kunnen we e-participatie inzetten als thermometer voor het sentiment. Als het digitale lijntje naar de doelgroep reeds is gelegd, is het namelijk eenvoudig om een grote groep mensen te benaderen. Zo houden we de vinger aan de pols en voorkomen we verrassingen achteraf. Ook tussentijdse resultaten kunnen worden teruggekoppeld aan burgers. Dit versterkt het gevoel dat de overheid of het bedrijf daadwerkelijk naar een oplossing toewerkt die ook hen aangaat.

Actief sociale media monitoren

Eén van de manieren om het sentiment te meten (nog voordat je er op gaat acteren), is om actief sociale media te monitoren. Het Amerikaanse Rode Kruis heeft haar monitoring goed op orde en vormt een mooie case.

Conclusie: transparantie volgens de SOM-principes

Maatschappelijke ontwikkelingen zorgen er voor dat de overheid en het bedrijfsleven nieuwe manieren moeten zoeken om projecten gerealiseerd te krijgen. De acceptatie van een project door burgers is hier een belangrijk onderdeel van geworden en e-participatie kan daarbij helpen. Door online tools in te zetten vindt participatie niet meer alleen plaats in buurthuizen, maar wordt het zichtbaar voor een groot publiek.

Weten, meewerken en meedoen op een laagdrempelige manier

Transparantie is een belangrijk ingrediënt om projecten te laten slagen en een positief imago op te bouwen. Door dit te doen volgens de SOM-principes wordt bovendien gekozen voor een strategie waar stakeholders ook mee mogen werken aan een oplossing, waardoor het onderling vertrouwen tussen stakeholders en initiatiefnemer groeit. Weten, meewerken en meedoen op een leuke en laagdrempelige manier, zorgen voor betrokkenheid, draagvlak en minder weerstand.