Online ondersteuning voor praktijkbegeleiders?

Om mee te draaien in onze kenniseconomie moeten Nederlanders goed zijn opgeleid én hun kennis en vaardigheden voortdurend ontwikkelen. ‘Een leven lang leren’ geeft ze hierbij de beste kansen. Ik heb hier eerder al eens geschreven over de functies en kansen van het e-portfolio als praktisch instrument waarmee een individu zijn leerproces slim kan ondersteunen. Vandaag beschouw ik in dat licht enkele ontwikkelingen waarbij onderwijsinstellingen, leerbedrijven en kenniscentra samenwerken aan het verbeteren van de kwaliteit van praktijkleren en de praktijkbegeleiding. Hier zie je dat er veel beleids- en procesafspraken zijn gemaakt, maar dat er nog maar weinig praktische instrumenten zijn die het individu en zijn praktijkbegeleider ondersteunen bij het organiseren van dat leerproces in de praktijk.

De randvoorwaarden op orde

Veel ontwikkelingen op het gebied van praktijkleren zijn afkomstig uit het beroepsonderwijs. Daar werken jaarlijks meer dan 500.000 mbo-studenten een periode in de praktijk aan het ontwikkelen van hun beroepsvaardigheden. Deze beroepspraktijkvormingsperiode (bpv) is een belangrijk onderdeel van de opleiding van de student. Een beroep leer je nu eenmaal beter op een werkvloer dan in de schoolbanken.

Om de aansluiting in het leerproces tussen onderwijs en beroepspraktijk te borgen hebben vertegenwoordigers uit het onderwijs, bedrijfsleven en de kenniscentra procesafspraken gemaakt in de vorm van een BPV-protocol. Dit protocol geeft richtlijnen voor de rollen en verantwoordelijkheden in de bpv van student, leerbedrijf, onderwijsinstelling en het kenniscentrum. In het protocol staan afspraken die de kwaliteit van de bpv moeten garanderen. Er staat beschreven wat studenten, ROC’s, leerbedrijven en kenniscentra van elkaar mogen verwachten. In aanvulling op het protocol zijn handvatten en richtlijnen uitgewerkt voor het inrichten en organiseren van het praktijkleren. Deze documenten zijn openbaar beschikbaar en kunnen door iedere praktijkbegeleider worden gebruikt. Maar hiermee zijn we slechts halverwege.

Slechts op de helft

In de beroepspraktijkvorming wordt onderscheid gemaakt in een aantal stappen: de voorbereiding, de matching, het maken van afspraken, de uitvoering en de beoordeling. Het protocol en de richtlijnen bieden de praktijkbegeleider houvast bij de invulling van de randvoorwaarden voor praktijkleren. Het helpt praktijkbegeleiders bij het organiseren en inrichten van de leeromgeving, maar biedt geen handvatten voor de uitvoering, beoordeling en begeleiding van het praktijkleren op de werkvloer. De kwaliteit van praktijkleren wordt naar mijn mening voor het grootste gedeelte bepaald door de persoonlijke begeleiding en interactie op de werkvloer. Door een praktijkbegeleider die in een ‘meester-gezel-setting’ de ontwikkeling van beroepsvaardigheden volgt, beoordeeld en de ‘gezel’ van feedback voorziet. Op dit vlak is nog veel te weinig instrumentarium beschikbaar, is de behoefte groot en kan de kwaliteit van praktijkbegeleiding echt worden verbeterd.

Ik ben onlangs bij een initatief betrokken geraakt dat zich exact hier op richt en in deze behoefte wil voorzien. Ik wil dit initiatief graag met jullie delen en ben benieuwd en op zoek naar ideeën voor het verbeteren van de ondersteuning van praktijkbegeleiders.

Competent voor student en praktijkbegeleider

Het initiatief komt van Calibris, dat als kenniscentrum (zorg, welzijn en sport) een brug wil slaan door onderwijs en leerbedrijf en praktijkbegeleider en student online met elkaar te verbinden rondom te ontwikkelen beroepsvaardigheden. Calibris ontwikkelt hiervoor het instrument Competent. Competent is een begeleidingsinstrument dat enerzijds praktijkbegeleiders concrete handvatten biedt bij het volgen, beoordelen en begeleiden van de beroepsgerichte ontwikkeling van een student en anderzijds de student ondersteunt bij het ontwikkelen van zijn beroepsvaardigheden.

Het instrument is ontwikkeld op basis van de reële beroepspraktijk. Het meet met vragenlijsten de competentiegerichte ontwikkeling van studenten en maakt daarbij inzichtelijk in welke mate welke beroepsvaardigheden beheerst worden. Competent ondersteunt de praktijkbegeleider bij het gericht observeren en beoordelen van concreet gedrag op de werkvloer aan de hand van een gestructureerde set gedragscriteria. De meerwaarde van Competent zit in de, in samenwerking met praktijkbegeleiders, geformuleerde beroepsvaardigheden die waarneembaar vakmanschp veel concreter maken dan algemene (SHL-)competenties of abstracte procesbeschrijvingen. Met behulp van dit instrument kan de begeleider aangeven welke onderdelen de student beheerst en welke nog ontwikkeling vragen. Door gerichte en concrete feedback kan er doelgericht aan ontwikkeling worden gewerkt en kan er effectief worden gecoacht.

Online ondersteuning voor praktijkbegeleiding

Doel van het initiatief is om praktijkbegeleiders en studenten online instrumentarium te bieden waarmee de kwaliteit vanpraktijkleren en praktijkbegeleiding wordt verhoogd. Calibris heeft voor de (mobiele) webapplicatie enkele modulen uitgewerkt. De webapplicatie heeft een:

• Planningsmodule: waarin praktijkbegeleider en student de leerdoelen en te ontwikkelen beroepsvaardigheden vertalen in concreet in de tijd te plannen activiteiten en beoordelingsmomenten
• Beoordeling- / reflectie module: waarin praktijkbegeleider, student en eventueel medebeoordelaar periodiek de mate waarin zij over beroepsvaardigheden beschikken kunnen scoren/beoordelen in een 360 graden feedback module
• Evaluatie module: waarin op intelligente wijze de voortgang en ontwikkeling van student in de tijd overzichtelijk wordt weergegeven en waarin begeleider en student inhoudelijke feedback en afspraken kunnen vastleggen
• Rapportage module: waarmee beoordelingen en overzichten uit de evaluatie module door de gebruikers digitaal en op hardcopy kunnen worden afgedrukt ten behoeve van voortgangsgesprekken en/of de import in andere begeleidingssystemen.
• Beheermodule: waarin gebruikers hun account kunnen beheren en de student en praktijkbegeleider een koppeling kunnen maken voor een geselecteerde stageperiode

Praktische instrumenten ontwikkelen

De kwaliteit van praktijkleren en praktijkbegeleiding in het onderwijs moet omhoog. Afspraken over de randvoorwaarden en inrichting van de leeromgeving zijn gemaakt. Maar het ontbreekt nog aan praktische ondersteuning voor praktijkbegeleiders op de werkvloer. Instrumenten die hen ondersteunen bij het monitoren, beoordelen en begeleiden van studenten. Die instrumenten moeten ontwikkeld worden. Iedereen die daar ideeën over heeft roep ik op om die hier te delen. Daarom drop ik hier de vraag: “Welke ondersteuning hebben praktijkbegeleiders op de werkvloer nodig om praktijkleren goed te kunnen ondersteunen?”