Hoe crashdiëten en light-producten averechts lijken te werken

Light-producten zijn tegenwoordig nauwelijks meer weg te denken uit ons voedselassortiment. Bepaalde voedingsmiddelen worden tegenwoordig gezoet met laagcalorische kunstmatige zoetstoffen ter vervanging van het hoogcalorische suiker. Oorspronkelijk richtten deze producten zich hoofdzakelijk op mensen met overgewicht of obesitas. Kunstmatige zoetstoffen zijn tegenwoordig echter in toenemende mate ook terug te vinden in voedingsmiddelen die anders enorm veel suiker zouden bevatten.

Geen alternatieven voor gezond eten, weinig snoepen en regelmatig bewegen

Het leek destijds een gouden greep om hoogcalorische suikers te vervangen door laagcalorische zoetstoffen. In een wereld waar de overmatige consumptie van calorieën een groeiend probleem betrof, leek dit een ideale oplossing. Net zo zoet, maar met veel minder calorieën. Het bleek uiteindelijk toch heel anders uit te pakken.

Onze suikerstofwisseling blijkt gevoelig voor verstoringen

In grote lijnen betreft onze suikerstofwisseling een subtiele balans van onder meer de glucosespiegel in ons bloed en diverse spijsverteringshormonen. Spijsverteringshormonen die naast onze glucosespiegel en ons spijsverteringstraject ook gevoelens van honger en verzadiging beïnvloeden. Naast het bekende insuline bestaan er nog talloze andere spijsverteringshormonen die een cruciale rol spelen binnen onze suikerstofwisseling.

Er bestaan echter steeds meer aanwijzingen dat onze suikerstofwisseling als gevolg van overgewicht, obesitas, extreem afvallen, kunstmatige zoetstoffen of veranderingen in onze darmflora voor langere tijd of zelfs permanent uit balans kan worden gebracht.

Een langdurige of permanente onbalans in onze suikerstofwisseling kan vervolgens leiden tot overeten, overgewicht, obesitas en diabetes. Als er eenmaal een bepaalde onbalans in onze suikerstofwisseling is ontstaan, dan valt dit vaak moeilijk terug te draaien en gaat dit niet zelden van kwaad tot erger. Een leefstijlinterventie of medisch ingrijpen is dan vaak onvermijdelijk.

Crashdiëten of te snel afvallen

De efficiëntie van de opname en verbranding van calorieën kan worden beïnvloed door crashdiëten. Met name crashdiëten of te snel afvallen schijnen de efficiëntie van de opname en verbranding van calorieën voor langere tijd te kunnen verhogen. Dit wordt wel aangeduid als het in de ‘spaarstand’ schieten van ons lichaam. Deels hieraan wordt het jojo-effect toegeschreven, dat er toe leidt dat mensen naar aanleiding van crashdiëten of te snel afvallen op de langere termijn even zwaar of soms zelfs zwaarder eindigen dan ervoor. Het valt niet uit te sluiten dat een veranderde suikerstofwisseling of darmflora hierin een rol spelen.

Kunstmatige zoetstoffen

Daarnaast komen er steeds meer gegevens beschikbaar met betrekking tot de invloed van kunstmatige zoetstoffen op onze suikerstofwisseling. Zo bestaan er aanwijzingen dat verschillende kunstmatige zoetstoffen onze suikerstofwisseling voor langere tijd negatief kunnen beïnvloeden. Naar verwachting treden dergelijke effecten vooral op bij regelmatig gebruik.

Onder invloed van het regelmatige gebruik van verschillende kunstmatige zoetstoffen kan er bijvoorbeeld insulineresistentie optreden met als gevolg een hogere suikerspiegel in het bloed (glucose-intolerantie). Het als gevolg daarvan circuleren van steeds meer insuline in het bloed kan invloed hebben op de eetlust. Wat op zijn beurt weer kan leiden tot gewichtstoename, obesitas en diabetes. Het vormt een voorbeeld waarbij de suikerstofwisseling voor langere tijd substantieel lijkt te zijn veranderd.

De invloed van kunstmatige zoetstoffen op verschillende andere spijsverteringshormonen dan insuline is bovendien nog nauwelijks onderzocht.

Beïnvloeding van de darmflora

Kunstmatige zoetstoffen schijnen tevens onze bacteriële darmflora (darmmicrobioom) substantieel te kunnen beïnvloeden. Onze darmflora speelt een essentiële rol in de opname van calorieën en voedingsstoffen. Veranderingen in de verhoudingen van de verschillende bacteriën binnen onze darmen kunnen vervolgens invloed hebben op zowel onze suikerstofwisseling als de opname van calorieën. Ook hier geldt dat dergelijke effecten op onze darmflora vooral zijn te verwachten bij het regelmatige gebruik van kunstmatige zoetstoffen.

Zal het gebruik van semaglutide op de langere termijn ook zonder gevaar blijven?

Regelmatige injecties met semaglutide (o.a. Wegovy, Ozempic) leiden tot een langdurig en substantieel gewichtsverlies. Om dergelijk gewichtsverlies te behouden, moet semaglutide overigens wel met enige regelmaat worden toegediend. Naar aanleiding van de eerder benoemde potentiële verstoringen van de suikerstofwisseling als gevolg van dieetmaatregelen, zou het mij oprecht verbazen als semaglutide op de langere termijn niet alsnog riskante onbekende bijwerkingen of effecten blijkt te hebben?

Ingrijpen in over millennia geëvolueerde lichamelijke evenwichten kan mijns inziens niet zonder onvermoede bijwerkingen of effecten blijven. De toekomst zal het ons leren, maar wees je goed bewust van de potentiële risico’s van het nemen van dergelijke medicijnen voor gewichtsbeheersing. Zeker als je ze wilt gebruiken vanwege puur cosmetische motieven.

Afvallen op grond van crashdiëten en light-producten

Op grond van de bovenstaande voorbeelden over hoe onze suikerstofwisseling, energie-efficiëntie en darmflora substantieel kunnen worden beïnvloed, is het niet zo moeilijk voor te stellen dat onze persoonlijke energiehuishouding onbedoeld in een vicieuze cirkel kan geraken. De onderlinge verbanden tussen de verschillende processen kunnen potentieel een cascade van langdurige of permanente veranderingen triggeren.

Op deze manier kan het gebeuren dat mensen met overgewicht die serieus werk maken van crashdiëten en light-producten op de langere termijn een stuk zwaarder eindigen dan waar ze zijn begonnen. Met name vanwege een onbedoeld veranderde suikerstofwisseling, energie-efficiëntie of darmflora als gevolg van crashdiëten en/of light-producten.

Maar wat is dan het alternatief?

Maar is er dan wel een alternatief voor mensen die willen afvallen? Natuurlijk is dat er wel. Dit bestaat er in eerste instantie met name uit gezonder te eten, minder te snoepen en meer te bewegen. Crashdiëten en light-producten blijken namelijk flink averechts te kunnen werken.

Dit vereist echter een verandering van leefstijl die niet door iedereen gemakkelijk is vol te houden. Zolang je namelijk vol verslaafd blijft aan suiker en zoetigheden zal het niet meevallen om af te vallen. Crashdiëten en light-producten zijn misschien een korte termijn oplossing, maar lijken op de langere termijn de oplossing voor gewichtsproblemen of obesitas alleen maar verder uit beeld te brengen.

Regelmatige injecties met semaglutide lijken daarentegen uitkomst te kunnen bieden voor diegenen die om medische redenen dringend moeten afvallen. Maar alleen de toekomst zal leren welke lichamelijke prijs individuen hier uiteindelijk voor zullen moeten betalen!

Art Huiskes (onderzoeksjournalist)