Creatief zelfvertrouwen: het geheim van succesvolle innovators

Als je de innovatiekracht van je organisatie wil boosten, is het belangrijk om zelf creatief zelfvertrouwen te ontwikkelen. Meer creatief zelfvertrouwen leidt namelijk tot meer innovatieve business-ideeën. In dit artikel lees je hoe je dit kunt doen.

Als medewerker ben je cruciaal voor het bedenken en uitvoeren van innovatieve ideeën. Maar wat blijkt, slechts 15% van de medewerkers durft hun ideeën te uiten (Grant, 2016).

Medewerkers zijn te bang om te falen en geloven niet dat hun manager hun ideeën serieus zal nemen. En die angst is niet zo gek. Ons onderwijssysteem drillt namelijk rücksichtslos alle creativiteit uit ons na groep 1 en 2. Bekijk de YouTube-video ‘why schools kill creativity’ van Ken Robinson maar eens.

Creatieve blokkades

Creativiteit is in essentie een individueel proces. Elk innovatief idee ontstaat in één individueel brein. Je brein legt voortdurend connecties en soms leidt tot dit tot een ‘aha-moment’: je hebt een waanzinnig idee. Maar ga je er ook wat mee doen? Als je niet het zelfvertrouwen hebt en er niet in gelooft dat jouw idee waardevol kan zijn, dan is de kans groot dat je er niets mee doet. Laat staan dat je jouw idee voorlegt aan iemand die er een besluit over moet nemen.

Er zijn verschillende blokkades die je kunnen belemmeren om met jouw idee aan de slag te gaan. Je kunt je geblokkeerd voelen door eerdere mislukkingen, of negatieve ervaringen, je voelt je niet slim genoeg, je bent bang om te falen, je vindt jouw idee niet uniek genoeg, of je weet niet hoe je jouw idee verder kunt brengen.

Daarom is het belangrijk om creatief zelfvertrouwen te ontwikkelen.

Wat is creatief zelfvertrouwen?

Creatief zelfvertrouwen is de overtuiging dat jij zelf goede, creatieve en innovatieve ideeën kunt bedenken en hier ook wat mee durft te doen. Creatief zelfvertrouwen gaat dus over twee dingen. Dat je gelooft in je eigen kracht om veel ideeën te genereren. En dat je het lef hebt om actie te ondernemen door ermee te experimenteren.

Het creatief zelfvertrouwen van Boyan Slat

Boyan Slat is een mooi voorbeeld van creatief zelfvertrouwen. Bij een duik in zee op vakantie in Griekenland ontdekte Boyan dat er ontzettend veel plastic in de zee zit. Terug in de schoolbanken op het vwo begon hij aan zijn profielwerkstuk. Zijn idee was om drijvend plastic op te vangen met een installatie door gebruik te maken van de stroming op zee.

Nu is Boyan CEO van de non-profit organisatie The Ocean Cleanup. Hij wil 90% van het plastic in zeeën verminderen en hij heeft inmiddels meer dan 30 miljoen euro verzameld voor zijn werkzaamheden om de ‘plastic soep’ op te ruimen. Boyan bulkt van het creatieve zelfvertrouwen. Hij had een idee, hield eraan vast en durfde dit idee ook te realiseren.

Hoe versterkt individueel creatief zelfvertrouwen de teamcreativiteit?

Onderzoek (Briggs, 2007) toont aan dat de kwaliteit van innovatieve ideeën voortkomt uit kwantiteit. Dus hoe meer ideeën je bedenkt, des te groter is de kans dat er een goede tussen zit.

Als je meer creatief zelfvertrouwen hebt dan heeft dat twee voordelen. Het eerste voordeel is dat je je eigen ideeën serieuzer neemt en deze gemakkelijker deelt met je teamleden. Jouw teamleden raken ook weer geïnspireerd door jouw ideeën. Zo komt er een wervelstorm aan nieuwe ideeën op gang.

Het tweede voordeel van een verhoogd creatief zelfvertrouwen is dat je meer eigenaarschap en lef ontwikkelt op de uitvoering van jouw business-idee. Als je een goed idee kunt bedenken dan kan je het ook uitvoeren. Met creatief zelfvertrouwen word je niet direct weggeblazen door een kritische opmerking van een collega. Nee, je houdt vol en scherpt je idee aan tot die ene collega de kracht van jouw idee ziet.

Deze twee voordelen geven samen een boost aan de innovatiekracht. Er ontstaan meer ideeën en meer medewerkers die het zelf willen uitvoeren. Een droom van veel managers.

Tips voor het ontwikkelen van jouw creatief zelfvertrouwen

Maak kennis met jouw Bert & Ernie

Als het bedenken en uitvoeren van nieuwe business-ideeën gemakkelijk zou zijn, dan las je dit artikel nu niet. Want creatie is naast een rationeel proces zeker ook een mentaal spelletje. Ben je bij de start van je idee nog heilig overtuigd van het nut, de noodzaak en creativiteit van je idee, zwakt dit vaak snel af na de eerste Google search waarmee je wil checken of jouw idee al bestaat.

In je hoofd zitten twee stemmen. Laten we ze Ernie en Bert noemen.

Ernie is optimistisch, opgewekt, levenslustig en speels. Ernie zit vol briljante ideeën. Ernie neemt Bert niet zo serieus. Ernie weet dat Bert door angst gedreven wordt. En angst bestaat volgens Ernie helemaal niet echt. Hij wil spelen, want dat maakt het leven leuk en spannend.

Bert is jouw interne criticus: jouw weerstand. Bert twijfelt, hij is humeurig, snel geïrriteerd, overwegend zuur en prikkelbaar. Bert wil alles behouden zoals het altijd was. Bert wil geen risico, geen avontuur. Bert is angst. Bert zegt: ‘je kunt het niet’, ‘je hebt niet genoeg ervaring’, ‘niemand vindt dit een goed idee’.

Tijdens het bedenken en ontwikkelen van een nieuw business-idee praten deze figuren constant door elkaar heen in je hoofd. Veel mensen geven Bert te veel aandacht. Ze nemen dan hun ideeën niet serieus en stoppen of starten nooit. Je kunt Ernie meer het podium geven door je zelfeffectiviteit te vergroten.

Zelfeffectiviteit vergroten

De sleutel tot het ontwikkelen van creatief zelfvertrouwen is het vergroten van je zelfeffectiviteit. Als je een hoge mate van zelfeffectiviteit hebt, dan geloof je sterk in je eigen kunnen. Deze vier factoren vergroten jouw geloof in eigen kunnen:

1. Je ervaart dat je een taak kan uitvoeren
2. Je ziet anderen een taak voordoen
3. Je krijgt feedback
4. Je wordt aangemoedigd

Naast oprichter van een innovatiebureau ben ik ook jeugdtrainer bij voetbalvereniging DESTO in Vleuten. Hier werk ik ook continu aan het vertrouwen van mijn team.

Voetbal is een creatief spel, de situatie is nooit hetzelfde. Dus wil ik dat mijn spelers barsten van het creatief zelfvertrouwen.

Stel dat een aanvaller geen acties durft te maken, dan zorg ik ervoor dat hij voortdurend in een situatie komt waarin hij 1-tegen-1 speelt tegen één van mijn minder goede verdedigers. En dat werkt. Hij maakt een goal. Er verschijnt een lach op zijn gezicht. Hij probeert het nog een keer. BAM! Weer een goal. Lekker.

Een context met succeservaringen

Door het ontwerp van de context en continue herhaling ontwikkelt hij zelfvertrouwen. Ik moedig hem aan, laat hem kijken naar hoe zijn teamgenoten het doen en geef actief feedback, zowel positief als opbouwend. Alle ingrediënten voor het verhogen van zijn zelfeffectiviteit.

Zet ik mijn aanvaller tegen een van mijn beste verdedigers, dan creëer ik een faalervaring, waardoor zijn zelfvertrouwen een deuk krijgt. Als manager ben je verantwoordelijk voor het creëren van een context waarin je mensen, in dit geval jouw teamleden, succeservaringen laat opdoen. Maar je kunt het ook zelf ontwikkelen.

E.R.N.I.E.-model

Naast veel doen en oefenen zijn er nog een aantal stappen die ervoor zorgen dat jij steeds meer creatief zelfvertrouwen krijgt. Deze 5 stappen zijn uitgewerkt tot het ERNIE-model. Waarom het model ERNIE is genoemd? Zodat je je blijft herinneren aan de optimistische eigenschappen en de can do-mentaliteit van Ernie.

Educatie

De E van ERNIE staat voor Educatie. De eerste en meest belangrijke stap op weg naar creatief zelfvertrouwen is kennis en vaardigheid opbouwen als innovator. Regelmatig wordt gedacht dat goede ideeën vanzelf ontstaan.

Managers zetten weleens een ideeënbus neer om ideeën van medewerkers te verzamelen. Als deze ideeënbus vervolgens leeg blijft denken managers onterecht dat hun medewerkers geen goede ideeën hebben. Medewerkers weten soms gewoon niet hoe ze tot een goed business-idee komen en hoe ze deze vervolgens kunnen uitwerken tot een overtuigend creatief concept. Het inzicht ‘voor creatieve ideeën zijn medewerkers met creatief zelfvertrouwen nodig’ hebben veel managers niet.

In veel organisaties is er dan ook relatief weinig kennis aanwezig over wat creativiteit is en wat de relatie is tussen creativiteit en innovatie. Om creatief zelfvertrouwen te ontwikkelen, moet je weten hoe creativiteit en innovatie werken. Je moet je medewerkers hierop trainen. Als ze niet over de juiste vaardigheden beschikken en onbewust onbekwaam zijn kan je ze wel om ideeën vragen, maar dat levert weinig op.

3 tips om kennis op te bouwen

Om meer kennis in huis te halen kan je how to-video’s kijken, podcasts luisteren of boeken kopen over creativiteit, innovatie, onderzoek doen, design thinking of bijvoorbeeld grafisch ontwerp. Maar met een boek of video ben je er nog niet. Want kennis is iets anders dan vaardigheid. Dus moet je veel oefenen met het faciliteren van ideegeneratie-workshops, het uitschrijven van concepten en het bouwen van prototypes. Dit kan je bijvoorbeeld doen in speciaal ontworpen trainingen, waarbij het ook waardevol is om goed te kijken hoe anderen het doen. Ik heb drie tips waarmee je kennis en vaardigheid opbouwt als innovator.

Tip 1: volg een training waarin je kennis maakt met creatief denken of een training waarin je leert hoe je innovatieworkshops kunt faciliteren, zodat je de beste en meest creatieve ideeën uit jezelf en je team kan halen.

Tip 2: verdiep je in verschillende innovatiemethoden, zoals design thinking en design sprints. Een echte aanrader is het boek: ‘How to Solve Big Problems and Test New Ideas in Just 5 Days’ (affiliate) van Jake Knapp.

Tip 3: kijk filmpjes over prototyping. Wat is prototyping? Welke vormen van prototyping zijn er? Heb je bijvoorbeeld een idee voor een nieuwe app of nieuwe functie? Check dan een aantal video’s die gaan over digital prototyping, bijvoorbeeld hoe je met Marvel eenvoudig een klikbaar digitaal prototype kan maken.

Redder

De R uit het ERNIE-model staat voor redder. Een redder moedigt je aan jouw eigen innovatiekracht te benutten en door te zetten. Een redder blijft bij je, gaat niet weg. Hij geeft je een vangnet en begeleidt je. Een redder is een expert, coach of trainer. Wil je bijvoorbeeld een nieuwe app ontwikkelen? Zoek dan een ervaren softwareontwikkelaar.

Jouw redder is degene die jou vroeger in het zwembad een duwtje gaf als je niet durfde. Blijkbaar kon je het niet uit jezelf halen op dat moment. En dat duwtje was natuurlijk uit liefde. Het was een duwtje met de boodschap ‘ervaar het nou maar gewoon, dan weet je dat je het kan.

Tip 4: zoek en benader een ervaren collega die jou wil helpen om je idee te realiseren. Kies een collega die ervaring heeft met een soortgelijk innovatief idee. Zijn of haar ervaringen lijken waarschijnlijk op wat jou te wachten staat.

Niet-storen plek

De N van ERNIE staat voor niet-storen plek. We raken steeds sneller afgeleid en staan constant aan. De mate waarin wij in staat zijn om in diepe concentratie te komen wordt dan ook steeds moeilijker. Als je diepgaande en innovatieve concepten wil creëren moet je jezelf afsluiten, contact maken met jezelf en kunnen luisteren naar wat jouw onderbewuste aan inzichten heeft.

Na een (digitale) onderbreking duurt het volgens professor Gloria Mark (2015) gemiddeld 23 minuten en 15 seconden om weer gefocust te zijn op waar je mee bezig was. Regel dus een niet-storen plek, want diepere concentratie levert je betere ideeën en meer productiviteit op.

Tip 5: zet je telefoon uit en werk eens geheel analoog. Print de inspiratie en het onderzoek rond jouw ideeën uit. Pak een zwarte stift en witte vellen papier. Schets en schrijf vervolgens je ideeën en inzichten op. Wedden dat je tot iets nieuws komt?

Tip 6: een andere manier om jezelf in stilte te brengen is een door een koptelefoon te gebruiken met noise cancelling. Hiermee sluit je je af van je omgeving. Niet alleen qua ruis en geluid. Maar mensen laten je ook eerder met rust. Koptelefoon op betekent niet storen.

Ideeënbox

Voordat je out-of-the-box kan denken moet je wel een box hebben. De I staat daarom voor ‘maak je eigen ideeënbox’. Een ideeënbox is een verzamelplaats voor al jouw inspiratie. Een ideeënbox kan een notitieapp zijn op je telefoon, een plakboek of letterlijk een kartonnen doos.

Dagelijks komen we in aanraking met dingen die we inspirerend vinden. In een gesprek, een documentaire op Netflix of op op social media. We liken het allemaal, maar vergeten het ook allemaal binnen no-time. Zonde. Want alles wat we tof vinden is pure grondstof voor onze business-ideeën.

Alle ideeën die je vangt en bewaart, waarvan je brein zegt ‘vind ik leuk’ zijn een continue bron van creatief, inspirerend, ruw materiaal om mee te werken. Puur goud dus.

Tip 7: maak een Pinterest-bord aan. Denk je bijvoorbeeld na over het organiseren van een uniek event? Zoek dan op ‘interactive event’ en je hebt oneindig veel inspiratie om uit te putten. Als je hier regelmatig doorheen blijft bladeren en je deze digitale ideeënbox steeds bijwerkt en verrijkt kan je brein het allemaal aan elkaar verbinden. En opeens is het er: ‘’A-ha!”

Energie

De laatste E staat voor Energie. Energie is de beste plek om te starten als je iets nieuws wil bedenken en maken. Het is een megabron van gratis zelfvertrouwen waar je uit kunt putten. Als je je passie volgt ben je van nature intrinsiek gemotiveerd, waardoor je makkelijker door kunt zetten als het even tegenzit.

Tip 8: vertrouw op je onderbuikgevoel. Zie jij dagelijks dingen die anders en beter kunnen of zie jij problemen die anderen niet zien? Heb je ergernissen op je werk en zou je die het liefst vandaag nog willen aanpakken? Laat je dan niet tegenhouden. Jij kunt het fiksen en oplossen.

Creatief zelfvertrouwen maakt het verschil

Iedereen bezit een groot, maar vaak onbenut potentieel aan ideeën. Onze kracht om te creëren is wat ons menselijk maakt. Om je innovatiekracht te vergroten heb je creatief zelfvertrouwen nodig. Je ontwikkelt je creatieve zelfvertrouwen door te werken aan je zelfeffectiviteit.

De belangrijkste manier om je zelfeffectiviteit te verhogen is door te doen. Maak hiervoor gebruik van de E.R.N.I.E.-methode. Het start met educatie: ontwikkel kennis en vaardigheid. Regel een redder die je begeleidt tijdens het bedenken en realiseren van jouw idee. Zoek een niet-storenplek waar je in stilte geconcentreerd kan werken. Verzamel alle ideeën en inspiratie in een digitale of fysieke ideeënbox. En start met ideeën waar energie op zit.

En als je Bert ziet. Koptelefoon op, noise cancelling aan.