Je digitale identiteit in eigen hand: een recht vanaf de geboorte

Onze persoonlijke data liggen opgeslagen in talloze databases. Wettelijk hebben we recht op inzage in deze data (AVG, art. 15), recht de data te veranderen (AVG, art.16) en recht de data te laten verwijderen onder specifieke voorwaarden (AVG, art. 17)*. In de praktijk gaat dit niet altijd zonder slag of stoot, bijvoorbeeld omdat een bedrijf claimt dat deze gegevens deel uitmaken van het bedrijfsgeheim**. Kan dit voorkomen worden als we vanaf onze geboorte volledige controle hebben over onze digitale identiteit?

Een digitale identiteit vanaf je geboorte

Zelfs als wij volledige controle over onze data krijgen, zal het nog even duren voordat alle Europese organisaties onze gegevens buiten onze kluizen verwijderd zullen hebben. Het is zeer de vraag of databases buiten de Europese Unie eveneens onze data zullen verwijderen. In sommige gevallen hoeft dat niet zo erg te zijn, omdat het gaat om data die we kunnen wijzigen. Dit betekent dat na verloop van tijd er zich alleen verouderde data van ons zullen bevinden in externe databases. Maar in het geval van data die we niet kunnen wijzigen, zoals biometrische data of ons burgerservicenummer, ligt dat anders.

Hoe fijn zou het zijn als deze data nooit buiten ons bereik opgeslagen hadden mogen worden? Dat zou ons veel mogelijke hoofdpijn bespaard hebben. Daarom is het belangrijk om de volledige controle over de eigen digitale identiteit voor kinderen vanaf hun geboorte vast te leggen. Helaas wordt er in de planning rond de Wallets met geen woord over kinderen gerept. Het is daarom dat project MDM in het leven geroepen is, om voor en met kinderen hun digitale identiteit in hun handen te leggen.

Wat is project MDM?

Het uitgangspunt van project MDM is helder: kinderen vanaf hun geboorte het recht geven op volledige controle over hun data. Maar, net als voor ons volwassenen is dit tegelijk problematisch. Ook voor hen is het lastig om te overzien wat de gevolgen zullen zijn van hun beslissingen. Gelukkig kunnen zij tijdens het nemen van hun beslissingen steun vragen aan hun ouders of verzorgers, hoewel het recht van ouders of verzorgers om op te komen voor hun kind in het geval van databescherming beperkter is dan op andere gebieden.

Het zou raar zijn om de invulling van het recht van kinderen op volledige controle over de eigen data in de handen te laten van uitsluitend volwassenen. Kinderen hebben recht op participatie “in hen betreffende aangelegenheden” (Handvest van de grondrechten van de Europese Unie, art. 24(1)). En dit is bij uitstek een aangelegenheid die hen betreft. Het is daarom noodzakelijk om kinderen invloed te geven op hoe hun Wallet er concreet uit moet te komen zien.

Kinderparticipatie

Het recht van kinderen op participatie staat binnen de Europese Unie in de kinderschoenen. Net zoals de participatie van volwassenen binnen de EU zich pas in een experimentele fase bevindt. Kinderparticipatie binnen de Europese Unie moet beter uitgevoerd worden dan tot nu toe het geval was. Het is niet voldoende om bijvoorbeeld een enquête te houden of een klein groepje kinderen uit te nodigen en hen te beschouwen als representatief voor alle kinderen.

De setting waarin kinderen worden gevraagd mee te denken is essentieel. Kinderen moeten zich veilig voelen en gehoord en gezien worden. Stap voor stap dienen zij het gevoel te krijgen dat zij zichzelf mogen zijn, dat zij succesvol invloed kunnen uitoefenen en tegelijk deel uitmaken van een inclusieve groep. Pas als dat het geval is, ontstaat er voldoende vertrouwen bij kinderen om zich te openen en mee te denken.

Het is niet gemakkelijk om zoiets op te zetten, zeker omdat het onderwerp van Wallets zich leent voor gepolariseerde meningen. Binnen de Europese expertgroep waar ik deel van uitmaak, hebben we geprobeerd een aantal praktische richtsnoeren op te stellen om een goede setting voor een dialoog met kinderen over gevoelige onderwerpen in te richten (Richtsnoeren, hoofdstuk vijf). Deze richtsnoeren zijn mede geïnspireerd door eerder werk van mijn vrouw en mij.

Voorbereiding op een dialoog met kinderen

Net zoals voor volwassenen, is het voor kinderen belangrijk om voldoende te weten van een onderwerp voordat ze er zinvol over kunnen nadenken. Kinderen dienen daarom informatie over het onderwerp van digitale identiteiten tot zich te nemen voordat ze hun eigen behoeften, meningen en oplossingen formuleren.

Maar het mag niet zo zijn dat informatie gepresenteerd wordt als enig mogelijk raamwerk. Het is verleidelijk om te doen alsof er een onpartijdige, alleen op feiten gebaseerde manier van kijken naar het onderwerp bestaat die verder geen discussie behoeft. Deze technocratische manier van voorstelling van zaken, zoals Michael Sandel het in The tyranny of merit (2021) noemt, sluit mensen met een andere mening uit als ‘dom, onwetenschappelijk en feiten-ontkennend’. Dit moet vermeden worden.

Binnen project MDM worden experts gevraagd hun visie te geven. Niet als waarheid, maar als dienst aan kinderen. Deze vorm van dienstverlening vindt al plaats op het gebied van desinformatie. Organisaties als Maldita in Spanje en Mutante in Colombia bieden hun onderzoeksjournalistiek aan als dienst aan de gemeenschap om zo een maatschappelijke dialoog over polariserende kwesties op gang te brengen. Voor deze organisaties is het van belang dat mensen met zoveel mogelijk uiteenlopende meningen en perspectieven actief zijn in deze dialoog en dat niemand zich uitgesloten voelt.

Tot op heden zijn er vijf experts bereid gevonden om hun visie te geven, twee in Nederland (Bob Kronenburg van SIDN/ Yivi (voorheen: IRMA) en Marie-José Hoefmans van Schluss) en drie in Finland (Teemu Ropponen van MyData Global, Meri Valtiala van Human Colossus en Mikko Sierla van Vastuu Group). Dit zijn de experts die enkele malen als bonusmateriaal werden toegevoegd aan eerdere blogs.

Oproep: doe mee!

Binnen project MDM zijn momenteel slechts drie mensen actief: mijn vrouw, Beata Staszyńska-Hansen, Michał Boni, voormalig Pools Minister van Digitalisatie en Europarlementariër, en ik. Wij hebben eerder de noodzaak op de kaart gezet om de huidige, vaak symbolische regelgeving omtrent de rechten en bescherming van het kind concrete handen en voeten te geven binnen de Europese Unie. Nu spannen we ons in om kinderen als prioriteit op de agenda van politici en uitvoerders van de Wallet te zetten. Ons doel is om kinderen in een traject van participatie aanbevelingen te laten opstellen en deze te laten presenteren. De aanbevelingen mogen vervolgens echter niet in een bureaulade verdwijnen. Ons voorstel is om een proces van mediatie in te zetten in het geval een beslisser het niet eens is met een kinderaanbeveling.

Als initiatiefnemers voeren wij project MDM uit zonder enige steun van derden. Maar inmiddels zijn we op het punt gekomen dat we zonder deze steun niet goed verder kunnen. Daarom hierbij een oproep aan een ieder die het belang van de stem van kinderen op het gebied van hun eigen digitale identiteit ziet, om met ons mee te komen doen.

Bonus (in het Engels)

Experts uit Nederland en Finland werden gevraagd wat zij tegen kinderen tijdens de participatiesessies zouden willen zeggen.

 

Bronnen inleiding: *AVG & **GDPRhub.eu