Zonder inspiratie geen creativiteit, laat je overdonderen!

Openstaan voor inspiratie vergroot de kans op creatieve resultaten enorm. Maar hoe stimuleer je jouw inspiratie-talent? Het is een kwestie van gericht zoeken én loslaten.

Listening to the great beyond, where misdirection waves its magic wand.

Dat vind ik de meest inspirerende zin uit de teksten van de Red Hot Chili Peppers. Hij komt van één van hun twee albums uit 2022. Twee albums die op zich prima zijn, maar samen één klassieker van één uur hadden kunnen vormen, als de funkrockers iets selectiever waren geweest.

Check hier de playlist die volgens mij het ideale album vormt:
https://open.spotify.com/playlist/3lDndkylVeEMv6zWzakfuS?si=264b4923683747f0

Toch vind ik het fijn om als luisteraar onderdeel te zijn van hun proces. De band schotelt mij twee volledige albums voor, met allerlei nummers die allerlei kanten opgaan. Daardoor voelt het niet alleen alsof ze de ‘keus’ aan mij laten, maar ook alsof ik bij ze in de studio sta, waar ik meegeniet van de heerlijke vibes tussen de muzikanten en het ontstaan van de liedjes.

Origineel combineren

Het ‘ontstaan’ van zulke creativiteit vind ik fascinerend. Het komt neer op een mix van originaliteit, inspiratie en combineertalent. Terug naar die ene regel over de toverstaf, uit het nummer ‘Fake as Fu@k’. Zanger Anthony Kiedis heeft deze lyric verzonnen. Zou hij daar dagenlang, kauwend op zijn pen, over nagedacht hebben? Zou het een zeer bewuste verwijzing zijn naar een bepaalde tovenaar uit een boek of een film?

Het antwoord is nee. Producer Rick Rubin, die betrokken was bij alle RHCP-albums sinds de jaren 90, verklapte het geheim in een recent interview.

“The way Anthony works is, he’ll hear the music, and he’ll sing along. He’ll sing along with an idea of a melody, but he doesn’t yet have words, and [would] just sing nonsense words… automatically, in real time. And then [he] listens back and says, ‘Okay, this phrase in this spot sounds good. And this phrase in this spot sounds good. What else goes with that?’ And then it’s like a puzzle where you fill in the rest.

So, you don’t necessarily have an idea of what [the] song is going to be about. Or you might not even know what song’s about until you finish. You might not even know [what it’s about] after the song is finished. You might not know for years what it’s about. Because it’s like a dream, you know, it comes from the subconscious. It’s a great way to work.” (Lees de hele quote van Rick Rubin.)

Kortom, de Peppers-zanger laat zich altijd inspireren door de muziek. Daaroverheen zingt hij een combinatie van tastbare woorden en abstracte kreten, op het ritme van de tonen, het ritme en melodie. En uiteindelijk ontstaat daar, al puzzelend, langzamerhand een tekst. Dat is best bijzonder, alleen al omdat de meeste songwriters totaal anders te werk gaan. Zij werken solistisch vanuit hun woorden, en leveren hun fijn geslepen tekstproduct af bij een componist of muzikant die er vervolgens een liedje van brouwt.

Boekenkast vol biografieën

Persoonlijk kan ik geen genoeg krijgen van het lezen over creatieve zoektochten van kunstenaars of artiesten. Daarom staat mijn boekenkast vol met biografieën van beroemde muzikanten. Hoe kwamen ze op dat rake lied, die onvergetelijke riff, die briljante woordcombinatie, die ontroerende uithaal? Elke situatie is anders, elke persoon is uniek en elke denkbare vorm van inspiratie is mogelijk.

Van Goghs waan

Inspiratie is ongrijpbaar, dus makkelijk weg te zetten als een zweverig gebeuren, een onbewezen hulpmiddel of… stom toeval. Maar het is een essentieel onderdeel van elk creatieve proces. Zonder inspiratie kom je nergens. Tegelijkertijd is het extreem persoonlijk. Waar de ene persoon ultieme rust en zorgeloosheid nodig heeft om creatief te vlammen, beukte Vincent Van Gogh zijn meest geweldige kunst op het doek toen hij waanbeelden had en zwaar depressief was.

Hoe we tot prestaties komen

Het mysterie achter inspiratie heeft Ap Dijksterhuis, hoogleraar psychologie, als uitgangspunt genomen voor zijn boek Inspiratie: hoe we tot grote prestaties komen (affiliate). Hij dist hierin talloze verhalen achter creatieve keuzes op, niet alleen uit ‘de schone kunsten’, maar juist ook uit de wetenschap, het werk én het dagelijks leven. Daarnaast komt hij met wetenschappelijke onderzoeken en bespiegelingen over de werking van inspiratie in het menselijke brein.

Inspiratie als drijvende kracht

Dijksterhuis stelt vast dat inspiratie een drijvende kracht is voor élke creatieve geest. Of je nou reisfoto’s, muziek, literatuur, een gerecht of een natuurkundige formule maakt. Wel zijn de manieren waaróp we ons laten inspireren nogal verschillend. De één laat zich vooral leiden door emoties, de ander pakt juist structuur als wichelroede. De één kan door een bepaalde ingeving meteen zijn idee uitwerken tot een eindproduct, de ander zit vervolgens nog weken (of maande, jaren) te zwoegen tot het klaar is.

“Creativiteit is 1 procent inspiratie en 99 procent transpiratie”, zei wetenschapper Thomas Edison ooit. Maar cartoonist Gummbah ziet dat precies andersom. Voor hem geldt dat één bizarre gedachtenkronkel genoeg kan zijn voor een tekening die binnen no-time klaar is.

Drie belangrijke misverstanden over inspiratie haalt Dijksterhuis graag uit de wereld:

1. Door inspiratie en transpiratie als tegenpolen te benoemen, wek je de suggestie dat het communicerende vaten zijn. Onzin!
2. Sommigen denken dat inspiratie je kan komen aanwaaien, dat je er niks voor hoeft te doen. Quatsch!
3. Veel creatievelingen wijten hun succes liever aan hun harde werk dan hun inspiratie. Discipline, geploeter en gezwoeg klinken als betere uitgangspunten dan ‘slechts’ een vleug inspiratie. Maar door inspiratie achteloos ‘weg te wuiven’ kan het lijken alsof het slechts een klein radertje in het geheel is. Nonsens!

Laat je overdonderen!

Het boek Inspiratie (affiliate) telt 356 pagina’s, ik zal geen poging doen om het samen te vatten. Wel noem ik een paar tips die jou helpen bij het vinden van inspiratie. Allereerst: ga op zoek naar dingen die je ‘awesome’ vindt. Overweldigend. Zulke zaken blijken namelijk hoog te scoren op de hitlijst van inspiratie-opwekkende emoties.

Open ogen, open mond

Mensen die overdonderd worden, kun je herkennen aan fysieke kenmerken. Hun mond valt open, hun ogen staan wijd open, hun wenkbrauwen kruipen omhoog. Vaak nemen ze een diepe ademteug en steken ze hun hoofd iets naar voren. En die lichamelijke reacties hebben een belangrijk doel: zoveel mogelijk informatie verwerken. We willen niks missen van dit moment. We staan ultiem open. En daar ligt inspiratie natuurlijk voor het oprapen. Wat we beleven is gaaf, en we beleven het intensiever dan normaal; met extreem veel aandacht. Blijf dus je leven lang jágen op onvergetelijke momenten.

Kunst afkijken

Kunstenaars leggen connecties die niet iedereen legt. Ze beheersen vaardigheden die niet iedereen beheerst. Ze zien dingen die anderen simpelweg niet zien. Heel vaak brengt hun werk ons in vervoering. Hun voorstelling van de werkelijkheid, hun abstracte afbeelding, hun kleurgebruik, hun mix van audio, video en beeld… Noem maar op. Ze doorbreken taboes, ze schoppen tegen heilige huisjes, ze confronteren jou met jezelf.

Anders denken

Als zulke dingen jou overkomen, gaat jouw brein anders denken. Op dat moment slaat inspiratie genadeloos toe: jij beleeft op een stortvloed van nieuwe ideeën en combinaties, waardoor je fris(ser) naar jouw eigen werk of situatie kijkt. Kortom: duik wat vaker een museum in. Bijvoorbeeld Nxt Museum Amsterdam, waar je kunst anders dan anders beleeft.

Incubatietijd

Tot slot is het belangrijk om de tijd te nemen voor inspiratie. Niet alleen om inspirerende momenten te creëren (‘awe + art’, zoals hierboven beschreven), maar ook om die prachtige herinneringen en gedachten te verwerken. Ons brein helpt ons daarbij. Het blijft voortdurend, onbewust, bezig met hogere cognitieve processen, die ons voorbereiden op het maken van originele combinaties.

De dingen die wij hebben gezien, gehoord, gevoeld, beleefd, zijn stuk voor stuk ingrediënten voor ons eerstvolgende geniale idee. Maar laten we in vredesnaam wel wat tijd inbouwen voor ons brein om die puzzelstukjes bij elkaar te zoeken. Noem het gerust ‘incubatietijd’. Stilte voor de storm.

Kies blind

Hopelijk staan er in deze tekst een paar adviezen of voorbeelden die jouw hoofd een onverwachte kronkel lieten maken. Hopelijk stond jouw hoofd ‘open’ toen je het artikel las. En zo niet, ga dan vooral op zoek naar het volgende moment waar jij stijl van achterover slaat.

Nodig die ene fijne collega uit voor een wandeling, storm een willekeurige tentoonstelling binnen, kies blind een concert uit de agenda van jouw plaatselijke poptempel… Want nu je weet dat inspiratie niet zomaar elke dag op bezoek komt bij jou, kun je er maar beter voor zorgen dat jij inspiratie achterna jaagt. Het leven is nu eenmaal stukken mooier mét.

Bron header-afbeelding: Kraft74 _ Shutterstock.com