Burgerparticipatie en community: een veelbelovende flirt? ❤️

Traditionele burgerparticipatie is vaak gericht op tijdelijke betrokkenheid van inwoners. Even snel een stem achterlaten, idee waarderen of kaartpunt toevoegen – en weg zijn ze. Tegenwoordig flirt participatie echter steeds meer met langere en hogere betrokkenheid van inwoners. Dit wordt veroorzaakt door maatschappelijke veranderingen, zoals de energietransitie. Die zorgen voor een groeiende behoefte aan kennisdeling en samenwerking. En laat een online community nou precies de plek zijn waar dat gebeurt.

Tijdelijke betrokkenheid en participatie zonder wij-gevoel

Een wegverbreding, locatie van een boom of een nieuw speeltoestel. Van een gemeente of ontwikkelaar wordt verwacht dat je inwoners betrekt bij lopende plannen. Als verantwoordelijke partij bepaal je de vragen en wanneer betrokkenen mogen meedenken. Het liefst niet te lang, want de planning voor de plannen staat vaak al vast.

De groep die kortstondig meedenkt, heeft meestal slechts één overeenkomst: ze wonen in hetzelfde gebied. En daar blijft het bij. Op een participatieplatform hebben deelnemers geen wij-gevoel met andere deelnemers. Ze reageren slechts om invloed uit te oefenen op de uitkomst van de vraag. En daarbij komt eerder het verschil dan de overeenkomst tussen mensen naar boven.

Soms is een wij-gevoel ongewenst

Sterker nog, bij burgerparticipatie wordt het soms zelfs als ongewenst ervaren als er wel een wij-gevoel is. Een groep met wij-gevoel die zich organiseert als actiegroep, spreekt plannen vaak zichtbaar en actief tegen. Dat kan een participatietraject negatief beïnvloeden. Zij kunnen bijvoorbeeld een eenzijdig beeld schetsen van de plannen naar andere inwoners. Of juist imponerend overkomen bij inwoners met een andere mening die ook willen meedenken.

Tijdelijke betrokkenheid en de afwezigheid van een wij-gevoel is bij traditionele participatie niet per se negatief. Het doel van de initiatiefnemers is bereikt als er zo veel mogelijk meningen zijn verzameld. En als juist ook de minder gehoorde stemmen zich hebben laten horen.

Hoe participatie steeds meer flirt met het community-idee

Echter, ik zie in burgerparticipatie wel een verandering. We bewegen van tijdelijke betrokkenheid zonder wij-gevoel naar langdurige betrokkenheid mét wij-gevoel. Dat heeft verschillende maatschappelijke oorzaken. Denk bijvoorbeeld aan de energietransitie. Huizen isoleren, aardgasvrij maken of duurzaam verwarmen: veranderingen vinden letterlijk achter de voordeur plaats. Dat vergroot het belang om mee te doen en zorgt voor verhoogde betrokkenheid.

Ook als het gaat om polarisering in de samenleving merk je dat er júíst behoefte is aan een wij-gevoel. Met een community breng je een groep mensen met gedeelde betrokkenheid, waarden of belangen dan makkelijk samen. Juist bij dit soort participatiethema’s.

Een nieuwe rol voor gemeenten: de partnerrol

Werken vanuit het community-idee vereist een verschuiving in de rol van de gemeente. Als gemeente ben je niet langer de opdrachtgever in participatie, maar de partner en facilitator. Deze rol vraagt bijvoorbeeld om de volgende acties:

• Geef inwoners en andere betrokkenen direct vanaf de start van een project een belangrijke adviserende rol. Zo hebben zij vanaf het begin inspraak en hebben ze daarmee een grotere partnerrol.
• Geef inwoners de mogelijkheid om zelf initiatieven te starten en te promoten. Uiteindelijk heb je inwoners nodig die vanuit intrinsieke motivatie met elkaar aan de slag gaan. Dat is de start van duurzame betrokkenheid. Door betrokken inwoners vanuit de gemeente een podium te geven, inspireren zij ook andere inwoners.
• Creëer een plek waar inwoners in gesprek kunnen gaan over maatschappelijk ingewikkelde onderwerpen, zoals de energietransitie en polarisatie in de samenleving. Bied bijvoorbeeld een besloten online community aan waar geïnteresseerde inwoners elkaar vinden en kennis en ervaringen delen.
• Bundel de belangrijkste informatie en wetgeving rondom dit onderwerp op een begrijpelijke manier. Denk aan het aanbieden van een informatiegids rondom elektrisch rijden of subsidies voor verduurzaming.

Creëer zelf een community in jouw participatieplatform

Met software die zowel geschikt is voor online participatieplatforms als communities, integreer je met een paar klikken een community in je participatieplatform. Zo kun je snel waarde toevoegen voor je inwoners. 4 praktische tips om een community te integreren in je participatieplatform:

1. Geef inwoners de kans om zich blijvend te binden

Vraag mensen die eenmalig meedenken of ze blijvend willen meedenken in een besloten community. Of bied bezoekers de mogelijkheid zich te abonneren op een nieuwsbrief, waarin je relevante informatie deelt en natuurlijk de community promoot. Zo werk je aan community building.

2. Geef je burgerberaad of burgerpanel een eigen plek op je community

Laat inwoners (met of zonder loting) deelnemen aan een burgerberaad of burgerpanel. In een online community kunnen deelnemers reageren op onderwerpen, documenten en kennis met elkaar delen en met elkaar in contact komen.

Het forum, een klassieker in online communities, is een laagdrempelige plek waar je deelnemers kunt bevragen op meningen en ervaringen. Een stemtool is ook erg geschikt. Daar reageren inwoners op stellingen door eens of oneens te stemmen en kunnen ze ook hun stem beargumenteren. Het voordeel daarvan is dat alle deelnemers direct inzicht hebben in het sentiment rondom een thema én de argumenten van voor- en tegenstemmers. Ook heel fijn: iedereen kan meedoen op zijn eigen tijd en plek.

3. Stel een communitymanager aan

Een community wordt persoonlijker en levendiger als er iemand is die zichtbaar is. Als aanspreekpunt of eigenaar van het platform. De communitymanager monitort de community, verzamelt actuele content en zoekt naar ambassadeurs (daarover hieronder meer). Deze persoon voelt verantwoordelijkheid om de community blijvend optimaal in te zetten. Er kan ook een communitymanager per project, gebied of thema aangesteld worden.

4. Gebruik ambassadeurs

Elk gebied heeft een aantal enthousiaste inwoners die je telkens ziet terugkomen in participatieprojecten. Benader die inwoners eens met de vraag of zij ambassadeur van de community willen worden. Je kunt ambassadeurs vragen om actief bij te dragen, bijvoorbeeld met wekelijkse artikelen of enthousiaste reacties. Ook weten zij als geen ander wat hun buurtbewoners zoeken of willen bieden in de community. Zij kunnen anderen actief benaderen om mee te doen – online en offline. Tot slot kunnen ambassadeurs, als bekende gezichten binnen een buurt, een boost geven aan het vertrouwen van inwoners in de afzender van het platform.

Een community starten? Begin klein

En tot slot: begin klein. Duurzame betrokkenheid creëeren kost tijd. Begin met de eerste noodzakelijke dingen en bouw van daaruit langzaam uit, want ook hierbij geldt: kwaliteit gaat boven kwantiteit!