Wat is de stand in emojiland? 🤷‍♀️

Emoji’s zijn de rol van vrolijke noot in een bericht al jaren ontgroeid. Ze geven vorm aan de manier waarop we communiceren, boodschappen interpreteren en online emoties delen. Beeld of 1000 woorden, dat idee. En nog altijd komen er nieuwe bij. Reden genoeg om dit culturele fenomeen nog eens onder de loep te nemen. Want waar komen ze ook alweer vandaan, waarom zijn emoji’s wereldwijd zo’n succes en hoe toekomstproof zijn ze eigenlijk? Kortom, de stand in emojiland. Maar eerst, voor ik het vergeet. Happy World Emoji Day!

Deze week werd bekendgemaakt dat voor komend najaar weer een nieuwe setje in de maak is. Of ze het allemaal tot ons toetsenbord gaan halen, is nog spannend, maar op de tekentafel liggen in ieder geval onder andere duwende handen, de gemberwortel en de kwal.

Dagelijkse sturen we elkaar wereldwijd miljoenen emoji’s, onze social media staan er bol van en de jaarlijkse releases van nieuwe emoji’s-set door het Unicode Consortium (daarover later meer) zorgt altijd voor de nodige reuring. Ook vanuit de wetenschap is de emoji al jaren een geliefd onderzoeksobject. Vanuit de communicatiewetenschap uiteraard, maar ook vanuit andere disciplines zoals de psychologie, interculturele communicatie, en zelfs rechten. Zo wordt onder meer onderzocht hoe verstuurde emoji’s als potentieel bewijsmateriaal in forensisch onderzoek kunnen dienen. En dan te bedenken dat de emoji pas sinds 2011(!) massaal en universeel als beeldtaal is omarmd. Dat is namelijk het jaar waarin de eerste set emoji’s op de toetsenborden van onze smartphones en andere devices verscheen dankzij unicode.

Emoji Top 10*

1. 😂

2. ❤️

3. 🤣

4. 👍️

5. 😭

6. 🙏

7. 😘

8. 🥰

9. 😍

10. 😊

*Peildatum: September 2021. Voor 2022 is er een nek-aan-nek race aan de gang.

Emoji: hoe zat het ook alweer? Een korte geschiedenis

Het Zonder Woorden-boek (affiliate) van Lilian Stolk is een uitgebreid en prettig leesbaar Nederlands standaardwerk over de betekenis van de emoji(cultuur). Stolk beschrijft in haar boek hoe, al ver voordat de emoji het licht zag, de gele smiley werd geboren in de VS. Grafisch ontwerper Harvey Ball (al gaf Hollywood hier een andere spin aan), tekende het olijke gezichtje in 1963 voor 45 dollar in opdracht voor een verzekeringsmaatschappij die het moreel onder haar medewerkers wilde opkrikken. Hij noemde het de smiley.

Het ontwerp werd achtereenvolgens omarmd door de hippiebeweging, jaren 80 popcultuur en acid house en wist zo decennia lang te overleven. In de jaren 80 is er dan ook nog professor Fahlman die op een avond een e-mail discussie voert met collega’s over het ARPAnet, voorloper van internet. In hun laatste bericht geinen ze over over een vrije val van een lift op de faculteit. Om er zeker van te zijn dat hun collega’s dit bericht ‘s ochtends niet aanzien voor een serieuze melding, sluit Fahlman het af met een :-). Daarmee is de emoticon (een samenvoeging van emotion en icon) officieel geboren als internettaal. Ofwel, de smiley gemaakt van interpunctietekens.

Van emoticon naar emoji 🙂 ⏩

Het ontwerp voor de eerste set emoji’s (Japans voor: e=beeld en moji = karakter) komt oorspronkelijk van de hand van de Japanse ontwerper Shigetaka Kurita en zag het licht in 1999. In Japan zijn de emoji’s dan ook al jaren populair voordat wij er hier er ook maar eentje verstuurd hebben. De set van Kurita is namelijk maar alleen bruikbaar op apparaten die de Japanse karakters ondersteunen. En dat zijn vooral Japanse.

Dat het nog duurde tot 2010 voordat Unicode, het consortium dat onze taal digitaliseert door er codes aan toe te kennen, emoji codeert voor universeel computergebruik hangt vooral samen met de focus van westerse wereld op zichzelf en economische belangen. Pas toen Japan rond 2010 was uitgegroeid tot een interessante markt begonnen de grote techbedrijven het interessant te vinden. De oorspronkelijke emoji’s van Kurita werden daar nog altijd volop gebruikt maar programma’s als Gmail konden ze niet weergeven.

Kurita’s basisset 🍥

Unicode voorzag daarom Kurita’s basisset van 180 emoji’s van unicodes zodat ze konden worden toegevoegd aan de toetsenborden van smartphones en computers wereldwijd. Dit is ook de reden dat in de begindagen de emojiset vooral elementen uit de Japanse cultuur omvat, zoals een kommetje noodles, sushi en Japanse karakters. Een belangrijke andere les uit deze korte geschiedenis: het consortium digitaliseert taal, inclusief de beeldtaal emoji, niet alleen, het bepaalt ook welke emoji’s er op onze toetsenborden verschijnen en welke niet. Voer voor discussie dus, waar ik later nog op terugkom. Mocht je trouwens zin hebben in meer leuke weetjes over het ontstaan van emoji’s, dan kun je die hier lezen.

Alledaagse vrienden 👋 🙂

Een ding is zeker, we versturen wereldwijd steeds vaker en steeds meer emoji’s. Het gebruik neemt ieder jaar nog toe. Net als de hoeveelheid emoji’s waar we uit kunnen kiezen en de domeinen waarop we emoji gebruiken. Was dat vroeger vooral voorbehouden tot informele communicatie, de laatste jaren zie je emoji’s ook terug op in zakelijke communicatie en (content)marketing. Het aantal emoji’s waar je uit kunt kiezen staat inmiddels op 3633.

Social media, van oorsprong platforms die bij uitstek voor informele communicatie waren bedoeld, zijn hier zeker een katalysator voor geweest. Geinig, en logisch gezien de verschillende doelgroepen, is om te zien hoe per platform de het gebruik van emoji’s verschilt. Op Twitter is 😂 (‘tranen van vreugde’- emoji) het meest populair, op Instagram het hartje en op Facebook scoren ook 😍 (lachendgezicht met hartjesogen) en, dankzij de birthday reminders, ook de 🍰 (verjaardagstaart) hoog.

Emojipedia onderzoekt sinds haar oprichting jaarlijks welke emoji’s het meest worden gebruikt op Twitter. Het gebruik groeit nog altijd even hard.

Ster van de beeldtaal

Wat bepaalt nu het succes van de emoji als beeldtaal? Meerdere factoren uiteraard. Zo draagt het wereldwijde smartphone-bezit en de toegankelijkheid van onze smartphones en computers tot emoji’s er zeker aan bij. Ook past de emoji bij de nieuwe manieren van communiceren via smartphones en andere toetsenborden. Lilian Stolk beschrijft hoe onderzoeken bevestigen dat de inhoudelijke uitwisseling in Whatsapp-berichten vaak meer lijkt op het voeren van een gesprek dan geschreven correspondentie.

Eerder zag je dat ook al bij sms. In gesproken taal breken we woorden af (omg, idd en emoticons ;-)) of reageren we alleen met een expressie (glimlach, frons) of we halen onze schouders op. Emoji’s vullen het gat van deze non-verbale communicatie – je ziet elkaar niet – online op. Ze bieden ons bovendien de mogelijkheid extra betekenis toe te voegen aan onze bestaande communicatie en onze emoties op een eenvoudige manier uiten. Emjoi’s fungeren als de handgebaren en gezichtsexpressies, non-verbale communicatie die we elkaar normaliter zien doen, maar die ontbreken in digitale interacties.

Universeel begrepen

Toch dankt emoji het massale gebruik vooral aan het feit dat het visuele, non-verbale communicatie is. Emoji’s worden universeel begrepen. Al blijft het natuurlijk een uitdaging; het op de juiste manier begrijpen van elkaars emoji’s. Zeker nu het aantal alleen maar groeit, interpreteert niet iedereen elke emoji op dezelfde manier. Met miscommunicatie, verwarring en vaak ook grappige situaties tot gevolg.

Culture afspraken

Net als bij taal, berust de betekenis van emoji’s veelal op (culturele) afspraken. Die kunnen verschillen per land, (sub)cultuur, per generatie of zelfs per persoon. Ook kunnen ze veranderen in de loop der tijd. Lilian Stolk beschrijft in haar boek hoe beeldtaal altijd te kampen heeft gehad met dubbelzinnigheid. Hoe je een beeld interpreteert is namelijk gebaseerd op je ervaring. Zo gebruikten Amerikanen de bank-emoji om naar Burger King te verwijzen, terwijl Japanners het inzetten voor bakkukeru; het ontduiken van je verantwoordelijkheden. Inmiddels is de BK vervangen door een dollarteken. Dichter bij huis: per app vroeg ik mijn nichtje van 12 welke emoji zij het meest gebruikte met haar vrienden. Het was deze [😎]. “Mooi weer”, zei ik, of “chill-tijd”? Nee. “Gangster”, antwoordde zij.

Die dubbelzinnigheid is een beperking maar zeker ook de kracht van de emoji. Een emoji kan zo de oorspronkelijke betekenis ontgroeien [🍑] en de drager van nieuwe betekenissen worden. Zo werd in de VS het glas melk [🥛], de kikker [🐸] en de ok hand emoji [👌] geclaimd door de Amerikaanse alt right-beweging (ze claimden later ook zelfs Taylor Swift, maar dat is een ander verhaal). De met uitsterven bedreigde ijsbeer-emoji [‍❄️] groeide uit tot symbool voor de klimaatcrisis.

Wil je de oorspronkelijke betekenis zoals die ooit is vastgelegd door het Consortium weten? Dan biedt Emojipedia opnieuw uitkomst. Overigens, waar het Consortium tekortschiet, schiet de creativiteit van gebruikers vaak te hulp. Zo zijn activiteiten vaak moeilijk in emoji’s te vatten maar weet bijna iedereen ter wereld  heel goed wat dit betekent: 🍆🍑💦

Toekomstproof? 🌎

Eén conclusie valt te trekken: de laatste editie van World Emoji Day is voorlopig nog niet gevierd. Wat ooit begon als lachende gele opsteker is uitgegroeid tot een wereldwijd populaire, geliefde, maar ook functionele beeldtaal in onze online communicatie. Het geeft ons de mogelijkheid emoties op een eenvoudige manier te communiceren, berichten te nuanceren én creatief te zijn. En er is goed nieuws in dat opzicht. De set aan emoji’s die we tot onze beschikking zal de komende jaren alleen maar groeien. Verheugen jullie je al op de sambaballen van komend najaar?

Het Consortium 🏫

Dat brengt ons terug naar het Unicode Consortium. Het consortium dat gaat over ‘onze’ emoji’s. Om te snappen hoe het consortium werkt, is het handig om te weten hoe het in elkaar zit. Het Unicode Consortium is namelijk een stichting die, al ver voordat emoji het licht zag, tot doel had onze taal te digitaliseren. Belangrijk is dat het Unicode Consortium niet alleen onze emoji’s beschikbaar maakt door ze een unicode te geven. Het bepaalt ook welke emoji’s jaarlijks aan de set voor gebruikers worden toegevoegd.

Zoals gezegd, in principe kan iedereen emoji’s aandragen via de procedure. Een commissie binnen het consortium bepaalt uiteindelijk welke emoji’s een unicode krijgen. In deze commissie hebben onder meer de Big Tech-bedrijven als Apple, Google en Adobe zitting. Die laatsten bepalen, los van het Unicode Consortium, of een emoji uiteindelijk wel of niet in de gebruikersset verschijnt. Dit maakt emoji’s ook politiek. De Tibetaanse vlag is bijvoorbeeld wel gecodeerd door unicode, maar niet beschikbaar voor ons.

Iedereen een emoji? 👯‍♂️

Emoji’s zijn in de loop der jaren steeds realistischer geworden. De oorspronkelijke reeks gele smileys van Kurita, is uitgebreid met onder andere herkenbare mensfiguren, gebruiksvoorwerpen en dieren. Verschillende diversiteitsbewegingen hebben de afgelopen jaren gestreden voor meer diversiteit in het palet. Waar de basisset van Kurita nog uit universele gele smiley figuren bestond, zagen heel veel groepen zich niet vertegenwoordigd in de mens-emoji’s die het consortium in eerste instantie toegevoegde. Inmiddels kun je kiezen uit verschillende huidskleuren, zijn vrouwen niet alleen meer met beautybehandelingen bezig maar ook professioneel vertegenwoordigd, en is er in de release van januari 2022 een zwangere man en zwanger persoon toegevoegd. Regelmatig worden er (socialmedia-) acties opgezet om stemmen te werven voor een bepaalde nieuwe emoji.

Een aanvraag is overigens niet een kwestie van even een formuliertje invullen. Zo omvat de officiële aanvraag voor de ijsbeer bij unicode een ruim 14(!) pagina’s tellend goed onderbouwd betoog over klimaatverandering. De ijsbeer is er inmiddels, maar niet elke aanvraag kent hetzelfde succes. Voor opname van de ‘sad poo’ werd bijvoorbeeld harde actie gevoerd, maar die redde het niet. Geen toegevoegde waarde, was het eindoordeel van het consortium.

Bewaardrang 🗄

De diversiteitsslag lijkt niet minder dan vanzelfsprekend. Maar wat het selectieproces zoals het consortium het nu lijkt in te richten lastig maakt, is dat het een illusie is dat de emojiset ooit helemaal compleet gaat zijn. Alle traditionele gerechten ter wereld, kleding, sporten… het gaat nooit lukken alles toe te voegen. Het is ook de vraag of dat gewenst is. Je toetsenbord zou een oneindige ‘doorscroll’ worden en wie zit daar nu op te wachten? Punt is echter dat het selectieproces niet erg transparant is en de representatie nog steeds uit balans, als je de diversiteit onder gebruikers afzet tegen wie, en welke objecten, er in het palet vertegenwoordigd zijn.

Transparantie 🔎

Experts als Lilian Stolk zijn het er wel over eens: meer transparantie bij het besluitproces zou helpen meer begrip te kweken voor de keuzes van het consortium. Zo redde de menstruatie-emoji het niet, ondanks dat de halve wereld daar mee te maken heeft, maar werd er uiteindelijk wel een bloeddruppel toegevoegd. Stolk vindt dat goed zegt ze eerder in NRC:

Het idee is: die druppel kan voor meer dingen staan dan alleen menstruatie. Daar ben ik ook wel voor, je wil niet met tienduizenden emoji’s op ons toetsenbord eindigen. Maar dan moet je ook in andere gevallen zo’n beslissing maken. Volgens mij is het goed als gebruikers meer worden betrokken bij dat proces.

Nostalgische items 💾

Een bijkomend probleem: Unicode verwijdert nooit emoji’s. Eenmaal in de set, blijft de unicode bestaan, en blijft de emoji dus voor eeuwig beschikbaar. De reden hiervoor is dat het consortium het archiveren van onze taal als primaire taak ziet. Eventueel verouderde symbolen horen daar net zo goed. Praktisch gezien biedt het een uitdaging. Want met hoeveel emoji’s eindigen we straks? Bovendien kun je je afvragen of het nog steeds echt nodig is om een diskette in emoji te hebben? Of een joystick? Leuke nostalgische items natuurlijk, maar geen tiener die ze nog herkent.

Dynamische taal 🌪️

Emoji’s zullen de komende jaren nog wel het nodig voer voor discussie opleveren. Is dat erg? Ik denk het niet. Taal, en dus ook beeldtaal als emoji, is een dynamisch fenomeen en zal zich altijd blijven ontwikkelen onder invloed van onder meer de tijdsgeest en technologische ontwikkelingen. En ontwikkeling, een set die meegroeit met de tijd, is ook wat de emoji relevant houdt. Ook in zakelijke communicatie en marketing bijvoorbeeld, zoals je kunt lezen in dit artikel.

Dat blijkt wel uit de jaarlijkse verkiezing van de emoji die het jaar het beste samenvat , georganiseerd door Emojipedia. Welke er won 2021? Drie keer raden. Voor 2022 loopt de verkiezing nog via Twitter. Stem dus vooral mee!