Wie is er verantwoordelijk voor Facebook-reacties?

Column – Is de eigenaar van een Facebookpagina verantwoordelijk voor de reacties die mensen erop plaatsen? Als het aan het Australische Hooggerechtshof ligt, wel. Vorige week las ik op NiemanLab – en even later op NOS – dat het hof heeft geoordeeld dat media die gebruikmaken van Facebook, niet alleen uitgever van hun eigen content zijn, maar ook van de reacties.

Lasterlijke reacties

Dit verhaal begint met een uitzending van het Australische tv-programma Four Corners in 2016, waarin misstanden rond jeugddetentie aan de kaak worden gesteld. In beeld komt de jonge gevangene Dylan Voller, vastgeketend aan een stoel met een zak over zijn hoofd. Nieuwsorganisaties publiceerden meerdere verhalen over Voller, die ze ook op Facebook deelden. En op deze posts werden een aantal reacties met allerlei aantijgingen over Voller achtergelaten.

Voller vindt dat deze reacties – dus niet de verhalen van de media of hun posts zelf – lasterlijk zijn en begint een rechtszaak. Maar niet tegen de afzonderlijke reageerders, maar tegen de nieuwsorganisaties.

Dan verwijder je die reacties toch gewoon?

Je herkent het in Nederland vast ook wel. Je klikt even de post over een nieuwsbericht op Facebook aan, en je kunt er donder op zeggen dat er vreselijke reacties onder staan. Waarom verwijderen moderatoren die reacties dan niet gewoon?, denk ik dan (wat naïef). Joshua Benton, senior auteur bij NiemanLab, beschrijft in zijn artikel uitgebreid waar de problemen zitten.

Allereerst is moderatie bijna niet bij te houden bij de grotere Facebookpagina’s, waar gemakkelijk honderden reacties worden geplaatst onder één post. Sommige reacties kunnen met één blik erop direct verwijderd worden, maar als het om laster gaat, zou een moderator/journalist de reactie zorgvuldig moeten factchecken. De media zouden ook extra mensen moeten aannemen om de bulk van moderatie te doen, maar of ze daar het geld voor hebben?

Waarom verwijderen moderatoren die reacties dan niet gewoon?

Het risico op rechtszaken met bijbehorende boetes kan ook tot gevolg hebben dat twijfelachtige reacties uit voorzorg maar worden verwijderd. En dan kom je op het vlak van vrijheid van meningsuiting en censuur terecht.

Joshua denkt zelfs nog een stapje verder: iemand zou zelfs expres een lasterlijke reactie achter kunnen laten en vervolgens een rechtszaak beginnen.

De situatie in Nederland

Kunnen we vergelijkbare regels in Nederland ook verwachten? ICT-jurist Arnold Engelfriet vertelt bij NOS dat het nog niet zo’n vaart zal lopen: “Europa heeft sinds 2000 regels die bepalen dat je niet aansprakelijk bent voor wat mensen op je site doen. Je hoeft pas in te grijpen als je op de hoogte bent gesteld en bent aansprakelijk als je nalaat de reactie te onderzoeken en die, indien nodig, weg te halen.”

Maar bij beledigende reacties kan een mediabedrijf alsnog aangesproken worden op haar moderatieplicht. Zeker bij posts over onderwerpen waarbij je kunt verwachten dat er heftige reacties op komen.

“Het is een voortdurend speelveld tussen twee grondrechten: het recht op vrijheid van meningsuiting en het recht om niet in je goede naam aangetast te worden,” stelt Neal Walenkamp, advocaat ICT & Privacyrecht, tegenover de NOS.

Automatiseren gaat niet lukken

Zou je dan kunstmatige intelligentie het moderatiewerk kunnen laten overnemen? Zo’n 90% van de content die de regels overtreedt op Facebook wordt al door AI-systemen verwijderd. Maar de systemen struikelen als het gaat om haatzaaiende uitlatingen, die voortdurend veranderen en cultureel bepaald zijn.

AI-systemen struikelen als het gaat om haatzaaiende uitlatingen, die voortdurend veranderen en cultureel bepaald zijn.

Maar Mark Zuckerberg blijft dromen van een technologische oplossing. Dit las ik in het nieuwe boek Een smerige waarheid (affiliate) van Sheera Frenkel & Cecilia Kang over Facebook (blz. 198):

“Zuckerberg keek naar meningsuiting zoals hij ook naar code, wiskunde en taal keek. Feitenpatronen waren betrouwbaar en efficiënt. Hij wilde duidelijke regels opstellen. Ooit moesten kunstmatige intelligentiesystemen in alle landen en talen in staat zijn om die te controleren en handhaven. Je moest de besluitvoering niet aan mensen en hun feilbare oordelen overlaten: mensen maken fouten.”

Jammer, Mark, was het maar zo simpel!

Liever op je eigen site dan op social media?

Ik moest tijdens het lezen over de Australische rechtszaak ook denken aan NUjij. Nu.nl besloot om in 2018 de community NUjij nieuw leven in te blazen. Ze stopten ermee in 2016, met het idee dat de conversaties toen meer op social media plaatsvonden. Maar inmiddels is NUjij terug:

“Het afgelopen anderhalf jaar hebben we gezien dat Facebook steeds minder vaak de juiste plek is voor discussiëren over het nieuws. Op Facebook kan iedereen alles zeggen en dat bevordert de kwaliteit van het gesprek niet. Bij het nieuwe NUjij gelden duidelijke regels en zullen onze redacteuren erop toezien dat gesprekken iets bijdragen.”

Misschien kan de Australische uitspraak ook betekenen dat media er liever voor kiezen om te vertrekken van social media en de veiligheid van hun eigen platformen op te zoeken, waar ze de reacties beter bij kunnen houden of zelfs compleet uit kunnen zetten. Wellicht was dit ook dé reden waarom Facebook sinds vorig jaar de mogelijkheid biedt om reacties bij posts uit te zetten. Nu.nl is overigens nog actief op Facebook en je kunt gewoon op hun posts reageren.

Tot nu toe hebben nieuwsmedia en social media elkaar nog hard nodig in de strijd om de aandacht. Zelfs als dat betekent dat social media niet meer zo social zijn.

Deze column verscheen in de Frankwatching Weekly. Wil je ook deze zaterdageditie in de mailbox ontvangen? Schrijf je hier in.