Negatieve online reputatie? Dit zijn de juridische mogelijkheden

Fouten in het professionele leven komen vaak in de media terecht. Dergelijke publicaties kunnen ertoe leiden dat er vervelende zoekresultaten in Google terechtkomen na een zoekopdracht op jouw naam. Deze publicaties zijn vervolgens voor altijd zichtbaar, of in ieder geval voor een langere tijd en slecht voor je reputatie. Wat kun je dan doen?

Zelfs als het gaat om fouten waar inmiddels flink wat tijd overheen is gegaan. En de verdachte inmiddels al is vrijgesproken of zaken waar mensen al voor zijn gestraft.

Reputatiebescherming bij professionele fouten

Zo werd een 66-jarige man, voorheen werkzaam als ondernemer, 11 jaar na dato herhaaldelijk herinnerend aan zijn faillissement door vrienden en kennissen als gevolg van diverse publicaties. Dit terwijl deze ondernemer niet eens meer werkzaam was. De Algemene Verordening Gegevensbescherming biedt mogelijk bescherming. Jouw (online) reputatie kan hierdoor gered worden.

Berichtgeving over professionele misstappen is van alle dagen. Hierbij gaat het om zowel berichtgeving waarvan is aangetoond dat zij juist is, als om suggesties, die wellicht foute informatie bevatten. Je naam kan in die (online) berichtgeving aan een misser gekoppeld worden en hierdoor openbaar gemaakt worden. Bijvoorbeeld door (nieuws)media of bloggers.

Als (potentiële) klanten je naam op het internet zoeken, worden deze berichten vaak prominent getoond. Dit kan uiterst schadelijk zijn voor je imago of dat van jouw bedrijf. In sommige gevallen kan hier op basis van de AVG tegen worden opgetreden.

De AVG

De AVG ziet op de bescherming van natuurlijke personen bij de verwerking van hun persoonsgegevens. Het publiceren van de professionele misstap van een persoon bevat persoonsgegevens en zal zodoende over het algemeen, onder het toepassingsbereik van de AVG vallen. Als betrokkene onder de AVG komen jou vervolgens enkele rechten toe. Eén van deze rechten is ‘het recht om vergeten te worden’. Een succesvol beroep op dit recht kan voor de professionals die kampen met de hierboven gestelde reputatieproblemen een uitkomst bieden.

Het Costeja-arrest

In het Costeja-arrest heeft het Hof van Justitie bepaald dat informatie, gezien in het licht van de relevante omstandigheden, moet worden gewist als wordt voldaan aan de volgende criteria: de informatie is onnauwkeurig, ontoereikend, niet of niet meer ter zake dienend of bovenmatig ten aanzien van het doel van de verwerking (HvJ EU 13 mei 2014, C-131/12). Deze verplichting kan zowel gelden voor de websites die de misstap publiceren (journalistieke media uitgezonderd) als voor de zoekmachines, zoals Google, die een link naar deze webpagina’s publiceren.

Economisch belang

Het recht om vergeten te worden is niet absoluut. Voor de toepassing van artikel 17 AVG dient een afweging te worden gemaakt tussen het recht op privacy van de betrokkene enerzijds en het gerechtvaardigd belang van de gegevensverwerker anderzijds. Bij webpagina’s en zoekmachines is dit vaak een economisch belang.

Daarnaast speelt het belang van de internetgebruikers die mogelijk toegang willen krijgen tot de desbetreffende zoekresultaten een rol. Daarbij geldt dat het recht op privacy van de betrokkene in beginsel zwaarder weegt dan het belang van de zoekmachine of de internetgebruikers (Hoge Raad 24 februari 2017, ECLI:NL:HR:2017:316, r.o. 3.5.4 tot en met 3.5.6.).

De AVG is slechts van toepassing op de persoonsgegevens van natuurlijke personen (Artikel 4 lid 1 AVG). Het recht om vergeten te worden is dan ook niet van toepassing op rechtspersonen. Tenzij de rechtspersoon kan worden herleid tot een natuurlijk persoon. In beginsel zal reputatieschade door een fout van een bedrijf niet worden opgelost met een beroep op artikel 17.

Misstappen

Professionele misstappen kunnen grofweg worden gescheiden in gewone- en strafrechtelijke fouten. Of een verdenking daarvan. In de eerste categorie kan het bijvoorbeeld gaan om gesuggereerde missers in de bedrijfsvoering, bijvoorbeeld na een faillissement, of geconstateerde fout die binnen de organisatie of op civiel-/bestuursrechtelijk niveau is aangekaart.

Als berichtgeving hierover in de zoekresultaten wordt getoond kan bij de zoekmachine een beroep worden gedaan op artikel 17 AVG. Daarbij wordt het privacybelang afgewogen tegen het publieke belang bij toegang tot de informatie. Welk belang uiteindelijk de boventoon voert, hangt sterk af van de specifieke omstandigheden.

Specifieke afweging

Als de professionele fout ook een link met het strafrecht heeft, wordt de afweging specifieker. Wanneer sprake is van een strafrechtelijke verdenking of veroordeling, moet er op grond van artikel 10 AVG en een uitspraak van het Europese Hof van Justitie aan twee vereisten voldaan zijn, voor een rechtmatige verwerking door zoekmachines.

Strafrechtelijke gegevens worden namelijk gezien als bijzondere persoonsgegevens, waardoor publicaties (per definitie) bijzonder schadelijk zijn voor jou. De twee eisen voor rechtmatigheid zijn dat de publicatie strikt noodzakelijk is voor het publieke belang en, als aan de eerste eis voldaan wordt, dat de actuele gerechtelijke situatie wordt weergegeven in de zoekresultaten.

Er is geen sprake van een actuele gerechtelijke situatie wanneer iemand is vrijgesproken in hoger beroep, maar de zoekresultaten alleen de uitspraak bij de rechtbank laten zien.

Publiek figuur

Naast de strafrechtelijke factor speelt ook het zijn van een publiek figuur een rol bij de vraag of een publicatie van persoonsgegevens in verband met een professionele misstap rechtmatig is. Hoe groter de publieke rol van de persoon in kwestie, hoe groter het belang voor het publiek wordt geacht om toegang tot de informatie te verkrijgen. De details van een casus zijn sterk van invloed op de vraag wanneer iemand precies kan worden aangeduid als een publiek figuur.

In april 2017 werd een ondernemer jegens wie strafrechtelijke verdenkingen waren geuit, niet aangemerkt als public figure. De eventuele bewondering wegens zijn zakelijke succes. Het feit dat hij in eigen beheer pokertoernooien organiseerde en dat de eiser in verband werd gebracht met een in opspraak geraakte Maltese politicus konden daar niet toe leiden.

Een vastgoedondernemer werd in december 2019 wel aangemerkt als publiek figuur. Op grond van de omvang van zijn vastgoedportefeuille en het aantal incidenten. Hier speelde ook mee dat een deel van de incidenten geen strafrechtelijke persoonsgegevens bevatten. Hij was voor een ander deel daadwerkelijk strafrechtelijk veroordeeld en er was sprake van een herhaling van zetten. Hierdoor was een waarschuwing naar (potentiële) huurders via deze publicaties op zijn plaats.

Belangrijke factoren voor rechtmatige verwerking

Een aantal factoren die van invloed zijn op een rechtmatige verwerking van (vermoedens van) professionele missers kan uit de rechtspraktijk worden afgeleid:

• Van belang is dat de desbetreffende publicatie juiste, actuele informatie bevat, waarbij de geopenbaarde persoonsgegevens direct verband houden met het professionele leven van de betrokkene.
• Het is belangrijk dat de betrokkene een publieke rol vervult, bijvoorbeeld naar aanleiding van de omvang van zijn of haar (potentiële) zakelijk vermogen en invloed.
• Ook de waarschuwende werking van een dergelijke publicatie bepaalt de rechtmatigheid van de verwerking ervan. Als klanten gewaarschuwd moeten worden op grond van de ernst en de eventuele herhaling van de problemen, is een artikel dat die functie vervult over het algemeen gerechtvaardigd.

Mogelijkheden

Als je in het professionele leven een misstap bent begaan, kun je onredelijke publicaties hierover tegengaan. Als er gegevens van jou worden verwerkt, biedt artikel 17 AVG de grondslag voor het recht om, als je een betrokkene bent, de wissing van persoonsgegevens te verkrijgen van de verwerkingsverantwoordelijke. Simpel gezegd kun je een verwerkingsverantwoordelijke dus in bepaalde gevallen verplichten gegevens van jou te verwijderen.

Hierbij zijn verschillende mogelijkheden. Zo kan er eerst een verzoek worden ingediend bij het medium dat de informatie over de misstap verspreidt. Indien dit verzoek zonder succes is, ligt er nog een andere weg open, namelijk de zoekmachines. Neem Google hierbij als voorbeeld.

Bij Google kun je een verzoek tot verwijdering van een zoekresultaat indienen. Als dit verzoek wordt goedgekeurd, zal het betreffende bericht nog wel online staan. Maar zal het niet meer vindbaar zijn na een zoekopdracht van jouw naam. Mocht een ander verzoek ook tevergeefs zijn, dan kan er eventueel bemiddeling bij de Autoriteit Persoonsgegevens verzocht worden. Als deze bemiddeling niet tot het gewenste resultaat leidt, dan ligt de weg naar de rechter nog open.

Kansen

Desalniettemin, zoals altijd in het recht en dus ook hier, verschillen de kansen op succes per geval en zijn bovenstaande voorbeelden niet analoog op een willekeurige, of zelfs soortgelijke casus toe te passen. Kijk goed naar de desbetreffende omstandigheden. Liefst met hulp van een expert, als er een verzoek wordt ingediend bij een gegevensverwerker als Google, Bing of Twitter.