The next step voor online festivals & events: virtuele werelden

Met Manifestations (het grootste tech & art festival tijdens de Dutch Design Week) hebben we 15 jaar ervaring met het presenteren van een virtuele editie parallel aan de fysieke. Zo hoeven we onze internationale bezoekers niet meer in vliegtuigen te duwen. Met de technologie van nu kunnen we ze toch van een goede festivalervaring bedienen. In 2020 kwam deze kennis goed van pas en hebben we het hele festival gedigitaliseerd. We hebben onderzocht wat de bestaande virtuele werelden zijn en welke het best aansluiten bij de verschillende doelgroepen: van professionals, kunst- en cultuurliefhebbers tot vluchtelingen en buurtbewoners. In dit artikel geef ik een overzicht van de geleerde lessen. Ook lees je hoe je virtuele werelden inzet om je festival succesvol online te organiseren.

• Festivals massaal online in 2020
• Dus wat is in 2021 de perfecte virtuele wereld?
• Overzicht beste virtuele werelden voor festivals
• Niet echt virtuele werelden. Wel virtueel, en populair
• Hoe gebruik je virtuele werelden voor je festival?
• Valkuilen en veelgemaakte fouten
• Vereist: diversiteit, fun en toegankelijkheid

Festivals massaal online in 2020

Via virtuele platforms bied je als festival of event de mogelijkheid om video en/of audio in te laden in jouw eigen stukje virtuele wereld waar het publiek – in de vorm van een avatar – naar kijkt en luistert. In de virtuele wereld kunnen avatars met elkaar en de artiesten communiceren, dansen en hun uiterlijk onbegrensd veranderen. Er bestaat tegenwoordig een groot aantal virtuele platforms, dus welke gebruik je als organisatie om je doelgroep het best te bedienen?

Deze vraag stond centraal in 2020, het coronajaar waarin festivals massaal online gingen en hét perfecte virtuele platform zochten. Het grote media-art festival Ars Electronica koos voor Mozilla Hubs omdat deze per browser toegankelijk is. Het Glastonbury festival koos voor de virtuele wereld Sansar. En het Burning Man festival vroeg de eigen community welk platform favoriet was. Dat leidde tot een breed gedragen online festival waarbij duizenden deelnemers de prachtigste virtuele creaties maakten in onder andere Second Life, Sansar, Open Grids en andere virtuele werelden.

Dus wat is in 2021 de perfecte virtuele wereld?

Helaas heb ik geen kant-en-klaar antwoord. Dé ideale virtuele wereld bestaat niet. De ene wereld is makkelijk toegankelijk, maar ziet er minder mooi uit en is beperkt in creatieve mogelijkheden. De ander biedt oneindig veel opties, maar schrikt de tech-schuwe bezoeker af omdat ze eerst een stukje software moeten downloaden. Hieronder geef ik een overzicht van de verschillende virtuele werelden, met elk hun voor- en nadelen. Daarna ga ik verder in op het gebruik van de virtuele werelden.

Overzicht beste virtuele werelden voor festivals

Second Life

Second Life is al jaren de nummer 1 van virtuele werelden en het heeft grote groei doorgemaakt. Er zijn diverse werelden (landjes) om in rond te lopen (en er zijn mensen die eigen servers hosten in Open Grid / Open Sim). Zelfs met een eigen economie! Het is makkelijk bouwen en importeren. Second Life zit vol met bekende kunstenaars, regisseurs, muzikanten en community’s, waaronder die van het Burning Man festival. Toegang via VR headset is in ontwikkeling.

Nadelen: mensen moeten een stukje software downloaden, een redelijke grafische kaart hebben, en de interface leren.

Wat is er veranderd met Second Life 15 jaar geleden?

Toen Second Life begon, was het een hype. Iedereen, inclusief bedrijven, sprongen er als een gek op in. Zo openden banken zelfs een filiaal in de virtuele wereld. Second Life is sindsdien enorm gegroeid. Hierdoor zijn er tegenwoordig ontzettend veel meer landjes en heeft het platform mooiere, realistischere avatars dan 15 jaar geleden.

Tip: kijk vooral op de officiële eventagenda’s van Second Life. En kijk op de MAP van Second Life waar de groene puntjes zijn: dat zijn mensen. Tijdens de Amerikaanse verkiezingsnacht gingen we bijvoorbeeld van groene puntjes naar groene puntjes om te kijken wat voor activiteiten er aan de gang waren in deze virtuele wereld (hier vind je een leuke livestreamvideo).

Mozilla Hubs

Mozilla Hubs heeft als voordeel dat het toegankelijk is in de browser, met computer of headset. Het is open en kan ook langer online blijven staan. Een voorbeeld: de ars/sec hub.

Nadelen: de simpele vorm en het is beperkt.

Sansar

Sansar was ooit bedoeld als opvolger van Second Life. Het ziet er mooier uit. Het werkt zowel met Windows als met een VR-headset. Je kunt makkelijk bestaande vormen importeren. Hier zat onder andere het Glastonbury festival (winnaar Best Digital Festival Award) en Amsterdam Dance Event. En onlangs organiseerde Armada Music, het platenlabel van Armin van Buuren, een event dat ook op DJguide en Partyflock werd aangekondigd. Weetje: de meeste gebruikers van Sansar zitten ook op Second Life.

Nadelen: vergeleken met Second Life heeft Sansar relatief (nog) weinig gebruikers. Het is nog niet toegankelijk met een Mac.

Andere virtuele werelden

Dan heb je nog VRchat. Daar is het lastig een eigen avatar en lichaamscurves te maken. Het is wel fun met VR-bril. Veel jongeren bezoeken VRchat en het is de populairste wereld bij VR-headsetbezitters. Het heeft geen economie/munteenheid die creators stimuleert. Daarnaast zijn er Fortnite en Roblox (veel kinderen), waarin ook bekende muzikanten optraden. Zie bijvoorbeeld deze Jeugdjournaal-uitzending van 28 februari 2021. Er zijn beperkte creatieve mogelijkheden, het is lastig om je eigen avatar te maken. En je ervaart dat het bedrijf erachter erg commercieel is.

Niet echt virtuele werelden. Wel virtueel, en populair

Augmented Reality Facefilters

Deze facefilters ken je wellicht van Snapchat, videocalls, en alle andere webcam-outputs. Voordelen: makkelijk, fun en toegankelijk en je hoeft ‘s ochtends je haar niet te kammen.

Nadeel: je kijkt vooral naar jezelf. Het is een virtuele laag over jezelf.

3D rooms

Nieuwe wereld gemaakt door Vruchtvlees in opdracht van Dutch Design Week. Eenvoudig van opzet. Het is eigenlijk niet echt een virtuele wereld. En je moet inloggen met je persoonlijke informatie om ze te zien. Het is wel een goede eerste stap om een nieuwe doelgroep in aanraking te brengen met een 3D-wereld. In dit geval een tunnel waar je doorheen loopt, met plaatjes en filmpjes.

Videocalls

Videocalls (zoals via Zoom en Jitsi) zijn eigenlijk ook geen echte virtuele wereld. Sinds 1996 bestaat Netmeeting, maar toch zijn videocalls voor diverse mensen nieuw. Maar een échte virtuele ervaring is het niet. Ik mis hier de na-borrels en de extra communicatielaag die Second Life en Sansar geven. Deze vooral informele, niet-centrale communicatie is heel belangrijk bij events. Voor en na afloop van een presentatie/performance en in pauzes. Dat kennen we van fysieke events en mis je al gauw in videocalls.

Welke tool je ook kiest, ik heb een tip. Als je eenmaal een avatar hebt, “aanvoelt” en weet te manoeuvreren in bijvoorbeeld Roblox, Second Life of Sansar, dan is het wat makkelijker om daarna te manoeuvreren in andere virtuele werelden.

Hoe gebruik je virtuele werelden voor je festival?

Technisch

Hoe ziet het op technisch vlak eruit? Ik zet het stap voor stap op een rij:

1. Een spreker, zanger, pianospeler, DJ, band of orkest filmt zichzelf en/of zingt/speelt de audio live in.
2. De artiest streamt het materiaal via een streamserver zoals YouTube, Vimeo en Twitch, of een eigen (Mp3/Mp4) streamserver.*
3. Als je een stukje (virtueel) land huurt, heb je als “landeigenaar” een eenvoudig menu waarop je een video- of audiostream kunt invullen.
4. In de virtuele wereld kunnen bezoekers in de vorm van avatars naar een optreden kijken. Via voice of chat kunnen ze live met andere avatars èn met de artiesten kletsen.
5. Met een animatie, pose-bal of animatiemachine kan de bezoeker zijn avatar laten dansen of dansjes uitwisselen. En vaak kun je het uiterlijk van de avatar onbegrensd wisselen of aanpassen. In Second Life en Sansar kun je zelfs kledingstukken kopen, gratis vinden, of zelf maken.

* Let wel op: als je aan het live-streamen bent (je beeldscherm deelt met de wereld) een waardevolle tip. Als de DJ een liedje draait, dat op YouTube in verband met rechten beperkt is in jouw land, dan is er een kans dat de stream geblokkeerd wordt door YouTube. Wees bewust van welke macht je geeft aan centrale censuurmachines zoals YouTube-eigenaar Google. Overweeg alternatieve streamplatforms zoals bijvoorbeeld Vimeo (livestream-abonnement 840 euro per jaar). Als de kosten een issue zijn, dan kun je overwegen om een livestream-account met andere organisaties te delen.

Streaming en bezoekersaantallen

Een goede manier om meer bezoekers te trekken is om een livestream op te zetten vanuit de virtuele wereld. Hierbij geldt namelijk het One of Us-principe. Mensen hebben het gevoel dat ze er zelf ook bij zijn, in de virtuele wereld, als iemand zoals zij erbij is. Het Glastonbury festival trok bijvoorbeeld in de virtuele wereld circa 1000 bezoekers tegelijkertijd op de pieken tijdens de hoofdacts, maar via de streams (die werden uitgezonden op Facebook, YouTube, en meer) bereikte het festival in totaal 8 miljoen kijkers.

De standaard streams van Sansar die Glastonbury gebruikte, hadden een wat saaier ‘beveiligingscamera-perspectief’: er werd niet vanuit een user gefilmd, maar vanuit niet-bewegende camera’s. De online beleving kwam pas echt tot leven op het moment dat de community zelf ging streamen. Bekende machinima-makers, spontane bezoekers, maar ook bekende gamers en “tubers” filmden vanuit een firstperson-perspectief. Op die manier leeft de bezoeker zich nog meer in, en wordt het minder een registratie, maar een experience.

Betrek streamers

Het is tegenwoordig niet alleen populair om games te spelen, maar ook om te kijken naar hoe andere mensen games spelen. Er zijn allerlei bekende gamers die hun spelavond streamen via YouTube, Twitch of andere sites. Het is slim om deze bekende gamers te betrekken bij jouw digitale event. Een voordeel is dat je op deze manier een spannend perspectief biedt van een onderzoekende bezoeker, en het vaste publiek van de streamer betrekt in de publiciteit van je event.

Tip: als voorbeeld voor het opbouwen van je team en community, een bekende streamer in ons team was Chantal Harvey. Ze is erg goed, vindt het leuk om te doen en heeft een groot netwerk.

We hebben ook een welkomstkanaal op Discord met per thema een andere pagina, en voor elke deelnemer/artiest zijn eigen kanaal. Hier kun je ons ook vragen stellen als we je kunnen helpen.

Financieel

Diverse virtuele werelden lijken qua verdienmodel een beetje op elkaar. Het verdienmodel van bijvoorbeeld Second Life bestaat uit:

1. Virtueel land scheppen (Datahosting & Dataverkeer)
2. Betaalde (“premium”) abonnementen verkopen. Met wat voordeeltjes die gratis accounts niet standaard hebben, waaronder een eigen stukje land met huis. (Noot: ik heb zelf nog nooit een premium-account gehad, het is optioneel).
3. Een eigen munt: de Linden Dollar. Met een buy-and-sell-rate ten opzichte van normale munteenheden zoals de euro. Het is in het belang van Second Life dat er veel van die munt wordt aangekocht, zodat er een eigen economie ontstaat met incentives om een community op te bouwen en terug te laten keren. Het zijn waardevolle en vaak duurzame werelden als ze eenmaal een bepaalde schaal en diversiteit bereikt hebben.

Voorbeelden van kosten Second Life

Het uploaden van een afbeelding kost 10 L$ (3 eurocent). Zo’n afbeelding kun je als een soort behangetje (texture) plakken op een muur, op je huisje, op een primitieve vorm (blokje, driehoek, bol), op een geïmporteerde vorm (vanuit Blender of een ander 3D-programma), of op je kledingsstuk of avatar. Ook kun je land huren. De landkosten van Manifestations op Second Life waren vorig jaar 14 euro per week. Een sim (simulator-eiland) kost circa 300 euro per maand. Een non-profit kan een aanvraag doen voor 50% korting.

Organisatie en opbouw

Net als bij een concert of expositie begint het organiseren van een digitaal event in een virtuele wereld met het plannen van een datum en het huren van een ruimte. Wij waren zelf in 3 weken tijd klaar met het opbouwen van de virtuele wereld. Dit is redelijk makkelijk (vergeet niet dat de meeste 3D-werelden zo in elkaar zitten zodat een 8-jarige dit kan), zeker met de hulp van mensen uit de community of die je online tegenkomt.

Doe een oproep binnen het team en netwerk: wie vindt het interessant om mee te werken in de opbouw van het festival in de virtuele wereld? Taken kun je als volgt verdelen:

• Artistiek. Wie verzamelt de artistieke ideeën en maakt een eerste indeling van de ruimte? Denk aan een podium, expositie, portals en welkomstbord.
• Vormgever. Voor alle bewegwijzering en naambordjes.
• Filmer/streamer/presentator of het zoeken hiervan.
• Bouwer.
• Communicatiemedewerker. Wie onderzoekt de bestaande kanalen in de betreffende virtuele wereld? Denk aan lokale magazines, agenda’s, nieuwsuitzendingen. Deze persoon vertaalt dit richting de bezoeker outworld (buiten virtuele wereld), naar streams en nieuwe bezoekers.

Valkuilen en veelgemaakte fouten

1. Zelf bouwen voor eenmalig gebruik

Met stip op 1: zelf een eenmalig te gebruiken wereld laten bouwen. Dit is het wiel opnieuw uitvinden terwijl er al vele goedwerkende virtuele werelden bestaan, zelfs met eigen community (met potentiële vrijwilligers, medewerkers, bloggers, pers, publiek).

2. Uitbesteden

Het uitbesteden van het digitale festival aan een extern team is ook een veelgemaakte fout. Veel festivaldirecteuren zijn zelf niet zo technisch onderlegd, waardoor ze vanuit angst snel de controle uit handen geven en een extern team de virtuele wereld laten bouwen. Hierbij laten ze zich te snel leiden door mooie marketingpresentaties, maar hebben ze weinig oog voor de echte uitwerking van de digitale wereld.

Het komt te vaak voor dat nieuwe werelden gemaakt worden die niet goed werken of vol met kinderziektes zitten. Dit geeft voor de artiesten die hun werk virtueel willen presenteren veel stress en bezoekers haken af. Terwijl het net zoals een fysiek festival belangrijk is dat de het eigen team (inclusief artistieke leiding en curatoren) het concept bedenkt en uitwerkt. Overleg met anderen uit de community “in world”, kijk rond, en creëer eventueel met je team een Discord- of Telegram-groep. Zo kun je elkaar snel verder helpen als iemand vastloopt met iets.

Virtuele werelden zijn “3D-social media”. Ze moeten dus leuk zijn om te bezoeken, anders komt de bezoeker niet.

3. No fun

Een voorwaarde voor een virtuele wereld is dat het FUN moet zijn. Virtuele werelden zijn een sociale omgeving, geen website die nog te veel gezien worden als statisch visitekaartje of verkoopkanaal. Het zijn plekken waar je van wereld naar wereld kunt teleporteren. Zo kun je een bezoek brengen aan gratis kledingwinkels, Bladerunner-achtige werelden, Milanese modeshows, paradijselijke stranden, etc.

Virtuele werelden zijn “3D-social media”. Ze moeten dus leuk zijn om te bezoeken, anders komt de bezoeker niet. Probeer een bijzondere ruimte te creëren waar artiesten zich kunnen uiten, geef kaders (eventueel een kwaliteitsniveau) en laat verder ruimte voor de artiesten, gebruikers en de community. Benut de mogelijkheden van de online wereld, onderzoek wat jij toevoegt aan die wereld.

4. Geen begeleiding geven

Het is ook een valkuil om de wereld topdown neer te zetten en te verwachten dat de bezoeker direct snapt hoe de wereld werkt en zijn weg weet te vinden. Bezoekers hebben een stuk publieksbegeleiding nodig. Dit kan door een gebruiksaanwijzing te maken voor nieuwe gebruikers. Dit was die van ons: How to start with Second Life (pdf).

Ook kun je werken met greeters zoals bij Burning Man. Dit zijn in-world hostesses en begeleiding via Zoom. Glastonbury’s virtuele event “Lost Horizons” had onder andere uitlegborden en zaalschema’s, gastvrouwen en gastheren en een security team. Een no go is het voorbeeld van de ABN AMRO Bank die een letterlijke kopie van een bankfiliaal maakte en daar een helpdeskdame neerzette die marketingteksten oplepelde. Dat was oersaai en benutte niet de mogelijkheden van de virtuele wereld. Je merkte dat ze nooit naar andere werelden hadden gekeken.

5. Jongeren naar een nieuw platform dwingen

Jongeren en kinderen zijn vaak al thuis op een aantal virtuele platforms. Als je deze doelgroep wil bereiken, is het belangrijk om ze niet het gevoel te geven dat ze nog een ander platform op “moeten”. Dit voelt namelijk als huiswerk. En het zijn vaak saaie platforms, gemaakt door volwassenen. Zoek de jongeren dus op waar ze zijn met een fun aanbod.

6. Niet om hulp vragen

Misschien is het een goed idee, als je daadwerkelijk van start gaat, een paar mensen om hulp te vragen die ook al op andere festivals meehielpen. Zo voorkom je knulligheden en foutjes. Vraag je eigen community of neem contact op met Manifestations. We helpen je met liefde en plezier op weg naar het creëren van mooie digitale edities van je festival in bestaande virtuele werelden.

Vereist: diversiteit, fun en toegankelijkheid

Het digitaal organiseren van je festival op een virtuele wereld en dit op de grotere mediaplatforms streamen is dé manier om online veel bezoekers te trekken. Laat vooral geen single use nieuwe werelden bouwen, maar maak gebruik van bestaande virtuele werelden. Deze zijn niet duur, hebben al een bestaande community en een goede infrastructuur om je gewenste wereld vorm te geven. En zorg er tot slot voor dat de virtuele wereld vooral FUN is om te bezoeken!

Bonus: foto’s van een aantal events & performances op Second Life tijdens Manifestations festival

Live pianoconcert en zang door SEMINA in de galerie van Bryn Oh. Bezoekers zijn gekleed in fantasy-outfits in pasteltinten. Een bezoeker verkleed als Greta Thunberg bevraagt wie de eigenaar is in de digitale ruimte, en protesteert om aandacht te vragen waar het volgens haar om moet gaan: niet om “sparkles”, maar om het klimaat.

Coppelia door kunstenaargroep Focus. Ze draaiden YouTube-video’s van o.a. sterrenhemels op de vloerdelen.

Omdat festivals saai zijn als ze niet “fun” zijn en je mind moeten verbreden, de wereld van Fatty.Kidd:  t r y p t v c r y p t.

Patrick Moya: Monsters party

SaveMe Oh: Nederlandse theaterdirecteur met virtuele Aziatische roots.