Meer focus & energie? Laat je devices vaker links liggen

In veel organisaties heerst een cultuur van onmiddellijkheid: alles moet nu! Te midden van dat kabaal is het lastig langere tijd geconcentreerd en met focus te werken. En de echte oplossing is geen app om je van je apps af te houden, maar een échte keuze maken.

Je hebt het vast al eens gehoord: de aandachtsspanne van de mens is korter dan die van een goudvis. Is niet waar, hoor. Anders zou je de vorige zin niet eens kunnen lezen. Maar kennelijk is deze mythe zo aantrekkelijk dat ze gretig verspreid wordt. En ik denk dat velen van ons herkennen dat het lastig is geconcentreerd aan de slag te zijn. De kantoren worden weer drukker en storingen talrijker, de standaardinstelling van je smartphone en mailprogramma zijn nogal lawaaiig.

De grote hoeveelheid aandacht in schermen

Het boek Life beyond the touch screen. Take back your focus, time and energy. Live more van Erwin Lima is een pamflet dat aandacht vraagt voor de grote hoeveelheid aandacht die in schermen gaat. Dit in plaats van op en om te kijken en nu echt aanwezig te zijn. Aanwezig te zijn in de gesprekken die je voert, bij het boek dat je leest of door gewoon even niks te doen en wat voor je uit te mijmeren. Het is geen pleidooi tegen techniek, maar wel tegen het ondoordacht gebruik van techniek. Hoe je techniek gebruikt is, in de ogen van Lima, een afgeleide van wat je wil bereiken.

Lima betoogt dat je krachtige IT-gereedschappen gebruikt om je doelen te realiseren. In plaats van een ochtend lang mails te beantwoorden of Microsoft Teams te chatten of langere tijd in Slack met teamgenoten bezig te zijn, is de vraag welke rol die gereedschappen zouden moeten spelen in werk en leven. Is het je rol een ochtend mail te beantwoorden? Zo ja, hulde. Zo nee, wat zou je wel de ochtend doen gegeven je doelen en rollen? Brainstormen met teamgenoten? Studeren op innovaties? Klanten interviewen?

Aandacht voor aandacht

Gegeven de vele boeken over aandacht, focus, mindfulness en rust is het thema meer dan relevant. De smartphone met al zijn kracht is niet weg te denken uit het straatbeeld, uit de gemiddelde vergadering of de espressobar. Helaas heeft die kracht en het veelvuldige gebruik van techniek er niet toe geleid dat we nog maar enkele uren per dag werken. En ook op macro-niveau stagneren of krimpen economieën al jaren. Kennelijk lukt het ons niet met de krachtigste tools die de mensheid ooit had het makkelijker en beter te hebben.

De waarneming van Lima is dat we vele uren fysiek aanwezig zijn op kantoor en daarbuiten digitaal beschikbaar. Dat oude metaforen nog vaak de inrichting van werk bepaalt en organisaties dezelfde principes volgen als de eerste fabrieken tijdens de industriële revolutie. Of zoals Lima het in zijn boek zegt:

Modern day digital technologies have an immense capacity to improve our lives and empower us as individuals, organizations, and society as a whole. At the same time, however, we are more and more starting to realize the negative impact these technologies also have on our focused attention, productivity, relationships and overall psychological, social and environmental health and well-being.

Aandacht is schaars. We zeggen niet voor niks dat je aandacht besteedt. Als kenniswerkers voeg je waarde toe door aandacht te besteden aan analyses, empathie in gesprekken, slimme vragen, bestaande kennis met nieuwe te verbinden, samen met iemand te brainstormen. Allemaal zaken waarvan de kwaliteit bepaald wordt door de aandacht die je eraan besteedt. Wat uiteraard ook geldt voor het gesprek tijdens het diner of een ontmoeting in een café.

End of pipe versus structurele oplossingen

Waar het verschilt Life beyond the Touch Screen van veel andere boeken over aandacht? Te vaak gaat het in tips en adviezen om minder met technologie bezig te zijn om ‘end of pipe-oplossingen’.

De end of pipe-metafoor komt uit de aandacht voor milieu voort. Toen in de jaren ‘70 van de vorige eeuw vissen dood in de Rijn dreven, kwam er druk op de industrie in de regio om de uitstoot van gif te beperken. Dus werden er aan het eind van rioolpijpen en schoorstenen filters en wassers geplaatst om de uitstoot te beperken. De volgende stap was dat er in die fabrieken met minder vervuilende grondstoffen gewerkt werd, vervolgens werd het hele proces geoptimaliseerd om vervulling te beperken en tenslotte werd al aan de tekentafel voor de bouw van een fabriek bedacht hoe elk aspect van de fabriek zo min mogelijk belasting voor de omgeving kan veroorzaken.

Als het gaat om stress, welzijn, sociaal-psychische arbeidsbelasting lijkt het soms of we nog in de end of pipe-tijd zitten. Zit je te veel op je smartphone, dan neem je een app die je daarvan weerhoudt (Forest). Teveel last van geluid in een kantoortuin, dan neem je noise cancelling-koptelefoons. In plaats van de bron van het probleem aan te pakken, beschermen we individuen tegen de directe overlast. Lima betoogt de keuze voor meer contact, aandacht, echt lezen in plaats van een reeks lifehacks om je smartphone even weg te leggen.

Twee blokjes met adviezen, uit het laatste deel van het boek:

Its impossible to meaningfully improve anything in your life without having at least a partially clear image of where you want to go next. What is your “Why?”, your Purpose? What is the Next Step for you (….)?

Go out in nature or spend time with a friend and leave the phone at home. Meditate, read a book. Watch a movie or have dinner, uninterrupted. Schedule this time, and have it recur on a regular basis – perhaps twice a week or even daily. Meditating, praying or mindfulness are good practices to do at least daily, for anything you’d like to achieve or improve in your life.

De vraag wat je wil bereiken en hoe techniek je daarbij kan helpen, is een interessante. Als je helder hebt wat jouw (levens)doel(en), waarden, missie of hoe je het noemt zijn, dan kun je daarna je laptop, tablet en smartphone eens doorlopen en zien welke apps je helpen om dat te bereiken en welke je niet helpen. Of zelfs tegenwerken. Dat is een fundamentele omkering. Zoals het streven om gezond en fit te zijn tot ander gedrag leidt dan de wens niet ziek te worden.

Observaties en vragen

Een groot deel van het boek bestaat uit korte teksten die paginagroot afgebeeld zijn. Het zijn vragen of opmerkingen of woordspelingen die je aan het denken zetten. Sommige worden een aantal keren herhaald, waardoor het iets van een meditatie krijgt. Verwacht geen reeksen onderzoeken over aandacht of onderbrekingen. Aan het eind van het boek vind je een literatuurlijst met relevante boeken over het onderwerp.

Als je uitgedaagd wil worden en ervan houdt met vragen aan het denken gezet te worden, dan zul je het boek met plezier doorwerken. Als je een concreet stappenplan wil hebben om je techniek onder controle te krijgen of je aandacht te sturen, dan zijn best sellers als Focus Aan/Uit van Mark Tigchelaar of Hyperfocus van Bailey meer jouw leesvoer.

Eén interface in plaats van vele schermen en tabs en apps

In het boek verwijst Lima ook naar de grote hoeveelheid schermen die we nogal eens open hebben. En binnen die schermen weer vele toepassingen die elk weer veel data op ons af sturen. Het is niet ongebruikelijk om je smartphone, smartwatch, tablet en laptop in het zicht te hebben en dan daarop chat-toepassingen, mailaccounts, socialmedia-apps, notitie-apps, takenmanagers, mappen met bestanden. Hoe zelden begint een team met vaststellen welke tools gebruikt zullen worden en met welke etiquette. In plaats daarvan groeit het aantal inboxen en de bijbehorende notificaties voortdurend. En de escalatie (iemand appt dat hij net gemaild heeft).

Het is interessant zijn voor jezelf te bepalen hoe veel inboxen je kunt snoeien en hoe je van reactietijd en versnipperde aandacht naar lange blokken diep werk kunt komen.

Over het boek

Titel: Life beyond the touchscreen. Take back your focus, time and energy. Live more.
Auteur: Erwin Lima
Uitgever: LIFEBEYOND.ONE
Jaar: 2020
Prijs: € 24,95; e-boek € 4,95