Pleegt Rumag inbreuk op het auteursrecht?

Rumag verkoopt merchandise met quotes. Deze quotes zijn echter vaak niet door het bedrijf zelf bedacht; het zijn vaak quotes van anderen. Rumag neemt deze quotes over en zet ze in hun eigen huisstijl: met puntjes tussen de woorden, in witte letters tegen een zwarte achtergrond en met hun eigen logo eronder. Zonder credits te geven aan de echte auteur ervan. Hoewel ons onderbuikgevoel duidelijk aangeeft dat dit niet fair is, rijst toch de vraag: is dit auteursrechtelijke inbreuk?

Dat de content waar Rumag op verdient vaak niet hun eigen werk is, dat is al een tijdje geen geheim meer. Dit gaf oprichter Thijs van der Heide zelf toe in het debatprogramma  ​Fontys Denk Groter Debat​ van Fontys Hogescholen. Vorig jaar zijn er ook diverse socialmedia-accounts opgericht om het vermeende auteursrechtinbreuk door Rumag ‘te exposen’: Ru.Mag.Niet.Stelen​.

Zondag met Lubach

Recentelijk besloot Rumag om een corona-collectie met T-shirts aan te bieden. Een gedeelte van het aankoopbedrag zou aan het Rode Kruis worden gedoneerd. In het programma Zondag met Lubach wordt Rumag bekritiseerd vanwege het stelen van content, maar met name vanwege het pakken van een dikke marge op de corona-shirts en dus geld verdienen aan de coronacrisis.

Stelen = auteursrechtinbreuk?

De content waar Rumag geld mee verdient is dus vaak overgenomen en niet door henzelf gemaakt. Ik vind dit ook ‘stelen’, omdat ze met iemand anders’ creativiteit pronken. Ze doen alsof het hun eigen quotes zijn, terwijl de maker iemand anders is. En ze doen dat op een sneaky manier: ze gebruiken namelijk vaak quotes in het Engels en vertalen die naar het Nederlands. Ook gebruiken ze geen quotes van bekenden, waardoor het overnemen vaak niet opgemerkt wordt. De content is dus overgenomen en wat mij betreft ook gestolen, maar is dit stelen ook ​auteursrechtinbreuk​?

En hier zit precies de crux. Want om auteursrechtinbreuk te kunnen plegen, moet er ook sprake zijn van een ​auteursrechtelijk beschermd werk​. Anders kun je namelijk geen inbreuk plegen. Hoe negatief ‘stelen’ dan ook klinkt, pas als je een auteursrechtelijk beschermd werk steelt, is dit stelen ook auteursrechtinbreuk. Anders steel je namelijk slechts iets dat onbeschermd is. Blijft niet oké natuurlijk, maar auteursrechtinbreuk is het in dat geval niet.

Vallen quotes onder het auteursrecht?

Om de vraag te kunnen beantwoorden of er sprake is van auteursrechtinbreuk in het geval van Rumag, moeten we uitmaken of een quote een auteursrechtelijk beschermd werk is. Volgens vaste rechtspraak is hiervoor de belangrijkste vereiste dat een werk “een eigen, oorspronkelijk karakter bezit en het persoonlijk stempel van de maker draagt”.

Met andere woorden: het werk moet origineel zijn, het mag niet ontleend zijn aan het werk van een ander en het moet het resultaat zijn van creatieve keuzes. Een werk dat “zo banaal of triviaal is, dat daarachter geen creatieve arbeid van welke aard ook valt aan te wijzen” voldoet niet aan deze eisen en valt dus buiten het auteursrecht. Dat stuk van die creatieve keuzes is met name van belang hierin. Het werk moet namelijk lang genoeg zijn om te kunnen zeggen dat de maker überhaupt creatieve keuzes heeft kunnen maken. Of het moet iets bijzonders hebben.

Neem nou een lied: bij het schrijven van een liedje maakt de maker best veel keuzes. Misschien moet de tekst rijmen, maar het moet in ieder geval in de melodie passen zonder dat de boodschap van het lied verloren gaat. Een lied is dus een werk dat voor auteursrechtelijk bescherming in aanmerking zou kunnen komen.

Een citaat daarentegen, bestaat negen van de tien keer enkel uit een heel korte zin. In een korte zin kun je niet veel creatieve keuzes maken. Quotes zullen dan ook vaak te alledaags zijn om auteursrechtelijk beschermd te kunnen worden. Dit neemt niet weg dat er best quotes zullen zijn die wel onder het auteursrecht vallen. Bijvoorbeeld als ze niet zo kort zijn, of als ze kort zijn maar heel bijzonder zijn. Als een quote te kort en/of te simpel is (en dus “banaal of triviaal”), gaat de auteursrechtelijke vlieger helaas niet op.

Dus: maakt Rumag inbreuk?

Je kunt hier geen eenduidig antwoord op geven, want je moet per quote bepalen of de quote in kwestie onder het auteursrecht valt, of niet. Je kunt dus niet zeggen dat het overnemen of “stelen” door Rumag, per definitie auteursrechtinbreuk is. Aan de andere kant kun je dus ook niet zeggen dat korte zinnen per definitie niet onder het auteursrecht kunnen vallen.

Korte zinnen vallen vaak niet onder het auteursrecht, maar het kan wel. Als ze bijzonder genoeg zijn. Van de quotes die Rumag gebruikt vind ik bijvoorbeeld: “Sweat is just fat crying” (door hen vertaald naar “Zweet is huilend vet”), net origineel genoeg voor auteursrechtbescherming, maar “Ik geloof in jou en mij” weer niet.

Verhouding tot het citaatrecht

Het is nog van belang om het citaatrecht te vermelden. In het auteursrecht mag je onder bepaalde voorwaarden uit een auteursrechtelijk beschermd werk citeren voor een aankondiging, beoordeling, polemiek, wetenschappelijke verhandeling of een uiting met een vergelijkbaar doel.

Een aankondiging kan bijvoorbeeld zijn: aankondigen dat een film binnenkort in de bioscoop zal gaan draaien. Dan mag je de filmposter laten zien. Maar je moet wel aan bepaalde strikte voorwaarden voldoen. Zo mag je bijvoorbeeld niet meer citeren dan nodig voor je doel en moet je een bron vermelden met naam van de maker.

In het geval van Rumag komen we echter niet tot het citaatrecht, omdat het citaatrecht van toepassing is op auteursrechtelijk beschermde werken. In het geval van Rumag is het immers nog maar de vraag of dat wat zij gebruiken überhaupt auteursrechtelijk beschermde werken zijn. Als de vraag met “ja” beantwoord kan worden, dan voldoen zij om meerdere redenen niet aan het citaatrecht, beginnend bij het ontbreken van de naam van de echte maker.

Niet de schoonheidsprijs

Los van dit juridische verhaal verdient het verdienmodel van Rumag natuurlijk niet de schoonheidsprijs. Ook al zullen ze in sommige gevallen geen auteursrechtinbreuk plegen omdat de quotes die ze gebruiken niet onder het auteursrecht vallen, het is hoe dan ook niet fair om geld te verdienen door net te doen alsof ze iets bedacht hebben, terwijl de eer aan iemand anders toekomt. En een dikke marge verdienen aan een corona-collectie, dat is al helemaal van de zotte. Dit is echter een ethisch verhaal, en niet een auteursrechtelijke kwestie.