Hoe design de gewoonte van afleiding kan tegengaan

Column – Ben jij verslaafd aan je telefoon? Aan internet? Aan technologie? Een korte online zoektocht levert al snel honderden artikelen op die precies dat onderwerp behandelen. Het goede nieuws is dat je daarmee altijd je zorgen kunt bevestigen of juist wegnemen. Net welke kant je zelf op wil. Want als het over gedragswetenschappen gaat, dan is de uitkomst vaak een stuk minder zwart-wit dan bij bijvoorbeeld wiskunde.

We weten van onszelf of van anderen dat we urenlang aan een scherm gekleefd kunnen zitten. Of het nu voor werk is, voor de lol of voor een compleet andere reden heeft: veel van ons zijn afhankelijk van onze apparaten.

De manier waarop we omgaan met technologie doet denken aan hoe we omgaan met cafeïne. Meerdere koppen koffie of thee per dag zijn sociaal geaccepteerd en wekken geen vragen op. Iedereen doet het, het is de normaalste zaak van de wereld. Niemand denkt er over na, tot er een probleem is.

Zorgen over schermtijd

Hoewel in mijn persoonlijke bubbel in Londen het overmatig gebruik van smartphones best wel een reden tot zorg is, varieert dit in de rest van de wereld nogal. Ik maakte onderdeel uit van een klein team dat onderzoek deed naar de invloed van technologie op fysieke en mentale gesteldheid van gebruikers over de hele wereld. We ontdekten dat iedereen er compleet anders mee omgaat.

Van gebruikers die heel relaxed waren over hun schermtijd, tot zij die actief elke minuut bijhouden. En voor diegenen die zich er zorgen over maakten was er altijd een duidelijk crisismoment, een trigger. Zoals ouders die hun kind om 3 uur ’s nachts nog door social media zagen scrollen, om vervolgens zelf op hun bordje te krijgen:

Maar mam, je zit zelf ook de hele dag op je telefoon.

Als je de controle over je schermtijd terug wil, is de eerste vraag hoe je dat doet. Een lastig probleem. We leven in een aandachtseconomie waarin al jarenlang digitale producten ontwikkeld zijn die als doel hebben om onze gewoontes te vormen.

Het systeem waar we deel van uitmaken is speciaal zo gemaakt dat we erin gezogen worden zonder het door hebben. Daar komt nog bij dat ons dopaminegedreven-brein een stuk blijer wordt van alle kennis van de wereld die beschikbaar is via een fel oplichtend rechthoekje, dan van een goede nachtrust.

Pavlov en smartphones

Offline gaan is ook helemaal niet makkelijk. Smartphones zijn namelijk handig. Ze helpen ons om van A naar B te komen, in contact te blijven met mensen en voor velen van ons zijn ze onmisbaar tijdens het werk. Maar een scheiding aanbrengen tussen het nuttige en het afleidende is een enorme klus.

Of het nu games, social media of video’s zijn, iedereen heeft een andere manier om van stress af te komen. En omdat we onze telefoons altijd bij ons hebben, treedt er een pavlov-reactie op. We trekken ‘m automatisch tevoorschijn bij de eerste tekenen van ongemakkelijkheid. Samen hebben we van die afleiding een gewoonte gemaakt. Voor de een is die volledig gezond, voor de ander kan dit een groot probleem vormen.

De strijd in de aandachtseconomie

Aangezien (app)design ons in deze situatie heeft gebracht, kan datzelfde design ons er dan ook weer uithalen? Dat kan, maar dat zal niet makkelijk zijn. Het probleem is namelijk de individuele apps ontstegen. Een interventie voor de ene app, betekent vaak dat mensen simpelweg een andere app meer gaan gebruiken.

We zijn heel goed geworden in het creëren van ervaringen waar mensen ongemerkt verslaafd aan raken, maar het is een stuk lastiger om manieren te ontwerpen om mensen daarvan los te weken.

Dat komt vooral omdat het lastig is om te weten wanneer iemands gebruik ‘onbedoeld’ is. Niemand wil horen dat het tijd is om een pauze te nemen als ze daar geen zin in hebben. Dus waarom laten we de gebruiker niet bepalen wanneer het tijd is om te stoppen?

Het probleem is dat onze aandachtseconomie baat heeft bij het verwijderen van keuzes. Checkboxes die al aangevinkt zijn, autoplay, infinite scroll, allemaal gemaakt om frictie te verminderen. Maar we hoeven er niet per se op te vertrouwen dat gebruikers op de automatische piloot overschakelen. We zouden de bestaande patronen langzaam kunnen doorbreken, startend bij het creëren van betekenisvolle uitstappunten in onze ‘flows’.

Design voor beter gebruik

Er is ruimte voor een nieuw soort digitale producten, gemaakt om afleiding tegen te gaan in plaats van het te cultiveren. Om dat voor elkaar te krijgen, moeten we met z’n allen pleiten voor meetbare kenmerken van succes. Denk aan de de daadwerkelijk waarde die onze producten bieden. En ja, dat betekent praten met onze gebruikers, en van hen leren.

En het betekent ook dat we de juiste prioriteiten moeten stellen en erkennen hoeveel impact we hebben op mensen. Goed design hoeft niet alleen maar de winst op te drijven. Het moet ook de invloed op het menselijk gedrag gebruiken om nieuwe en betere systemen te creëren die het kortetermijndenken laten voor wat het is en die op slimme wijze duurzaam gedrag in de hand werken.