Filter
ChatGPT Blockchain als factchecker: de oplossing voor nepnieuws?
In het snel veranderende journalistieke landschap worstelen journalisten (en media in het algemeen) met hun rol. Opkomende technologieën waaronder VR, AI of slimme algoritmes hebben een enorme impact op de berichtgeving. Niet alleen versnellen ze de informatieproductie en verspreiding, ook veranderen ze de relatie tussen de contentproducent en -consument.
Wat te denken van oorlogscorrespondent Sander van Hoorn die onlangs met een VR-camera verslag deed vanuit Aleppo? Of de algoritmes die bepalen welk nieuws je tot je neemt via bijvoorbeeld Facebook? In dit artikel vragen wij ons af of zo’n nieuwe ontwikkeling de journalistiek ook kan helpen. Zou blockchain een onderdeel kunnen zijn van de oplossing tegen nepnieuws? Wij vragen je vooral mee te denken en suggesties te doen. Momenteel starten wij een onderzoek naar blockchain als mogelijke oplossing. In dit artikel schetsen we de context en een mogelijke eerste denkrichting.
Nepnieuws
Twee tieners uit Macedonië beïnvloedden de Amerikaanse verkiezen: het zou een script kunnen zijn geweest voor een goede science fiction. Maar het bleek de onverschrokken waarheid. Hoewel… waarheid, feiten, fictie: daar draaide het juist om. De tieners verspreidden het nepnieuws via social media en spinden daarmee een mediacampagne rondom Trump.
Zodra het duidelijk werd dat het hier om fictie ging, startte vrijwel onmiddellijk het debat over de manier waarop feiten en fictie steeds vaker vermengd worden. En: hoe dit in een politieke campagne strategisch kan worden ingezet om kiezers over de streep te trekken.
Daar was het de tieners echter helemaal niet om te doen. Ze hadden geen dieperliggende inhoudelijke, ideologische of strategische motieven voor het posten van hun fictieve berichten. Het was vooral een leuk en lucratief experiment. Ze wisten goed geld te verdienen aan de reclame-opbrengsten van de massaal gelezen fictieve berichten.
Nederlandse verkiezingen
Sindsdien is het gesprek over feit en fictie aan de orde van de dag. Bij de Nederlandse verkiezingen waren we met Turkse inmenging op onze hoede. De Volkskrant portretteerde onlangs een serie lezers die aangeven grote moeite te hebben met het beoordelen van het nieuws. “Feit en fictie; ik vertrouw niets meer zonder dat een echte journalist er naar gekeken heeft”, gaf een van de geportretteerden aan. Een ander zei het pas te geloven als het door een ‘echte’ krant of nieuwsprogramma was aangegeven.
Er is een groeiende behoefte aan factcheckers, waarbij vooral naar journalisten gekeken wordt. Maar moeten we hier niet ook de lezers zelf op aanspreken? Kunnen we wellicht zelfs een systeem ontwerpen waarin we collectief verantwoordelijk zijn voor het filteren van waarheden?
Mediaconsumenten worden nieuwsmakers
Dat het grijze gebied tussen feit en fictie steeds groter wordt, is waarschijnlijk sterk gerelateerd aan het feit dat mediaconsumenten in toenemende mate ook nieuwsmakers zijn. Waar de klassiek geschoolde journalist methodes heeft aangeleerd om zijn data te verifiëren, waaronder het bekende hoor- en wederhoor, hebben veel amateur-journalisten deze kennis niet. Moeiteloos worden feiten en verhalen zonder extra controle door een eindredactie gepubliceerd, en met rappe snelheid, breed verspreid via het online netwerk.
De winst daarvan is dat we à la minute de laatste stand van zaken in woord en beeld (en niet zonder kleurrijke meningen) voorgeschoteld krijgen. De keerzijde is dat factchecking niet of zelden gebeurt. Als het al plaatsvindt, is het meestal achteraf: als het kwaad al geschied is en de waarheid zich niet langer kan terugvechten op het genestelde, fictieve verhaal.
De ontwikkeling van de burgerjournalist kunnen we niet meer terugdraaien, maar zouden wel iets kunnen verzinnen waarmee we de amateur, de professional en de lezer zelf laten bepalen welk ‘waarheidsstempel’ ze aan een bericht toekennen?
De nieuwsconsument in een filterbubbel
Consumenten halen hun feed steeds vaker via meerdere kanalen op. Het traditionele filter via klassieke media (krant, omroep) is vervangen door een cross-mediaal palet aan informatiestromen, waarbij de betrouwbaarheid van de kanalen sterk verschilt. De huidige nieuwsconsument creëert steeds meer een eigen filter op de wereld. Hij ‘vertrouwt’ veelal het nieuws dat hij/zij via zijn eigen netwerk (peers) krijgt aangereikt. Die netwerken zijn vooral netwerken van gelijkgestemden: vrienden en collega’s op Facebook, volgers met dezelfde smaak en identiteit of community’s met gedeelde interesses. Daarmee bevindt de nieuwsconsument zich steeds meer in een zogenaamde filterbubbel. Hij consumeert wat hij al leuk, belangrijk en interessant vond; hij voedt de al bestaande interesses en komt steeds minder met informatie in aanraking die buiten zijn comfortzone ligt.
Het contact met andersdenkenden wordt hierdoor sterk ingeperkt. We komen niet langer in aanraking met conflicterende meningen en visies, die spelen zich af in een andere informatiebubbel. Dit versterkt het gevoel dat onze voorgestelde waarheid de juiste waarheid is. Met andere waarheden worden we immers niet meer geconfronteerd. Onlangs ontwierp een stel twintigers daarvoor een tool die juist het contact met andersdenkenden rondom de verkiezingen moest bevorderen.
Facebook helpt filterbubbel doorbreken
Het is op zijn zachts gezegd interessant te noemen dat we een technisch systeem moeten ontwerpen, om de op basis van algoritmes gecreëerde filterbubbels te doorbreken. Toch is dat misschien juist ook het antwoord op de feiten-fictiediscussie. In Frankrijk werken in de aanloop naar de verkiezingen diverse grote mediapartijen en Facebook samen aan het filteren van waarheden. Als minstens twee media concluderen dat een verhaal in de categorie ‘nepnieuws’ valt, verschijnt op Facebook een speciale aanduiding bij de link. Daarin staat dat meerdere onafhankelijke partijen het nieuws als onwaar hebben bestempeld. Het algoritme van Facebook zorgt ervoor dat minder mensen het nepnieuws te zien krijgen.
Facebook is van plan in nog meer landen initiatieven op te zetten die op nieuwsgebied feiten van fictie moeten onderscheiden. Moeten we die rol voor Facebook wel willen? Zou het niet interessanter zijn als niet een of meerdere partijen deze rol op zich nemen, maar dat we een systeem ontwerpen waarin iedereen hier verantwoordelijk voor is?
Blockchain: ei van Columbus?
Blockchain wordt gezien als het ei van Columbus in de financiële wereld. Het is er voor het geval mensen elkaar niet vertrouwen, zoals bij bitcoins. Het werkt eigenlijk als een openbaar kasboek, waarin alle transacties die al gedaan zijn, worden bijgehouden. Er komt bij iedere transactie een nieuwe regel bij (block), die door meerdere betrouwbare bronnen is goedgekeurd (gevalideerd). Daarmee is ieder block traceerbaar en dus betrouwbaar.
Het idee achter deze technologie is een systeem waarbij vertrouwelijke gegevens gedistribueerd worden over de keten. Niet langer is een autoriteit de top van de waarheidsketen, maar is het hele netwerk verantwoordelijk voor het bewaken van de waarheid. Deze technologie biedt wellicht ook mogelijkheden voor de journalistiek, waarbij burgers, amateur-journalisten en professionals artikelen voorzien van een credibility-keurmerk. We voorzien daarbij een landschap met artikel met veel credibility likes en credibility dislikes. Factcheckers (amateurs en professionals) kunnen zich op deze credibility factor laten voorstaan en een cruciaal knooppunt tussen feit en fictie gaan vormen.
Steemit experimenteert al met blockchain
Een interessant experiment rondom blockchain en journalistiek is Steemit. Steemit is een socialmedia-platform dat blockchain inzet voor het creëren en cureren van content door burgers wereldwijd. Op basis van ‘crypto-currency’ (steems) worden burgers beloond voor het leveren van gedegen content of het controleren ervan. De beloning is gerelateerd aan de kwaliteit van de geleverde informatie: hoe beter de content, hoe hoger de beloning. Steemit zet vooral in op het creëren van een heel eigen platform. Wij zouden willen verkennen of we blockchain kunnen inzetten als factchecking-mechanisme op een bestaand mediaplatform.
Denk je mee?
We roepen lezers, blockchain-experts en iedereen met een interesse in feiten en fictie op om met ons mee te denken over blockchain als factcheckers. Reageer onderaan het artikel als je ideeën hebt of als je mee wilt helpen.
Over de auteurs
