Filter
ChatGPT Wat hét tegengif voor de angst & onvrede van laagopgeleiden is
Column – Je loopt een winkel in. Je pakt spullen uit de schappen en je loopt weer naar buiten. Geen kassa gezien, geen piepende poortjes, niks van dat alles. Het is volkomen legaal wat je gedaan hebt. Je bent namelijk in de nieuwe winkel van Amazon geweest, in Seattle, AmazonGo. Vergelijk het met een Uber-rit. Je drukt op een knop op je smartphone, je stapt een paar minuten later een auto in, maakt een rit en je stapt weer uit met een flesje water in je handen en loopt weg, zonder aan je creditcard gezeten te hebben. Alles volledig geautomatiseerd.
AmazonGo dus. Een fysieke winkel met een oppervlak van een kleine 175 vierkante meter. De klant gaat de winkel in door met een soort boarding-pass op zijn smartphone zichzelf bekend te maken. De winkel staat stijf van de technologie, bekend onder de naam ‘Sensor Fusion’. Het is een combinatie van sensoren, slimme camera’s, deep learning en zich suf combinerende algoritmes die tot gevolg hebben dat ze vanaf het moment dat iemand de winkel binnengaat precies weet welk artikel wordt gepakt, eventueel ook weer teruggezet, welk artikel in de boodschappentas of het karretje wordt gestopt. Ga er maar vanuit dat het kan. Dan is het dus ook logisch dat een dergelijke geïdentificeerd iemand de winkel uit mag lopen zonder af te rekenen, dat kan immers automatisch gebeuren.
Mechanische-automatisering uit 1937
De behoefte om dit te willen is al oud. Technologyreview wijst ons op Keedoozle, een geautomatiseerde winkel uit 1937(!). De klant kreeg een sleutel, kon met de sleutel kenbaar maken welke artikelen hij wilde kopen door ermee (Key does all → Keedoozle, heb je ‘m?) een artikel achter een glazen raampje aan te wijzen, vervolgens het aantal, en aan het eind van de wandeling door de winkel was precies bekend welke artikelen allemaal in het denkbeeldige karretje zaten. Geen rij bij de kassa, het bedrag was bekend, en met een ingewikkeld lopende bandmechanisme achter de glazen kastjes werden de artikelen in een doos gestopt en na het winkelen aan de klant aangeboden. Zo ging dat dus. Mechanische-automatisering. De lage prijzen in combinatie met het moderne idee trok veel mensen naar de winkel, en dit werd tegelijkertijd de doodsteek van het concept; de mechaniek kon de grote vraag niet aan, het transport liep regelmatig vast. Keedoozle sloot haar deuren in 1949.
Tekening van Sterre Steinse Bisschop. Klik op de afbeelding voor een grotere weergave.
De mens als lopende band
Terug naar AmazonGo. Ga er maar vanuit dat het allemaal mogelijk is, dat over tien jaar dergelijke winkels foutloos kunnen werken. Het kwetsbare punt zit in het mechanische, niet in de software. Het is nu eenmaal makkelijker om bits in de juiste volgorde te krijgen dan moleculen. In het idee van AmazonGo is de mens letterlijk de lopende band. Het vernieuwende is dat de kassa en het wachten voor de kassa uit de keten verdwijnt. En ook de idiote en onlogische handelingen: uit de kar halen, op de band leggen, scannen, van de band halen, in de kar leggen. De eindsituatie is precies hetzelfde als de beginsituatie met dat verschil dat je de totaalprijs weet en je een paar minuten verder bent.
Die automatische winkel gaat er dus komen. En daarmee verdwijnt de caissière, de lopende bandwerker, uit het winkelbeeld. En daar gaat het mij om. Het laagdrempelige werk dat verdwijnt en de gevolgen die dat heeft.
Het kwetsbare punt zit in het mechanische, niet in de software. Het is nu eenmaal makkelijker om bits in de juiste volgorde te krijgen dan moleculen.
Oneerlijke concurrentie van buiten?
Twee verhalen gehoord, afgelopen weekend. Allereerst theaterprofessor van Rossem, die in een sombere zaal met verhoogd podium zijn college gaf. Het ging over de angst en onvrede, vooral van die blanke laag opgeleide mannen in al die midden Amerikaanse staten. Staalwerkers bijvoorbeeld. Staalwerkers die klaagden dat hun werk werd afgepakt door landen als China en Taiwan, die veel te makkelijk verdragen met de Verenigde Staten konden sluiten. En die dus blij waren met een president die paal en perk ging stellen aan deze oneerlijke concurrentie van buiten. Alleen, van Rossem had opgezocht dat er in 2016 net zoveel staal werd geproduceerd in de VS als enige tientallen jaren geleden. Met dat verschil dat het met een fractie van de mensen werd gedaan, met dank aan de automatisering. Niet China had hun banen overgenomen, maar de technologie.
Zondag, Buitenhof. Aan het woord is Amerikaans filosofe Martha Nussbaum. Ze spreekt over de economische onzekerheid als grondslag voor de verklaring van de uitslag van de verkiezing. En over het verdwijnen van banen voor laag opgeleiden naar werk waar een aantal jaar scholing voor nodig is. “Shift from construction working class jobs to jobs that require a lot of education.” En wat zeggen zowel van Rossem als Nussbaum? Dat het grote probleem is dat, zeker in Amerika, het onderwijs zo duur is. In Amerika is de startprijs voor een jaar collegegeld 15.000 dollar, onbetaalbaar voor velen.
Tekening van Sterre Steins Bisschop. Klik op de afbeelding voor een grotere weergave.
Toegankelijkheid van onderwijs
Maar wacht eens even. Als de technologie ervoor verantwoordelijk wordt gehouden dat er zoveel banen verdwijnen, dan kan diezelfde technologie toch zeker ook wel het vermogen ontwikkelen om de oplossing aan te bieden, namelijk het toegankelijk maken van onderwijs tegen een betaalbare prijs? En dan hebben we het niet over de speelse iPad-schooltjes, we hebben het ook niet over het digitaliseren van de syllabi of collegeroosters. We hebben het ook niet over het bezuinigen op docenten alsof dat dat de lopende bandwerkers, de caissières zijn van het onderwijs.
Iedere partij die niet inziet dat hoogwaardig en laagdrempelig onderwijs het meest effectieve tegengif tegen de onvrede en angst van de laagopgeleiden is, schrijft een vrijbrief om zichzelf overbodig te maken.
Nee, we hebben het over het digitaliseren van kennis, over het bij elkaar brengen van verrijkend en visueel materiaal, over het delen van praktijkervaringen, over het breed en laagdrempelig toegankelijk maken van al deze kennis, over het bij elkaar brengen van verschillende kenniswerkers (werkenden, docenten, studenten), zodat er uitwisselingen worden georganiseerd die in de klassieke onderwijssituatie veel moeilijker waren. We hebben het over het opheffen van de numerus fixus voor technische studies. Kortom, we hebben het over alle mogelijke verworvenheden van de technologie in combinatie met het onderwijs. We hebben het bijvoorbeeld over Massive Open Online Courses, de MOOC’s, die vol in ontwikkeling zijn, maar voornamelijk gericht op al hoger opgeleiden. MOOC’s voor laagopgeleiden, een combinatie van online leren en offline leer-ateliers, alle mogelijke slachtoffers van de technologische banenruimers zouden in het vizier moeten komen van deze MOOC’s.
Het meest effectieve tegengif
Ieder kabinet dat niet daadwerkelijk vol inzet op de inzet van deze technologie scherpt de tanden van de zagen die getest worden op hun eigen poten. Iedere partij die niet inziet dat hoogwaardig en laagdrempelig onderwijs het meest effectieve tegengif tegen de onvrede en angst van de laagopgeleiden is, schrijft een vrijbrief om zichzelf overbodig te maken.
Technologie ruimde banen voor laagopgeleiden op. Laat technologie de verantwoordelijkheid nemen diezelfde laagopgeleiden toegang te geven tot de nieuwe arbeidsmarkt. Als je rotzooi maakt moet je het ook opruimen, dacht ik altijd.
Over de auteur
