Borgen: de werkelijkheid als overtreffende trap van technologie

Column – Zie het als een onvoorwaardelijk complot met de ruimte. Vergelijk het desnoods met een vlucht van Amsterdam naar San Francisco, dan ben je ook negen of tien uur offline. Negen uur lang. Alleen dan niet in de lucht, maar in de Stadsschouwburg Amsterdam. Het is tweede pinksterdag, en het Noord Nederlands Toneel speelt Borgen, een toneelbewerking van de gelijknamige populaire politieke Deense serie die voor het eerst werd uitgezonden in 2010.

Daarna zouden nog twee seizoenen volgen, in 2013 was de laatste uitzending. Borgen werd onder andere uitgezonden door BBC Four, Arte, betaalzenders als Film1 en Prime (Vlaams) en had natuurlijk ook furore gemaakt in het illegale download-circuit. Nog later zou onze publieke omroep de drie seizoenen uitzenden, en vond de serie haar weg via legale dvd’s.

Binge-watching op het toneel

Borgen bevindt zich in het rijtje van populaire series als Breaking Bad, Game of Thrones, House of Cards, Orange is the new Black, The Wire, Dexter en nog vele andere. Allemaal series die het volk aan het tweedimensionale scherm kluisteren. Of het nu een tv- of computerscherm is, maakt niet uit. Het bevindt zich in de ‘kleine’ omgeving, thuis, in het vliegtuig desnoods, met of zonder vrienden. Bij voorkeur meerdere afleveringen na elkaar. Binge-watching, zo wordt het genoemd, of ook wel marathonkijken. Het zou allemaal gaan ten koste van het theaterbezoek.

Zo niet de toneelversie van Borgen. In maart dit jaar was de première. En de voorstelling – die alleen in het weekend wordt gespeeld – is vrijwel overal uitverkocht. En dan hebben we het over de grote zalen in de grote steden.

14 afleveringen achter elkaar

Maandagmiddag één uur. Het is tweede pinksterdag. In een mail van de Schouwburg waren de bezoekers gewaarschuwd dat er verkeers- en parkeerproblemen waren op het Leidseplein. We krijgen 14 afleveringen waarin de premier Birgitte Nyborg (Marlou Gorter), haar spindocter Kasper Juul (Peter Vandemeuebroecke), de ambitieuze journaliste Katrine Fonsmark (Anna Drijver), de minister van Justitie en Buitenlandse Zaken Troels Höxenhagen (Dragan Bakema) en politiek verslaggeefster Hanne Holm (Renée Soutendijk) naast anderen op de voet worden gevolgd.

Cliffhangers

Een aflevering wordt afgesloten met een cliffhanger, dan vijf minuten pauze, daarna wordt doorgespeeld met een korte samenvatting van het voorafgaande. Het toneel is nagenoeg kaal, je ziet de stenen achterwand. Na een paar afleveringen ga je locaties identificeren. Thuis bij de minister president, de persconferenties, de redactieruimte van TV1. Razendsnel wisselen de scènes op het podium. Acteurs komen ook in de zaal, er is live muziek (zang, bas, harp, trompet, viool) onder aanvoering van muzikant Eef van Breen. Betoverend mooi. Tijdens sommige pauzes delen de acteurs eten uit, in de zaal. Ondertussen vindt stil spel plaats op het podium. Dit is een zintuiglijke beleving van 3D-theater die niet eens in de buurt komt van het mooiste flatscreen aangevuld met Dolby surround.

Technologie is een persiflage op de werkelijkheid.

Hier is de werkelijkheid de overtreffende trap van de technologie.

Geen pauzeknop

Geen enkel Dolby surround-systeem kan de diepte en nuance van het geluid in de zaal benaderen. We hebben geen pauzeknop. Dit is een overgave aan de tijd. De acteurs bepalen het tempo, het publiek heeft maar te volgen. Het verhaal komt in de buurt van het script van de serie. Hier en daar geactualiseerd naar de witte werkelijkheid van het vluchtelingenprobleem. Er zijn monologen waarvan je zou willen dat ze in het echt gezegd zouden worden (Birgitte Nyborg), monologen die je bijna letterlijk al lang gehoord hebt (Svend Age Saltum, Harry Piekema als de Deense Wilders) en monologen die een open doek krijgen (Hanne Holm).

Het is een interessant verschijnsel. Een ervaring die als je er eenmaal aan begonnen bent onontkoombaar is, en geen vezel in je protesteert. Het applaus aan het einde was echter dan echt, het had niets met opluchting te maken na 9 uur theater.

Het begon allemaal met een script, een studio en een serie. Die werd bekeken door miljoenen mensen die die avond dat ze keken niet naar het theater of de bioscoop gingen, zoveel is zeker. En later werd het ‘gebracht’ in de driedimensionale wereld, in het theater. Er zaten veel fans in de zaal.

Online als marketingvehikel voor offline

We hadden ooit Upload Cinema; een selectie van YouTube-filmpjes, samengesteld door een jury op basis van een thema. Het werd gebracht in de bioscoop. Het was populair, het sneuvelde door de rechten.

Het RoTheater gaat een bewerking van de HBO-serie The Wire op het toneel brengen, het wordt verrotterdammiseerd en het heet Code010.

De werkelijkheid is louter illusie, maar wel een hardnekkige. – Einstein

Markt voor rijke ervaringen

Het Noord Nederlands Toneel levert met Borgen het bewijs dat durf loont en dat er een markt is voor rijke ervaringen. Rijk in de zin van schaars, uniek, rivaliserend, langzaam en gewoon woest goed.

“De werkelijkheid is louter illusie, maar wel een hardnekkige”, zei Einstein. Hij was bescheiden. De werkelijkheid is de meest hardnekkige illusie.