Creatieve frustratie, de aanleiding van Uber & Netflix

Column – Het begon met het kijken naar de documentaire over Keith Richards. Een documentaire die exclusief op Netflix te bezichtigen is. Keith Richards: Under the Influence. En zo kwam ik op de wet van de creatieve frustratie.

Netflix werd in 1997 opgericht door Marc Randolph en Reed Hastings. Deze laatste is opgegroeid in Boston, Massachusetts. Na zijn school kwam hij terecht bij het corps mariniers, nam deel aan een vredes-missie en gaf wiskundeles in Swaziland. Hij liftte dwars door Afrika met niet meer dan tien dollar in zijn zak, zo vertelt het gerucht, het gerucht dat je vooral niet moet willen ontkrachten. Wat ik maar wil zeggen: het is geen watje. Van iemand met een dergelijke instelling moet je niet verbaasd zijn dat hij reageert als hem onrecht wordt aangedaan.

Hetgeen geschiedde.

Netflix, 1997

Hij huurde de video Apollo-13, bracht per ongeluk een verkeerde band terug bij de videoverhuurder, en was uiteindelijk zes weken te laat toen hij de juiste film alsnog retourneerde. De boete: veertig dollar. Kijk, dan heb je iemand op de kast. Hij ging zoals altijd die dag naar de fitness en bedacht het model waarbij je maandelijks een lage fee betaalt – hoogstens een paar tientjes – waarvoor je onbeperkt films per mail kunt huren. Netflix werd opgericht in 1997, veranderde in de loop der jaren in een model waarbij films online worden aangeboden tegen betaling van tien dollar per maand, waarvoor je ook nog je buurman kunt laten meekijken. In juli 2015 heeft Netflix meer dan 65 miljoen abonnees, in de hele wereld. Videotheken zijn verdwenen. Veertig dollar boete was de aanleiding.

Videotheken zijn verdwenen. Veertig dollar boete was de aanleiding.

Nog een verhaal over creatieve frustratie. San Francisco, september dit jaar, Dreamforce-conferentie. Uber-oprichter Travis Kalanick vertelt hoe het allemaal begon. Zijn droom was om het mogelijk te maken op een knop te drukken – het is 2010, de smartphones zijn er – en zo een limo te laten komen. De overweging was aanvankelijk om een eigen limo-vloot te kopen. Twee dingen moesten dus worden gedaan: ontwikkel een supermakkelijke app waarmee je een grote auto bestelt. En zorg dat er daadwerkelijk een limo op afkomt, binnen een paar minuten. Al snel werd duidelijk dat je de software moet maken, maar niet de eigenaar van de vloot moest zijn. Er waren immers genoeg aanbieders van limo-verhuur in San Francisco.

Creatieve frustratie

Kalanick googlede ‘San Francisco limousine rental’ en ging het lijstje aanbieders bellen. Of ze mee wilden doen met een baanbrekend idee dat hen omzet zou brengen. Eén derde van hen hing binnen een paar seconden op. De volgende een derde gaf na een paar minuten aan niet geïnteresseerd te zijn en hing op. Het laatste groepje was bereid te luisteren. Dit zetje had Kalanick net even nodig.

Frustratie leidde tot creatie. De eerste iPhone-app werd gelanceerd in juni 2010, overal in de wereld wordt Uber inmiddels gebruikt en verfoeid. En het begon dus allemaal met een belrondje van Kalanick, in 2010 langs een aantal limoverhuurdes in San Francisco.

Frédéric Oudéa is een slaapkop die ongelijk gaat krijgen.

In Le Figaro las ik vorige week een interview met directeur Frédéric Oudéa van de Franse bank Société Général. “Je ne crois pas à <<l’ubérisation>> des banques”, zegt hij letterlijk, ofwel “ik geloof niet in de uberisatie van de banken”. Ten eerste: hij gebruikt het woord ‘ubérisation’. Het is dus een al een zelfstandig naamwoord geworden. Ten tweede: hij is een slaapkop die ongelijk gaat krijgen. Ook banken gaan diensten inleveren.

Netflix-oprichter Hastings had een boete van 40 dollar nodig om de video-industrie te veranderen. Uber-oprichter Kalanick had een zwikkie ongeïnteresseerde limo-verhuurders nodig om de taxiwereld te veranderen.

‘Keetzucht’

Nog even terug naar de Netflix-documentaire van Keith Richards. Netflix is al lang niet meer een doorgeefluik, Netflix is nu ook producer van documentaires die exclusief op Netflix worden vertoond. Het is een mooi voorbeeld van ‘keetzucht’; het verschijnsel dat je steeds meer rollen in de keten naar je toetrekt. Amazon is ook aan het keten. Kocht het BBC Top-Gear trio onder aanvoering van Jeremy Clarkson: om uitzendingen te gaan maken, exclusief voor Amazon.

Hoe dan ook, in de Netflix-documentaire zegt Tom Waits over Keith Richards: “In de muziek let Keith erg goed op details. Dat viel me op, muzikaal gezien. Net zoals een archeoloog die afhankelijk is van de omgevingsinformatie. Niet alleen waar iets vandaan kwam, maar ook de principes en eigenschappen. Hij (Keith) is als een londonse taxichauffer die alle kennis heeft. En die kennis heeft hij over de muziek.”

Mooi beeld. Tom Waits vergelijkt de Londonse taxichauffeur die het hele wegennet van London uit zijn hoofd kent met de briljante gitarist van de Stones. Het verschil is dat de taxichauffeur een kennis heeft die zich laat vangen in algoritmes, en dat Richards een kennis heeft die juist bij de gratie van de nieuwe combinatie uniek wordt. Een nieuwe riff bijvoorbeeld.

We lezen het allemaal omdat Netflix documentaire-producer is geworden. Het begon allemaal met de frustratie van een hoge boete. Hoe mooi kan de wereld veranderen. Niets is meer vanzelfsprekend.