E-health: houdt de zorgprofessional zelf vernieuwingen tegen?

De gezondheidszorg staat voor grote uitdagingen als digitale innovaties, verdubbeling van de zorgvraag, de veranderende houding van de patiënt, onder druk staande budgetten en arbeidsmarktproblematiek. E-health en online communicatie bieden volop (technische) mogelijkheden. De grote vraag is hoe de mens ermee omgaat. Er zijn al veel mooie ontwikkelingen gaande in de gezondheidszorg, maar zorgverleners omarmen big data vaak nog niet en vooral privacy blijft een gevoelig onderwerp.

Patiënten willen graag digitale zorg

Er is veel meer mogelijk door technologische ontwikkelingen en online communicatie. Tijdens de eHealth Convention op 29 september kwamen er weer genoeg mooie voorbeelden aan bod. Zorgprofessionals kunnen gemakkelijk kennis uitwisselen via digitale platformen met elkaar, maar ook met patiënten. Dat kan de zorg alleen maar beter en efficiënter maken, zodat er meer tijd overblijft voor diegenen die de zorg zo hard nodig hebben.

Mensen willen tegenwoordig best een actieve rol nemen in hun zorgproces. Ze komen steeds vaker met onderbouwde vragen bij de reguliere zorg. Met meer zelfkennis door allerlei gezondheidsapps en slimme meetapparatuur, wordt het makkelijk om patiënten op afstand te begeleiden. Volgens Neeltje Vermunt van de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving geven veel mensen juist de voorkeur aan systemen die hen continu volgen, in plaats van veelvuldig routinematige fysieke bezoeken aan de zorgverlener. Als ze daartoe in staat zijn. Laagopgeleiden hebben bijvoorbeeld vaak nog wel moeite met digitale technologie.

Geef ze een actievere rol in het zorgproces

Patiënten kunnen zo gemakkelijker een actievere rol spelen in hun zorgproces. Een online consult bespaart veel tijd. Als je slecht ter been bent, is het toch handig als je je vraag ook via beeldbellen kunt bespreken met een zorgverlener, zonder dat je je huis hoeft te verlaten. Sensoren die patiënten continu bewaken, die proactief waarschuwen als er zich mogelijk complicaties voordoen, dat is de toekomst. En het geeft een veilig gevoel als je continu gemonitord wordt voor een hartafwijking door een slimme sensor te dragen en je dus gewoon alles kunt doen. Je krijgt een seintje als er een afwijking is en je op controle moet.

Experimenteren is nodig voor vernieuwing in de zorg

De diagnose wordt slimmer en ziektebeelden worden sneller erkend met behulp van de supercomputer Watson, aldus Nicky Hekster van IBM. De vanuit de cloud opererende computer kan niet alleen putten uit medische literatuur, maar ook uit 90 miljoen geanonimiseerde profielen en kan daardoor makkelijker patronen in medische beelden herkennen. Een soort intelligente ‘sidekick’ die de medisch specialist vooral ondersteunt, en niet vervangt.

De ontwikkelingen gaan snel en de zorg zal daarin mee moeten gaan. Anders komen de ontwikkelingen van buiten de zorg. Net zoals Airbnb de reisbranche op zijn kop gezet heeft, volgens Hubert Friederich van Deloitte. Marriott kondigt aan dat ze 20.000 kamers erbij willen in een jaar. Iets wat Airbnb in twee weken realiseert. Dat vergt veel experimenteren en uitproberen. Henk Herman Nap van Vilans vindt dat ook mislukte projecten vaker gedeeld zouden mogen worden, zodat we daar van kunnen leren. Zo werden er allerlei e-health-systemen ontwikkeld voor smart tv’s, omdat senioren veel televisie kijken. Maar die bleken toch te ingewikkeld, terwijl senioren wel handig zijn met tablets.

Data uitwisselen in het belang van de patiënt

Je wilt een stroom van informatie die patiënten op een cruciaal moment verder helpen. Nu zijn dat vaak nog lokaal georganiseerde netwerken. Jeroen Tas van Philips en Lucien Engelen van Radboud UMC prediken zelf voor een digitaal data gedreven zorgnetwerk of zelfs een tele-health-centrum, waar alle informatie bij elkaar komt. Het is namelijk mooi als we allerlei devices hebben, en allerlei systemen hebben waar alles mee kan gebeuren. Maar wat als patiënt midden in de nacht een probleem heeft? Waar kan die dan terecht? Er moet dus een vangnet zijn voor alle techniek die we hebben. En dat kan voor acute problemen zijn, maar ook voor mensen die een vraag hebben omdat een sensor los zit. Hoe kun je duizenden of misschien wel miljoenen mensen helpen om betere zorg te krijgen?

Zorg rond een patiënt is nu vaak kleinschalig georganiseerd. Het zijn eilanden die iedere vorm van data-uitwisseling tegenhouden. En waarom worden elektronische patiëntendossiers nog steeds afgeschermd, zelfs vaak voor de patiënt? Laat patiënten deze zelf beheren en bepalen met wie ze deze delen, eventueel met een datacodicil.

Houden zorgprofessionals de zorgvernieuwingen tegen?

Natuurlijk is privacy een lastig onderwerp. Vorige week toen Achmea aankondigde dat ze van plan zijn om korting te geven op je verzekering als je een camera in je auto plaatst zodat ze je rijgedrag kunnen monitoren, ontstond er ophef. Korting geven in ruil voor big data. Ze kwamen daardoor aardig onder vuur te liggen. Dit gebeurde eerder ook al bij ING, die klantgegevens wilde verkopen aan adverteerders en Albert Heijn, die besloot klanten persoonlijke aanbiedingen te doen op basis van hun koopgeschiedenis, gekoppeld aan de bonuskaart. ING heeft die plannen uiteindelijk gestaakt, maar Albert Heijn heeft ze doorgezet.

Privacy en big data blijven dus gevoelige onderwerpen. Zeker voor patiëntgegevens. Wettelijk gezien mogen die gegevens niet openbaar gemaakt worden door een zorgverlener. Dat is strafbaar. Maar 100 procent veiligheid in dit digitale tijdperk is een illusie. Maar ook bij zorgprofessionals zelf is er nogal eens wat weerstand: ze denken vaak in beperkingen in plaats van in mogelijkheden. En voor innovaties moet je vooral durven experimenteren. Natuurlijk wel met alle aandacht voor de veiligheid van patiëntgegevens.

Goede balans tussen comfort en veiligheid

We waarderen onze privacy, zeker onze persoonlijke gegevens als het zorgdossier. Niemand vindt het prettig als die gegevens op straat liggen. Maar wat als je in de ambulance ligt, je situatie levensbedreigend is en je gegevens zijn niet voorhanden? Maak je je dan nog steeds druk om je privacy? Het is belangrijk om een goede balans te vinden tussen comfort en veiligheid. Patiënten zijn bereid hun gegevens te delen als het hun eigen zorg verbetert of als het de zorg van anderen kan verbeteren. Geef patiënten het beheer over hun eigen data, zodat zij beslissen met wie ze dit delen.

Illustraties met dank aan Fotolia.