Een ode aan los zand [column]

Column – In ‘Voor altijd voor het laatst’ schrijft Tjitske Jansen mooie gedachten over de opgroeiende vrouw Tjitske. Een van de verhalen gaat over een schrijfcursus die ze volgt, in Maastricht. Acht lessen, om de twee weken. Ze liftte er heen, vanuit Arnhem. En met de trein terug. Ze krijgt het advies haar werk naar de uitgever te sturen. Het antwoord, per brief: “U kunt schrijven, dat is duidelijk”. Dan komen de bezwaren. De uitgever vond het nog te veel los zand. Tjitske schreef een brief terug. ‘Wat is er mis met los zand?’ vraagt ze zich af.

Haar debuutbundel ‘Het moest maar eens gaan sneeuwen’ werd lovend ontvangen en er werden meer dan 15.000 exemplaren van verkocht.

‘Er zit niet genoeg samenhang in je muziek’

Ander voorbeeld. In NRC Weekend begin augustus, stond een portret van Singer Songwriter Anna Rune. De jonge zangeres had vorig jaar een paar nummers geschreven en ze aangeboden aan een platenmaatschappij. “Er zit niet genoeg samenhang in je muziek”, was het commentaar. Weer een gevalletje los-zand dus. In mei dit jaar won Anna De Beste Singer Songwriter (BNN-Vara).

Los zand. Niks is mooier dan los zand. In zand zit het element silicium, zonder silicium geen chips of halfgeleiders, zonder chips had de wereld er heel anders uitgezien. De vallei waar het allemaal begin heet niet voor niets Sillicon Valley. Er is akoestisch zand, zand dat kan zingen, brullen en blaffen. Een korrel zand wordt oud, kan duizenden kilometers reizen. Zand kan vliegen, zwemmen, rollen, rusten. Zand is overal, een korrel kan grof zijn, een korrel kan fijn zijn.

Een opmerking als ‘het is nog te veel los zand’ is het mooiste compliment dat je kunt krijgen.

Een opmerking als ‘het is nog te veel los zand’ is het mooiste compliment dat je kunt krijgen. Het betekent immers dat je nog de vrijheid hebt om combinaties te maken die je zou willen maken. Om elementen bij elkaar te brengen die bij elkaar passen, nu. Morgen kan het anders zijn, ook goed, dan maken we morgen iets anders. Hoe deelbaarder de grondstof, des te rijker de mogelijkheid om te maken wat je wilt maken. Stel, je hebt een Grote Gedachte. Dan is het goed om deze Grote Gedachte uit te bikken naar een verzameling van Kleine Gedachten. Welke logische stappen had je nodig om tot de Grote Gedachte te komen?

Een klant is zo vluchtig als een korrel

En dan, mocht er iets veranderen in de wereld – en er verandert steeds meer en sneller in de wereld – dan heb je de vrijheid om een van je Kleine Gedachten te toetsen, desnoods bij te schaven, desnoods niet te gebruiken, zodat je je Grote Gedachte opnieuw kunt vormen. Met de wetenschap dat de veranderingen in deze tijd elkaar veel sneller opvolgen is het dus aan te bevelen om veel met los zand te werken.

De opmerking ‘het is los zand’ suggereert het ontbreken van samenhang. Maar dat is het ‘m nu juist. Samenhang vandaag is iets anders dan samenhang morgen. Een klant is zo vluchtig als een korrel. Daarom kun je er beter voor zorgen dat je los zand in je reactie-lade hebt liggen dan grote voorgebakken keien.

Daarom was het boek van Tjitske Jansen zo mooi. Omdat het vol zat met los zand en alle ruimte gaf om er duinen, verstuivingen, zandgolven of golfribbels van te maken.

Deze column werd eveneens gepubliceerd in Het Financieele Dagblad.

Foto’s met dank aan Fotolia.