Zo komen mkb’ers aan financiering: worden banken overbodig?

De transformatiefunctie is de basis van een retailbank: spaargeld aantrekken en uitlenen aan bedrijven voor investeringen. Maar de laatste jaren stokt de kredietkraan voor het mkb. Tenminste, dat is wat we lezen en horen. Hoe komen mkb-ondernemers in de toekomst aan financiering en is er nog wel een toekomstige rol voor banken? Of worden ze mede door de invloed van fintech startups overbodig?

Transformatiefunctie is de basis van een retailbank

De belangrijkste rol van een retailbank is de transformatiefunctie: een veilige thuishaven voor spaargeld bieden en deze middelen uitlenen aan bedrijven en particulieren. Kortetermijnoverschotten komen zo beschikbaar voor langetermijninvesteringen. Bedrijven zijn met dit kapitaal in staat toegevoegde waarde te creëren, dit zou dan weer moeten leiden tot een stijging van de welvaart voor de gehele samenleving.

Verdienmodel en de invloed van wet- & regelgeving

Het verdienmodel bij retailbanken is in de kern dus vrij simpel; er wordt geld verdiend door de marge tussen aangetrokken spaargeld en uitgezette leningen. De balans van een bank bestaat ook nog uit andere posten zoals derivaten, staatsobligaties en andere complexe producten. Ook dit draagt bij aan de winstgevendheid, maar wordt in dit artikel gemakshalve buiten beschouwing gelaten.

Wet en regelgeving heeft impact op de kostprijs van mkb-kredieten.

Om de stabiliteit op de financiële markten te borgen, zijn er door de Europese Centrale Bank diverse regels opgelegd. Banken moeten voor alle activa -zoals uitstaande leningen- een percentage aan eigen vermogen aanhouden. De regels die de ECB oplegt zijn te complex om hier helemaal toe te lichten, maar het komt er in de kern op neer dat er voor hogere risico’s meer eigen vermogen moet worden aangehouden. In essentie een logische redenering, want elke gezonde onderneming zou voldoende bufferkapitaal moeten hebben. Aangezien eigen vermogen duurder is dan vreemd vermogen, is de kostprijs van uitgeleend geld met hogere risico’s dus hoger. Dit is een belangrijk gegeven voor het mkb.

Het mkb is de motor van onze economie

Het mkb in Nederland is een brede doelgroep. In Nederland zijn ruim 1,5 miljoen mkb’ers actief, waarvan een groot deel minder dan 1 miljoen bedrijfsomzet heeft. Daarnaast heeft Nederland het zevende handelsoverschot ter wereld en exporteren we veel goederen naar het buitenland. Het mkb is de motor van onze economie; van elke 10 banen, creëert het mkb er 6. Van elke 100 euro die het bedrijfsleven verdient, brengt het mkb er 60 euro in het laatje.

Het mkb draagt significant bij aan het BBP en de werkgelegenheid in Nederland.

De grotere mkb’ers (de top 5 procent) zijn goed in staat krediet aan te trekken. Ook is het aanbod divers: naast de Nederlandse banken ING, ABN AMRO en Rabobank zijn ook diverse buitenlandse spelers actief. Rabobank is marktleider in deze markt. Gemiddeld genomen is het risico op deze kredieten beperkt en zijn de marges hoger dan bijvoorbeeld op woonhuis-hypotheken en financieringen van grote multinationals.

Kredietverlening bij kleinere bedrijven

De kleinere mkb’ers, starters en zzp’ers zijn echter een hele andere doelgroep. Dit is ongeveer 95 procent van de bedrijven in Nederland en deze groep ondernemers is vaak kwetsbaarder en sterk afhankelijk van de individuele kwaliteiten van de ondernemer. Deze groep heeft gemiddeld een hoger risico dat leningen niet worden terugbetaald. Bovendien is zowel de verstrekking als het beheer van kredieten in verhouding bewerkelijk. Dit betekent dat de kostprijs voor deze kredieten hoger is dan die voor bijvoorbeeld woonhuis-hypotheken. Deze doelgroep is in de huidige markt voornamelijk aangewezen op bancaire financiering.

De grootste uitdagingen voor kredietverlening aan het mkb zijn dus duidelijk:

• Kredietverlening voor het mkb is in verhouding een bewerkelijk proces, zowel de verstrekking als het beheer.
• Het risico dat een mkb’er niet in staat is de lening terug te betalen is hoger dan bij de grotere bedrijven, maar bijvoorbeeld ook groter dan het risico bij hypotheken.
• Er zijn beperkte alternatieven voor een bancaire financiering.

Het borgstellingskrediet en de Europese Investeringsbank zijn voorbeelden van overheidsmaatregelen om deze uitdagingen op te lossen. Deze garantieregelingen zorgen namelijk voor een lager risico voor de kredietverstrekker. Crowdfunding via bijvoorbeeld Symbid en Kickstarter zijn voorbeelden van nieuwe financieringsbronnen die een alternatief bieden voor een bancaire financiering. Daarnaast kennen we de kredietunies en het mkb-investeringsfonds. Al deze initiatieven staan echter (nog) niet in verhouding met het aandeel bancaire financiering en de transformatiefunctie die banken momenteel vervullen. Hoe ziet de toekomst eruit?

Stap 1: Traditioneel proces kredietverlening wijzigt fundamenteel

Een eerste probleem wat banken zullen moeten oplossen is de grote mate van in-transparantie en onvoorspelbaarheid. Op de website van de grote banken staat nagenoeg niks over de voorwaarden waaraan een onderneming moet voldoen om een financiering te krijgen. Ook is het onduidelijk hoe lang het duurt voordat de ondernemer antwoord heeft op zijn kredietvraag. Bovendien is een kredietaanvraag bij een bank slechts deels geautomatiseerd.

De bancaire sector loopt daarmee ver achter op andere sectoren. Zeg nou zelf; zou jij het accepteren dat je bij het boeken van een hotel via Booking.com pas over 3 dagen hoort of er kamers beschikbaar zijn en of het ontbijt in de prijs is inbegrepen? Of dat je via Coolblue een televisie bestelt maar het is nog onduidelijk wanneer deze wordt bezorgd? Andere sectoren die niet te vergelijken zijn met de bancaire sector? Denk maar eens terug hoe je tien jaar geleden een vakantie boekte, en je ziet dat de enorme technologische vooruitgang de sector volledig heeft veranderd.

Frisse wind in kredietverlening

Maar ze zijn er wel; Fintechs die vernieuwing brengen binnen de zakelijke kredietverlening. Kabbage is een startup uit 2009 die op basis van API’s met externe databronnen zoals Yahoo en Ebay een aanvraag geautomatiseerd en binnen enkele minuten (!) beoordeelt. De tarieven van Kabbage zijn fors (maximaal 12 procent per maand) en het is niet geschikt voor alle financieringsvragen (looptijd 6 maanden), maar het geeft wel de toegevoegde waarde van het gebruik van data en algoritmes aan. Het bedrijf heeft inmiddels meer dan 100.000 bedrijven gefinancierd met een totaalbedrag van 550 miljoen dollar.

Een tweede voorbeeld is Spotcap. Initiator en drijvende kracht is de Duitse internetgigant Rocket Internet, dat naast Spotcap ook p2b-leenbedrijf Zencap voor de particuliere markt in portefeuille heeft. Spotcap was in Nederland na 2 maanden de grens van 1 miljoen aan financiering al gepasseerd. Het bedrijf verstrekt financieringen van 1000 tot 100.000 euro. Naast jaarcijfers maken ze ook gebruik van de betaalgegevens. De beoordeling van een financieringsvraag duurt echter wel een dag en ook hier is de terugbetalingstermijn 6 maanden.

Spotcap en Kabbage laten zien dat de beschikbaarheid van data kansen biedt om de processen te automatiseren en klanten vrijwel direct antwoord te kunnen geven op de kredietvraag. En daar zitten ondernemers op te wachten! Als banken toegevoegde waarde willen leveren aan dit segment zullen ze moeten investeren in de automatisering van het aanvraag- en goedkeuringsproces. Zo niet, dan zullen andere partijen dit gaan overnemen.

Spotcap en Kabbage laten zien dat de beschikbaarheid van data kansen biedt om klanten vrijwel direct antwoord te kunnen geven op de kredietvraag.

Stap 2: Deeleconomie gaat de ondernemer echt helpen

Data helpt weliswaar om risico’s beter inzichtelijk te maken, maar hoe acteer je vervolgens op deze risico’s? Hoe kunnen mkb’ers worden geholpen om succesvol te zijn en ook te blijven? Ondernemers hebben behoefte aan coaching en ontwikkeling van bepaalde vaardigheden. Een mkb’er heeft bovendien niet de financiële mogelijkheden om hooggeschoold personeel of toptalent aan te trekken. Maar wie gaat deze rol oppakken? Nederland kent tienduizenden adviesbureau’s en interim-managers. Banken en middelgrote accountantskantoren proberen deze rol ook in bepaalde mate te vervullen.

Een mooi initiatief is Ondernemer Coacht Ondernemer, een samenwerking tussen VNO-NCW, MKB-Noord, Provincie Friesland en ING. Als mede-initiator heb ik een grote passie voor de achterliggende overtuiging: kennisdeling tussen ondernemers maakt het mkb succesvol! Ik verwacht dat kennisdeling de komende jaren gaat leiden tot een geheel nieuw model wat een enorme marktwaarde kan creëren voor ondernemend Nederland.

De deeleconomie groeit

De deeleconomie: we zien het overal om ons heen. Peerby is een mooi voorbeeld waar mensen elkaar van alles lenen. Waarom die boormachine kopen terwijl we hem maar twee keer per jaar gebruiken? Frankwatching, waar bloggers zoals ik zonder enige vergoeding blogs schrijven en kennis delen. Er is iets dat ons drijft dit te doen. Ik ben ook gecharmeerd van InSided, Europees marktleider in sociaal business technology. Voor diverse multinationals bouwden ze klantcommunities. Het resultaat? Klanten helpen elkaar met servicevragen en de klanttevredenheid schiet omhoog!

De deeleconomie gaat het mkb helpen om te werken aan structurele verbeteringen van het business model.

Op termijn zal ook het mkb meer en meer gaan profiteren van de deeleconomie. Waarom zou een ondernemer uit Amsterdam die voor het eerst gaat importeren uit Azië geen advies kunnen krijgen van een ondernemer uit Londen die hier veel ervaring mee heeft? Of een stapje verder: waarom deelt een patisserie uit Parijs zijn recepten niet met een startup in San Francisco? Vanuit mijn netwerk krijg ik regelmatig tegengas; “een ondernemer gaat zijn business model toch niet zomaar delen” en “je moet de concurrentie niet wijzer maken”. Maar ondertussen maken ze zelf graag gebruik van de reviews op Zoover en delen ze de vakantiefoto’s op Facebook. Tussendoor posten ze nog even dat interessante artikel via LinkedIn…

Kennis is macht, kennis delen de toekomst.

Op naar een succesvol mkb

Voor mkb is het niet zo relevant welke aanbieders er in de toekomst het speelveld bepalen. Het belangrijkste is dat kredietverlening eenvoudiger en transparanter wordt. Daarnaast zal kennisdeling nieuwe kansen bieden voor ondernemers. Ik verwacht wel dat banken ook in 2020 een belangrijk deel van de kredietverlening voor het mkb zullen faciliteren.

De belangrijkste reden is dat de sterke regulatie in de bancaire sector de drempel voor nieuwe toetreders groot maakt. Het beschermt de sector tegen disruptive innovation, waar veel andere sectoren al mee te maken hebben gehad. Daarbij zal het me niet verbazen als diverse Fintech startups allianties zijn aangegaan met grootbanken. Wanneer een fintech zich focust op de front-end kan samenwerking met de back-end van een bank bovendien tot win/win leiden. Een bank heeft met de creditzijde van de balans fundingmogelijkheden en bovendien wordt het kredietrisico overgenomen.

Aanvullingen of vragen op dit artikel? Post ze vooral, discussies zijn leerzaam en kennis delen is de toekomst.

Foto intro met dank aan Fotolia