Steeds meer prikkels eten onze aandacht op: heeft de technologie gefaald?

Internet, social media, apps en nu ook Internet of Things hebben ons veel moois gebracht. Er is ook een keerzijde: keuzestress en prikkels. Deze twee ongemakken eten onze aandacht op. Sterker nog, er zijn zelfs sociale platformen die onze aandacht kapen. De technologie heeft gefaald, ondanks de mooie principes van ‘Calm Technology’. Of is er nog hoop? Leg je smartphone even weg en geef dit artikel wat aandacht. Wedden dat je het einde niet haalt zonder afgeleid te worden door een notificatie?

Het was het einde van een aangename zomeravond en ik belde met een paar Chimay-biertjes van de avondwinkel aan bij Ray, een goede vriend van mij. Het werd al een beetje donker en het leek mij wel leuk om onverwachts langs te gaan. Ray deed open, hij was natuurlijk blij mij te zien en nam plaats op zijn stoel aan de eetkamertafel. Aan de andere kant zat Mark, die was ook op bezoek bij Ray. Tussen hen in stond een draagbare platenspeler uit de jaren zeventig, vlak onder een retro-lamp. Voor Mark op tafel lag een stapel lp’s, die hij van huis had meegenomen en ook Ray had een selectie vinyl voor zich liggen. Muziek uit vervlogen jaren, nieuwe muziek en collectables schalden uit de speakertjes.

Zowel Ray en Mark hebben ongelimiteerd Spotify. Aan hun stereo-installaties hangt een Philips-apparaatje met bluetooth. Ze hebben de nieuwste iPhones waarmee ze ongelimiteerd muziek af kunnen spelen. Ze hebben de nieuwste snufjes in huis. Je kunt je daarom afvragen waren ze aan de eettafel plaatjes aan het draaien zijn.

Ik heb het ze niet gevraagd. Want ik zie het. Ik zie aandacht. Echte aandacht. Aandacht voor de muziek en alles daarom heen. De hoezen krijgen aandacht en de platenspeler krijgt aandacht. Dit is geen ear candy, het is alle zintuigen gericht op de muziek.

Wat Ray en Mark doen is een beetje terug in de tijd gaan. Even los van alle overbodige prikkels, met gebruik van oude technologie. Met de technologie van nu is dit nauwelijks meer mogelijk. Keuzestress en teveel prikkels eten onze aandacht op.

Het grote aanbod online leidt tot keuzestress

The Paradox of Choice: Why More is Less is een boek uit 2003 van psycholoog Barry Schwartz. Hierin legt hij uit dat bedrijven die vierentwintig soorten jam maken minder verkopen dan die maar zes varianten aanbieden. Waarom? Omdat teveel opties verlammend kunnen werken. Sommige mensen gaan zelfs over op het maken van géén keuze. Dus geen aanschaf.

Het internet is één groot digitaal keuzestress-netwerk. Het lijkt oneindig als het heelal. Je kunt het niet bedenken of het wordt wel aangeboden. Neem eBay. Om maar even bij de muziek te blijven, waar moet ik in godsnaam starten met zoeken als ik een nieuwe cd of lp wil kopen? Neem Spotify. Ik heb er altijd moeite mee welke muziek ik moet kiezen. Het aanbod is zo groot, dat ik verlamd raak door de mogelijkheden.

Onze aandacht gaat ten koste van het grote aanbod

We raken niet alleen verlamd van een groot aanbod, onze aandachtsspanne wordt ook veel korter. Een voorbeeld. Voordat dupliceren van cd’s gemeengoed was, kocht ik van mijn zwaarverdiende spaarcenten een de cd Frizzle Fry van Primus, die ik uit den treure luisterde. Deze had wat meer draaibeurten nodig om hem te doorgronden en die kreeg hij dan ook. Waarom? Omdat het brede aanbod niet zo makkelijk voorhanden was. Met het huidige streamingaanbod krijgt muziek lang niet meer deze aandacht. We worden lui en gemakkelijk. Muziek zet je eerder opzij. Je geeft het de tijd niet om het te doorgronden. Weg aandacht, op naar de volgende.

Kyle Chayka, een journalist van Pacific Standard, schrijft over Spotify: “In the rush to embrace cloud services and curation, we’ve also lost touch with our proud history of less polished music consumption. We used to be pirates.” In een wereld waar robotmatig onze muziek wordt voorgeschoteld, waar vaak missers tussen zitten, voelt het voor hem zo leeg. Met weemoed kijkt hij terug naar de tijd dat hij via illegale sites op zoek ging naar muziek. De reis en het avontuur om de muziek te vinden was al een beleving op zich. Hij had het gevoel de muziek te bezitten, met zijn eigen collecties op zijn harde schijf. Op Spotify of Apple is je collectie van jou totdat je abonnement afloopt. Het relaas van Chayka is een opvallend romantische kijk op illegaal downloaden, waarin er nog echt moeite werd gedaan voor de verkregen muziek. Met volle aandacht.

We bepalen zelf niet meer waar onze aandacht naartoe gaat

Een van de grootste afleiders van aandacht is Facebook. De notificaties vliegen je om de oren. Dat is op zich al vervelend, maar nog vervelender is dat je aandacht uit gaat naar iets dat door een algoritme wordt bepaald. In een onderzoek van Quartz, zeiden elf procent van de onderzochte groep Indonesiërs dat ze wél Facebook gebruikten, maar niet het internet. Dit is zorgwekkend, want waar jouw aandacht naar toe gaat, wordt bepaald door algoritmen en de mensen achter Facebook.

Time geeft ons een goede kijk in de geschiedenis van de timeline van Facebook. Want was de timeline niet eerst iets waar we met zijn allen tegen waren? Opmerkelijk is dat veel mensen niet eens weten dat Facebook hun timeline beïnvloedt. Dit doen ze onder andere met een ‘feed quality panel’, mensen die geld verdienen met Facebooken.

Kritische noot

Het artikel geeft een kritische noot over de macht van Facebook over wat jij leest. Zelf besef ik na het lezen van dit artikel des te meer dat Facebook de publieke opinie kan beïnvloeden door te kiezen welk nieuws ze aan jou voor willen schotelen. Mijn aandacht wordt eigenlijk gekaapt, gepaard met oneindige alerts en notificaties. Ik had mijn aandacht beter aan iets anders kunnen besteden.

Het aantal prikkels groeit voortdurend

Ver voor Facebook was e-mail de enige manier op internet die ons prikkels gaf. Dat is ondertussen flink veranderd. In 2016 viert Hotmail (Outlook.com of… HoTMaiL) haar twintigste verjaardag. Op dat moment kun je waarschijnlijk online via meer dan twintig manieren met elkaar communiceren: WhatsApp, Twitter, Skype, Viber en ga maar door. Dit betekent ook dat onze aandacht verspreid wordt over allerlei kanalen, die op hun beurt signalen afgeven. De wereld is van één scherm veranderd naar meerdere apparaten, die door tabbed browsing en apps notificaties geven. Prikkels. Prikkels, prikkels.

Ik ervaar het zelf op momenten dat ik mij wil concentreren. De prikkels blijven maar komen. Waar ik vroeger naar boven liep om mijn mijn e-mail te lezen, zit er nu een apparaat in mijn zak die voortdurend allerlei notificaties geeft. En zelfs als hij deze niet geeft, kijk ik er steeds op. Het is lastig mijn aandacht erbij te houden.

We zijn steeds meer op zoek naar minder prikkels

Er worden steeds meer oplossingen geboden om iets aan al deze prikkels te doen en onze aandacht erbij te houden. Bijvoorbeeld Ringly: “Our first line of connected rings that let you put your phone away and your mind at ease.” Je kunt ook gaan voor NoPhone, een blok plastic voor in je zak. Deze doet helemaal niets, behalve jou het gevoel geven dat je een smartphone bij je hebt. Paul Atchley (psychology professor aan de Universiteit van Kansas) legt in New York Times uit dat dergelijke filters en alternatieven niet de oplossing zullen gaan bieden. Hij zegt: “Addiction is an intensely personal matter…and successful treatment is about having the resolve to control our demons — not outsourcing them to message filters.”

Een mooie manier om zelf de prikkeldemonen tegen te gaan is de ‘Inbox Zero’-methode van Merlin Mann. Door het aanpassen van je eigen gedrag drukt de last van een mailbox vol prikkels minder op je schouders. Michel Bouman (Microsoft) beschrijft in het Nederlands een afgeleide van de Inbox Zero-methode. Het vereist wel een zekere discipline en lost de aandachttrekkers die komen van je smartphone of wearable device (Microsoft Band, Apple Watch) niet op.

Een trend naar meer aandacht

Zowel online als offline zien we een trend dat zaken weer kleiner worden, eenvoudiger of lokaler. Er poppen allerlei groepjes op op Facebook, zoals ‘Gratis ophalen in Rotterdam en omgeving’ of (ja, weer een muziekvoorbeeld, daar ligt nu eenmaal mijn interesse) ‘Vinyl gevraagd en aangeboden’. De keuzes zijn beperkt en dat maakt het nu juist zo prettig. Die ene lp die wordt geplaatst was je al lang vergeten. Maar nu komt hij zomaar langs. En het is nog bij je in de buurt ook. De keuze is beperkter, maar het geeft zoveel meer rust. En was je er ooit opgekomen die ene lp op Spotify op te zoeken of in te typen bij eBay?

 

Dit verklaart misschien ook het succes van Instagram. Je zou het sociale netwerk er bijna van beschuldigen dat het maar weinig functies biedt. Je kunt geen links plaatsen, er zijn (nog geen) adverteermogelijkheden en er zijn maar beperkte mogelijkheden om te reageren; een like of een comment. In het artikel ‘I like Instagram’ beschrijft Robinson Meyer (The Atlantic) waarom hij Instagram omarmt. Het geeft hem nog een zekere rust, in tegenstelling tot bijvoorbeeld Facebook met zijn vele verschillende vormen van content (video, tekst, comments) en onophoudelijke alerts. Instagram verdient de aandacht die het krijgt door haar eenvoud.

Calm technology

In 1996 (het tijdperk van de pc) schreven twee werknemers van Xerox (Weiser en Brown) al een artikel genaamd ‘The coming age of calm technology’. Hierin maken ze het statement dat het niet om technologie zelf gaat, maar over hoe technologie in relatie staat tot de mens.

Volgens hen zijn er verschillende tijdperken. Startend bij de Mainframe Era, gevolgd door de PC Era en de UC (ubiquitous computing) Era. De laatste moet plaatsvinden tussen 2005 en 2020. Dit tijdperk kenmerkt zich door computers die zich overal bevinden, zoals in muren, stoelen, auto’s, lichtknopjes. “UC is fundamentally characterized by the connection of things in the world with computation”, schrijven de heren van Xerox. Ze noemen ook het “Things that Think” programma, een prachtige omschrijving van wat wij nu Internet of Things noemen.

Principes of calm technology

“The most potentially interesting, challenging, and profound change implied by the ubiquitous computing era is a focus on calm. “ De vier principes van Calm Technology luiden als volgt:

1. Technology should require the smallest amount of our attention – technologie mag communiceren, maar niet mens uit hun omgeving of taak halen
2. Technology should inform and encalm – geef mensen een oplossing voor hun problem, en niet meer
3. Technology should make use of the periphery – de mens wordt geinformeerd, maar niet overprikkeld
4. Amplify the best of technology and the best of humanity – computers moeten zich niet als mensen gedragen en mensen zich niet als computers

Op de website calmtechnology vind je een uitgebreidere uitleg van deze principes, aangevuld met voorbeelden.

Is er nog hoop?

Gezien het grote aanbod op internet, waar keuzestress onze kalmte wegneemt en de vele apps, social media kanalen en de alerts die hier gepaard mee gaan, kunnen we stellen dat het de technologie niet gelukt is aan deze principes te voldoen. Zo ook volgens K. Mike Merill (Investment Blogger en Conceptual Artist), die de huidige wearables vergelijkt met een Tamagotchi:  “Wearable computing is not calm technology, Yet”. Ik denk dat hij daarin gelijk heeft.

Echter, de ‘yet’ geeft nog hoop. De UC Era duurt nog vijf jaar duurt en de technologische ontwikkeling gaat razendsnel. Ontstaat er een duidelijke trend vanuit de gebruiker zelf richting meer kalmte en overzicht, dan denk ik dat het wel goed gaat komen met onze aandacht.

Ben je er nog?

Foto intro met dank aan Fotolia