Jongeren vinden communicatie ‘in real life’ stressvol [onderzoek]

Voor veel jongeren is het niet de digitale wereld, maar de fysieke werkelijkheid die barrieres opwerpt in de communicatie. Sterker nog, zij verkiezen online communicatie boven fysiek contact. De snelheid en directheid waarmee ze horen te reageren in real life situaties, vinden ze stressvol. De gevolgen zijn ingrijpend.

Tijd om te reageren

Veel jongeren zeggen moeite te hebben met contact offline, zo bleek uit onderzoek in het kader van het Europese projekt Dynamic Identity. In Polen, Griekenland en Nederland zeiden zeer veel jongeren dat het tempo van de communicatie in de werkelijke wereld te hoog ligt.

Online hebben zij de tijd om te reageren wanneer zij daar klaar voor zijn, offline niet. Online hebben zij de mogelijkheid na te denken voordat zij op iets reageren en kunnen zij die reactie nog bijschaven. Zolang als een app maar niet toont dat zij aan het typen zijn, kunnen zij net doen alsof ze nog niet aan het reageren zijn op een bericht of dat er tijdens het schrijven iets anders hun aandacht vroeg. Zo kunnen zij zelf bepalen hoe snel of langzaam zij op iets reageren.

Online kunnen jongeren bepalen hoe snel of langzaam zij op iets reageren.

In de werkelijkheid bestaan deze opties niet. Offline worden zij verondersteld spontaan te reageren. Daar lukt het niet om tijd te winnen of lang aan hun antwoord te werken. Zij moeten onmiddellijk met een reactie komen. Dat voelt voor veel jongeren als een bedreiging die zelfs tot serieuze stress leidt.

Ook lijkt het soms alsof zij de waarschuwingen van volwassenen over hun leven online – “alles blijft voor altijd bewaard” – toepassen op hun offline uitingen. Jongeren lijken zich niet te realiseren dat fouten maken bij communicatie in de werkelijkheid hoort – en dat deze fouten vaak betrekkelijk eenvoudig te herstellen zijn.

Multitasken én tijdelijk houdbare chats

Online kiezen veel jongeren ervoor de stress te ontlopen die offline communicatie met zich meebrengt. Zij kiezen vaak voor chat in plaats van videochat – om niet de verplichting te voelen meteen te moeten reageren, of zich volledig te moeten richten op hun gesprekspartner in plaats van te multitasken. Ook kiezen zij vaak liever voor communicatie die slechts tijdelijk houdbaar lijkt, zoals Snapchat, in plaats van voor communicatie die permanente sporen achterlaat, zoals op Facebook. Voor hen is met name het hier en nu in de communicatie van belang. Dwingende kaders ervaren zij als storend. Al met al zorgen deze vier online voordelen zorgen ervoor dat jongeren zich online zekerder voelen dan offline:

• zelf kiezen wanneer je antwoord geeft
• de mogelijkheid dat je kunt schaven aan jouw reactie
• de tijdelijkheid van de communicatie
• de afwezigheid van definiërende contexten.

Online durven zij meer van zichzelf bloot te geven en durven zij mensen aan te spreken die zij offline niet zouden durven te benaderen. Gevraagd naar wat er voor nodig is om anderen online te vertrouwen, antwoorden veel jongeren: een app en een online verbinding. Wordt hen hetzelfde gevraagd maar dan offline dan komen zij met een waslijst voorwaarden waaraan voldaan moet worden.

De relatie tussen jongeren en ouderen

Veel jongeren voelen zich online tot op zekere hoogte bevrijd van de blik van volwassenen. Zij hebben het gevoel dat volwassenen ze niet begrijpen, omdat die niet met zoveel technologie zijn opgegroeid. En, belangrijker nog, veel jongeren hebben het gevoel dat volwassenen hun taalgebruik in woord en beeld – grof en uitdagend – niet snappen. Daarom vinden jongeren het prettig om online onbespied door volwassenen met elkaar te communiceren.

Vrienden op social media met je ouders?

Je zou daardoor kunnen denken dat jongeren elk contact met volwassenen afwijzen. In mijn ervaring, tijdens het uitvoeren van dit onderzoek, bleek dat niet het geval. In elke klas bevonden zich leerlingen die goed met hun ouders kunnen opschieten en graag met ze bevriend zijn op sociale media. Geen van de andere leerlingen vond dit raar of belachelijk.

Cynische houding?

Ook is het zo dat een overgrote meerderheid van de leerlingen zich graag opent naar volwassenen – ondanks hun waslijst aan eisen. In de workshops toonden alle leerlingen aan het begin weliswaar een cynische houding tegenover mij als instructeur, maar in de regel sloeg dat binnen vijftien minuten om bij de meerderheid.

De reden daarvoor was dat zij aanvankelijk sceptisch waren of ik niet de volgende volwassene was die met een wervend verhaal een saaie les ging houden. Toen eenmaal duidelijk werd dat zij daadwerkelijk anders benaderd werden, begonnen velen honderduit te praten alsof tegen een vriend.

Voorwaarde: vertrouwelijke communicatie

De doorslag voor deze omslag gaf de nieuwe manier van lesgeven in de workshops, die een beetje lijkt op internetcommunicatie. In de workshops zijn geen gegeven kaders die bepalen hoe iets moet, is er geen gegeven hierarchie, is er geen verbod op stoere taal en is er de afspraak dat alle communicatie vertrouwelijk is.

Stress door verwachtingen

Door de reacties van jongeren gedurende de workshops werd het duidelijk dat de blokkades die jongeren voelen niet alleen maar te maken hebben met het offline zijn of met het feit dat zij met volwassenen te maken hebben. Het lijkt er eerder op dat hun stress over de communicatie in de werkelijkheid gevoed wordt door de eisen die volwassenen aan hen stellen. Volwassenen verwachten van hen dat zij specifieke rollen spelen – zoals schoolbesturen die verwachten dat leerlingen zich gedragen als ambassadeurs van de school – maar jongeren accepteren die rollen niet, zoals ik beschreef in een eerder artikel.

Volwassenen stellen steeds meer eisen

De eisen die volwassenen aan jongeren stellen, stellen zij ook aan elkaar. Volwassenen reageren op een steeds sneller veranderende wereld door meer houvast te zoeken en steeds meer regels op te stellen. De veranderende consument wordt op steeds meer manieren gemeten en geprofileerd. Immigranten en andere mensen die afwijken van gangbare normen worden steeds aggressiever gelabeld. En mogelijke risico’s voor de veiligheid worden opgespoord door steeds meer af te tappen en te analyseren.

Jongeren zijn zich niet bewust van profilering door organisaties

Het is opvallend dat jongeren zich nauwelijks bewust zijn van deze reactie van volwassenen op de snel veranderende wereld. Gedurende de workshops bleek slechts een handvol leerlingen te weten dat zij door bedrijven en overheden geprofileerd werden, laat staan dat zij wisten hoe dit precies in zijn werk gaat. Op het moment dat zij toch geconfronteerd werden met het fenomeen profilering – een van de doelstellingen van het project Dynamic Identity – volgde er een dubbele reactie.

Enerzijds uitten veel leerlingen hun afgrijzen en onbegrip over profilering, terwijl anderzijds een grote minderheid zich onverschillig toonde, alsof zij niet verbaasd waren over deze nieuwe streek van volwassenen. Zij maakten zich er niet druk over omdat zij meenden dat hun voorzichtige gedrag en hun algemene wantrouwen tegenover volwassenen hen al voldoende beschermden.

Keuze

Zowel de houding van volwassenen als de houding van jongeren heeft zijn voor- en nadelen. Duidelijk is wel dat zij elkaar uitsluiten. We moeten zelf een keuze maken. Gaan we onszelf minder stellig definiëren zoals jongeren dat al doen, of gaan we onszelf en anderen in steeds nauwere hokjes stoppen? Willen we alles over anderen weten voordat wij iemand vertrouwen of beginnen we voorzichtig aan contact? Willen we ons laten overtuigen door de goede wil van anderen of willen we algemene regels hebben die dit bepalen?

In de workshop stond de vraag centraal: Wie ben jij tot nu toe? Die vraag laat zien dat onze keuzes nooit definitief zijn. Het zijn keuzes ‘tot nu toe’. Wij zijn op elk moment vrij om te bepalen wie we zijn, vanaf nu. Wat is jouw keuze?

Illustraties met dank aan Fotolia.