Zijn we de gastheer van de technologie?

Column – Vorige week schreef ik over de strijd om de huiskamer. Partijen als Nest (thermostaat, rookmelder, audio) en Amazon (met de bestelknopjes op de wasmachine en de wastafel) komen steeds meer bij ons in de buurt. En toen hoorde ik in de mooie theatervoorstelling The Broken Circle Breakdown het verhaal van de mier en de worm.

De mier en de worm

Een mier heeft niets te zoeken op de bovenkant van een groen blaadje net zo min als een mier hoeft te zonnen op een grasspriet. Zij die dit doen lopen het gevaar te worden gegeten door bijvoorbeeld een grazend schaap. En toch zijn er mieren die het doen. Hun gedrag wordt – zo toont onderzoek aan – beïnvloed door een parasitaire worm die zich genesteld heeft in de hersens. De worm wil niets anders dan terecht komen in de maag van zijn ideale gastheer, het schaap. Het schaap graast, eet wat gras, de mier met worm, zal poepen, en deze schapenpoep is de ideale voortplantingsomgeving voor de parasitaire worm.

Wat gebeurde dus: om te overleven laat de worm zich eten door een mier en vervolgens beïnvloedt hij het gedrag van de mier, hij manipuleert de mier richting een vers groen blad. De mier wordt gegeten, de worm overleeft. De mier is een zombie geworden, een organisme dat bestuurd lijkt te worden door een hogere macht, een ondood wezen dat zich gedraagt als een slaapwandelaar met geïmplanteerde afstandsbediening.

De mens als gastheer

Dat het gedrag van de mens verandert onder invloed van de technologie is niet vreemd. Als de technologie in dienst staat van de evolutie van de mens of ter verbetering van de kwaliteit van het leven hoeven we ons geen zorgen te maken. Het wordt anders als de technologie de mens gebruikt als gastheer om zichzelf – meer technologie dus – te kunnen voortplanten.

Zelfoverschatting met de smartphone

Een enkel voorbeeld dan. In de weekendbijlage van NRC schreven Jan Bats en Frank Meester vorige week over de rol van de smartphone in de klas, en daarbij verwezen de auteurs naar een onderzoek van Adrian Ward. Met een smartphone in je broekzak geef je leerlingen een sterk gevoel van controle over de informatie, en je bent geneigd je eigen cognitieve vaardigheden systematisch te overschatten.

Scholieren denken dat ze zelf slimmer worden, het verschil tussen ‘dat weet ik’ en ‘dat kan ik zo te weten komen’ vervaagt. De verantwoordelijkheid voor de kennis wordt overgeheveld naar onze telefoon. Het leidt tot luiheid in het verwerven van kennis, onze hersens liggen in een leunstoel in plaats van op een spijkerbed. De cellen doezelen en als er iets te doen is, vertrouwen ze op onze zintuigen en wachten op hulp van buiten. Dat nu is precies wat De Technologie wilde bereiken.

Hoeven we steeds minder te weten?

We denken dat we steeds minder hoeven te weten. We gaan in het zonnetje zitten, op een grasspriet en lopen het gevaar te worden gegeten door een grazend schaap uit wiens schapenpoep Nog Meer Technologie komt (een slim horloge, bijvoorbeeld) dat alles voor ons bijhoudt en ons voortdurend signaaltjes stuurt (notificaties) met het advies om gebruik te maken van Nog Meer Technologie.

De mens als gastheer voor De Technologie. Klinkt sympathiek, gastheer. Maar je moet wel de juiste gasten uitnodigen.

Deze column werd eveneens gepubliceerd in Het Financieele Dagblad.

Illustraties met dank aan Fotolia.