Innovaties in de zorg? Keihard nodig!

“Robots, domotica, beeldschermbellen, online-consulten, apps, slimme pleisters. Er gebeuren al veel mooie dingen op het gebied van e-health in Nederland maar we moeten meer tempo maken”, volgens minister Schippers die de e-health convention opende. Het gaat om een nieuwe relatie tussen patiënten en zorgverleners. Niet de technologie zelf is belangrijk, maar de achterliggende vraag waar je het voor in wilt zetten. Hoe kan de technologie de zorg verbeteren?

Schippers onderstreept het belang van innovatie in de zorg: “We hebben al die innovaties keihard nodig. Ook om de kosten omlaag te brengen, zodat we in de toekomst iedereen de zorg kunnen bieden die nodig is. Zonder innovatie gaan we het niet redden. Hoe lang accepteren we nog dat in de zorg de vernieuwers buiten de deur worden gehouden? Hoe lang accepteren we nog dat overal om ons heen de service verbetert, terwijl in de zorg alles bij het oude blijft? Dat om ons heen diensten goedkoper worden, terwijl de zorg steeds duurder wordt en de druk om de zorg uit te kleden daarmee groeit?”

Zorginnovatie: een nieuwe relatie tussen patiënten en zorgverleners

Uit een panelgesprek over de ontwikkelingen op het gebied van e-health werd wel duidelijk dat er nog heel wat belemmeringen zijn in de zorgsector. Er zijn heel veel protocollen en regels waar rekening mee gehouden moet worden en dan gelden er ook nog allerlei gevestigde belangen. Dokters denken vaak nog dat de patiëntendossiers van hen zijn en dat zij het beste weten wat goed is voor hun patiënten. Bovendien vraagt techniek over het algemeen om een flinke investering en is het voor de gebruikers soms lastig toe te passen. Dat schept weerstand en maakt dat het soms over banale dingen gaat als geen WiFi hebben of reacties als: ‘ik weet niet hoe dat werkt dus laat maar’.

Maar patiënten komen juist steeds meer in beweging. Ze gaan om zaken of behandelingen vragen. Zij zetten de zorg in beweging. Ze beschikken over steeds meer kennis via internet en allerlei zelfhulp-apps. ‘An app a day keeps the docter away’. Met onze mobiel hebben we letterlijk allemaal een dokter in onze zak. Er ontstaat dus een nieuwe relatie tussen patiënten en zorgverleners. Mensen willen graag meedenken en meebeslissen over hun eigen gezondheid. Niet de technologie zelf is belangrijk, maar de achterliggende vraag waar je het voor in wilt zetten. Hoe kan de technologie de zorg verbeteren?

Virtuele zorg: een app die op je past, geeft rust

De eerste sessie waar ik aanschoof was van Daan Dohmen van Focus Cura over zorg op afstand. Als je op afstand zorg krijgt, hoef je niet continu naar het ziekenhuis. Dat is erg prettig. Niet alleen jongeren, maar ook ouderen willen graag meer regie over hun leven. Hij noemde een mooi voorbeeld van een ouder echtpaar van in de tachtig, waar om de 2 uur een medewerker van de thuiszorg langskwam nadat de vrouw gevallen was. De echtgenoot vond dat niet prettig omdat het voelde alsof al zijn privacy weg was. Het alternatief was beeldbellen. Op die manier was er geen fysieke zorg, maar wel controle. En als het nodig was kon er alsnog een zorgverlener langskomen. Dit alternatief ontstond niet vanuit bezuinigingen, maar vanuit de wens om de regie in handen te houden als patiënt.

Patiënten vinden de combinatie van fysieke en virtuele zorg prettig en waarderen deze vorm van hulpverlening vaak met een hoger cijfer. Maar er is nog veel meer mogelijk. Het gaat veel verder dan zorg. Ook thuisbingo is mogelijk. Focus Cura is samen met KBO’s (Katholieke Bond voor Ouderen) bijvoorbeeld bezig om tablet-coaches op te leiden. Deze senioren trainen vervolgens weer andere senioren. Mensen willen graag hun eigen boontjes doppen en zo lang mogelijk de regie houden over hun leven. Ze vinden het prettig als ze zelf metingen kunnen verrichten zodat ze niet iedere keer naar het spreekuur moeten. Een app die op je past geeft rust. Niet alleen bij de patiënt zelf maar ook doordat familieleden minder bezorgd zijn.

Ook via een beeldscherm kun je echt contact met mensen hebben. Dit bevordert de zelfredzaamheid van mensen die dit willen en kunnen, en zo houd je meer tijd over voor mensen die meer zorg nodig hebben. Professionals moeten bereid zijn om dit toe te passen om de zorg te kunnen veranderen en zorg op maat te gaan leveren. En natuurlijk kun je niet alle zorg vervangen door digitale middelen. Een aantal belangrijke lessen:

• Begin met kleine dingen;
• Privacy en veiligheid van gegevens is belangrijk;
• Win het vertrouwen van patiënten;
• Wees transparant wat je doet met data;
• En vervolgens kun je opschalen.

Het nieuwe communiceren in de zorg

Erik Schoones van Constamed legt uit hoe je de zorg kunt verbeteren met digitale communicatie. Door e-health en zelfmanagement kun je de kosten van de zorg reduceren en zorg leveren die aansluit bij de persoonlijke behoeften van patiënten. Vaak zijn mensen zelfs bereid om te betalen voor extra service; ze willen niet betalen voor standaard zorg maar wel voor extra service. Alleen vinden de toezichthoudende instanties dit niet altijd goed. Dit beaamde een dermatoloog in de zaal. Hij vertelde dat mensen bereid waren om €50 te betalen voor afspraken in de avonduren, maar ze terug werden gefloten door de NZa.

Mensen kunnen met behulp van wearables zelf hun hartslag, temperatuur of bloeddruk meten. Ook kunnen ze online consulten houden die geïnitieerd kunnen worden door zowel zorgverleners als door patiënten of hun mantelzorgers. Dit levert tijdwinst op, meerdere zorgverleners kunnen deelnemen aan het gesprek én je kunt gemakkelijk documenten delen. Er zijn een aantal zaken waar je rekening mee moet houden bij de keuze voor zo’n online platform:

• Privacy en veiligheid zijn belangrijke aspecten: zorg voor een veilig platform;
• Zorg voor een ‘plug and play’-systeem waar de technologieprovider geen downloads van de data maakt;
• Het moet ‘uni-compatible’ zijn en dus werken op álle browsers en systemen.

Analoge zorg levert zorgverleners meer op?

Erik benoemt ook een aantal andere uitdagingen in de zorg. Analoge zorgverlening levert namelijk meer op dan een webconsult. Dit weerhoudt sommige zorgverleners ervan om digitale zorg te gaan verlenen. Ze krijgen dit namelijk niet vergoed door de zorgverzekeraars, die op hun beurt de ‘vrije’ artsenkeuze van patiënten bepalen. Zorgverleners dus worden niet beloond voor de besparingen die ze helpen te realiseren.

Laat patiënten meebeslissen over hun behandeling

Communicatie tussen zorgverlener en patiënt kan lastig zijn. Miscommunicatie is meestal de belangrijkste oorzaak van patiëntenontevredenheid en klachten. Volgens Dirk Ubbink van het AMC Amsterdam wordt zelfs een kwart tot een derde van het aantal klachten veroorzaakt door slechte informatieverstrekking of -overdracht. Mensen willen wel meebeslissen en meedenken over hun zorg, maar beschikken meestal niet over de nodige kennis en informatie. De communicatie verloopt daarom nog vaak als eenrichtingsverkeer van zorgverlener naar patiënt. De zorgverlener beslist dan, waardoor er vaak ook sprake is van overbehandeling. Misschien wil de patiënt de behandeling helemaal niet als hij op de hoogte is van de risico’s? Minder operaties zou een kostenreductie op kunnen leveren.

De beste behandeling verschilt van persoon tot persoon, afhankelijk van de situatie, risico’s en persoonlijke wensen.

Zorgverleners moeten dus goede voorlichting geven over de medische kansen en risico’s van een behandeling. De patiënt kan vervolgens aangeven wat zijn of haar voorkeuren zijn voor de behandeling, zodat ze samen kunnen beslissen wat de ‘beste’ behandeling is. Dit verschilt uiteraard van persoon tot persoon, afhankelijk van de situatie, risico’s en persoonlijke wensen. Digitale hulpmiddelen inzetten kan daarbij erg handig zijn. In de spreekkamer blijft maar weinig informatie hangen. Dan is het handig om digitale bronnen te hebben die patiënten thuis nog eens rustig kunnen nalezen, over de voor- en nadelen. Het is met name goed om visuele hulpmiddelen en keuzehulpen te gebruiken. Geef het grafisch weer, gebruik risicotabellen en diagrammen. Op die manier begrijpt de patiënt het beter, heeft minder stress en dat schept duidelijkheid.

Ontzorging door goede informatie-uitwisseling

Johannes Maas van Finalist IT Group begint zijn presentatie over de emancipatie van de patiënt. Patiënten worden mondiger en kritischer, en daardoor veeleisender. Ze verwachten steeds meer service, ook van zorgverleners, zoals een sms-bevestiging van hun afspraak met de specialist. Ze beschikken over steeds meer informatie en kennis via internet en door de eerder genoemde zelfhulp-apps en wearables. Maar instellingen gebruiken verschillende systemen, dashboards en datastromen, zelfs tussen diverse afdelingen. Dat remt de adoptie van nieuwe toepassingen.

Hoe verbonden zijn we echt? Er is in de zorg nog te veel verzuiling; silo’s moeten worden afgebroken. Informatie-uitwisseling tussen (para)medische zorgverleners en patiënten gaat nu nog vaak via traditionele kanalen als de telefoon of de post, omdat de gebruikte systemen niet op elkaar aansluiten. Het in de markt zetten van een nieuwe applicatie zoals een e-consult, die op zichzelf staat en niet integreert in de bestaande systemen, is erg lastig en onwenselijk. De zorgverlener krijgt dan alleen maar extra werk en moet gaan ‘knippen en plakken’ om het in een ander systeem te krijgen. Een succesvolle applicatie maakt het gebruikers vooral zo gemakkelijk mogelijk. Dus de gegevens die patiënten monitoren en doorgeven aan zorgverleners moeten geïntegreerd kunnen worden in de bestaande systemen. De boodschap van Johannes is duidelijk: er moet bij alle nieuwe technologische ontwikkelingen of systemen voor gezorgd worden dat deze interoperabel zijn en aansluiten op verschillende dashboards.

Patiënt als partner

In het Radboud UMC geloven ze heel erg in patiëntgerichte zorg. Stefanie van den Bosch verwoordt dat mooi door te stellen dat de ‘e’ van e-Health niet alleen staat voor electronic maar ook voor empowerment. Zorg draait om de patiënt dus moet deze ook het regisseurschap over de eigen zorg krijgen. Onder het motto ‘my life, my health, my data’ zijn ze het initiatief Hereismydata gestart. Daarmee beschikt de patiënt over het eigen patiëntendossier. Het systeem is zo gemaakt dat de data gemakkelijk mee kan verhuizen met de patiënt.

Het is goed om je te verdiepen in de persoonlijke wensen van patiënten, om te weten waarom behandeling belangrijk voor hen is. Misschien willen ze nog de bruiloft van hun kind bijwonen of misschien willen ze juist wel helemaal geen behandeling meer. Dat stukje verdieping maakt het verschil.

Virtuele spreekkamer en een online community

Het Schisis-team van het Radboud UMC heeft de patient journey onder de loep genomen. Ze zetten nu steeds vaker Facetalk in als een virtuele spreekkamer en kunnen Schisis-patiënten ook via beeldbellen op afstand goed controleren. De patiënten en hun ouders zijn helemaal gewend aan deze manier van contact. Het zijn vooral beroepsgenoten die sceptisch zijn. En ja het kost tijd en geld, maar je moet eerst zaaien om te kunnen oogsten.

Het Radboud UMC heeft ook een besloten community voor lotgenoten met Schisis. Mensen kunnen hier op een laagdrempelige manier vragen stellen aan professionals, maar ook aan elkaar. Zo weet je als zorgverlener ook wat er leeft, wat voor vragen mensen hebben. Mensen laten hun kind niet meer automatisch opereren in het dichtstbijzijnde ziekenhuis. Ze vragen lotgenoten om advies over welk ziekenhuis het beste is voor kaakoperaties. Dit beïnvloedt hun besluitvorming.

Volop kansen om het écht anders te doen

E-health is volop in ontwikkeling en er zijn al veel mooie initiatieven. Jammer genoeg zijn er vaak nog veel regels, protocollen en verstrengelde belangen die de adoptie ervan tegenhouden. Technologische ontwikkelingen bieden volop kansen om het écht anders te doen. Om betere zorg op maat te leveren, met echte aandacht voor de behoeften die patiënten hebben. Het gaat niet over koude zorg; ook via een beeldscherm heb je persoonlijk contact met mensen. Want een ding verandert niet: zorg draait om mensen. Door als zorgverlener e-health in te zetten kun je mensen meer service bieden en krijgen ze meer regie over hun eigen zorgverlening. Je bespaart tijd, zodat er meer tijd en persoonlijke aandacht is voor de mensen die dat echt hard nodig hebben.