Obama start open data-beleid: wanneer volgt Nederland?

Deze maand nam de Amerikaanse president Barack Obama een historisch besluit, waarmee hij overheden verplicht hun data vrij te geven in een formaat dat leesbaar is door computers. Hiermee maakt hij openheid en publieke toegankelijkheid de standaard voor alle federale overheden in zijn land. Dit is een enorme stap die ook in Nederland onderkend en opgevolgd zou moeten worden.

Obama trapt met zijn ‘open data’-besluit op het gaspedaal. Zijn besluit betekent niet alleen dat overheden verplicht worden veel meer data vrij te geven, maar dat zij dit ook in een gestandaardiseerd formaat moeten doen. Daardoor kan deze overheidsinformatie beter gedeeld en geanalyseerd worden.

Impuls voor de economie, innovatie en het ondernemerschap

De VS loopt al mijlenver voor op Nederland met het ontsluiten van overheidsinformatie. Obama erkent de kracht die innovatieve bedrijven hebben om deze ‘open data’ te gebruiken om nieuwe producten te ontwikkelen. Hij ziet een belangrijk voordeel, juist in het delen van deze overheidsgegevens en het breed toegankelijk maken ervan. Hiermee wordt de economie een impuls gegeven, het leidt tot meer innovatie, ondernemerschap en geeft nieuwe inzichten.

Economische waarde overheidsinformatie zo’n 40 miljard per jaar

In Europa lopen het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en Denemarken voorop. De Europese Commissie schat dat de economische waarde die overheidsinformatie genereert zo’n 40 miljard per jaar is. Als het volledig potentieel wordt benut van het ontsluiten van data, kan dit worden verdubbeld. Het leidt tot meer belastinginkomsten en kostenbesparingen. Twee jaar geleden berekende McKinsey Global Institute dat in de VS alleen al het ontsluiten van gezondheidszorgdata een waarde kan realiseren van $300 miljard per jaar, oftewel $1000 per persoon. Hiervan heeft tweederde de vorm van een besparing.

Het ontsluiten verbetert transparantie en de kwaliteit van besluitvorming van overheden, doordat de mogelijkheden voor inspraak en participatie toenemen. En het zorgt uiteindelijk voor meer efficiënte publieke dienstverlening.

We lopen nog ver achter

Hoewel Nederland sinds 2010 een open data-beleid en sinds september 2011 een open dataportaal heeft, lopen we nog ver achter op ontwikkelingen in de VS en bijvoorbeeld het Verenigd Koninkrijk. Het ministerie van Binnenlandse Zaken werkt op dit moment aan een visie op de open overheid. Dat is op dit moment in een verkennende fase.

Een nieuwe Wet Openbaarheid Bestuur is nodig

In een tijd van economische crisis, werkloosheid, noodzakelijke kostenbesparingen, dalend vertrouwen van burgers in de overheid en verdergaande noodzaak tot burgerparticipatie is het van belang dat ook in Nederland het gaspedaal diep wordt ingetrapt. Dit vergt niet alleen dat overheidsinstellingen informatie by default beschikbaar stellen in een toegankelijk formaat, het vereist ook noodzakelijke nieuwe wetgeving. Het is daarom van belang dat zo snel mogelijk een nieuwe Wet Openbaarheid Bestuur wordt aangenomen. Bovendien is hierbij cultuurverandering bij de overheid essentieel. Het vergt een andere manier van omgaan met informatie.

Het grote verschil tussen Nederland en zelfs het Verenigd Koninkrijk en de Amerikaanse aanpak is de daadkracht waarmee dit alles gepaard gaat. Obama doet dit door het stellen van keiharde deadlines en de verankering van eisen in wetgeving. Nederland heeft beleid en ontwikkelt een visie en in het Verenigd Koninkrijk worden overheidsinstanties verzocht te voldoen aan tijdschema’s. Het resultaat is dat de Nederlandse overheid het type en formaat van data dat toegankelijk is voor een breed publiek beperkt houdt.

Schone taak voor de politiek

Ondanks dat Nederland onderdeel is van het ‘Open Government Partnership’ – een samenwerkingsverband van een aantal landen op het gebied van open data – komt het gebruik van open data in Nederland pas echt in een stroomversnelling als het gepaard gaat met concrete actie. Er is beleid en er ontstaat visie maar zonder de noodzakelijke dwang. Hier ligt een schone taak voor de politiek en voor de premier om net als de Amerikaanse president het ontsluiten van data volledig te omarmen.