Effectief management: aandacht blijft permanent goud

Na maandenlang samen ontzettend veel lol te hebben beleefd, brengen Marius Rietdijk, docent aan de Vrije Universiteit van Amsterdam en Victor Mion, One Minute Coach hun boek Presteren met Pavlov uit. Ik ben bij de boeklancering. In de zaal in het hoofdgebouw van de VU zit de sfeer er goed in.

Marius zet zijn gedragswetenschapsbril op, terwijl Victor zijn mentaliteitsbril draagt. Samen kijken zij naar prestatie. “We spreken in ons boek alleen over bazen en volgers.” Ik ben benieuwd waarom.

Effectief management

Het begon allemaal toen Victor Mion in contact kwam met de VU voor stagiaires. “Daar gaan we het niet over hebben,” lacht Mion. “Waar wij het wel over gaan hebben, is de klik die ik gelijk met Marius had. Na mijn eerste boek One Minute Coaching, impact in 60 seconden, zocht ik naar verdere wetenschappelijke onderbouwing van One Minute Coaching, ook wel effectief management.

Marius daarentegen zocht naar de praktijk en ook voorbeelden in de sport. Er is dus een versterkende match waarbij we vanuit verschillende perspectieven, namelijk gedrag en mentaliteit, complementair kijken naar prestatie,” zegt Victor Mion.

Parkiet, beweeg!

“Probeer maar eens een parkiet die als een standbeeld stil zit in beweging te brengen,” zegt Marius Rietdijk. “Hoe zou je dat dan doen?” De antwoorden vanuit de zaal zijn behoorlijk divers. Moet je de parkiet oppakken, een stokje door de kooi steken of de parkiet straffen? Na de verschillende antwoorden, blijkt dat je de parkiet moet belonen. “Iedere keer wanneer de parkiet bewoog, reageerde ik door wat geluid te maken. Ik riep “goed zo” en klapte met mijn handen. Door te reageren op goed gedrag kon ik de parkiet met kleine tussentijdse stapjes conditioneren. Ik beloonde de parkiet met mijn aandacht,” zegt Rietdijk.

Menselijke vrijheid

Nu zijn er ontiegelijk veel managementtheorieën en evenveel managementboeken in omloop. Presteren met Pavlov is een aanvulling op het Nederlandse aanbod en speelt in op de veranderende werkomgeving en levensbehoeften zoals meaning. “Sociale wetenschappers hebben de neiging abstract en onpraktisch te denken. Ik werk als een natuurwetenschapper met gedrag – op een exacte manier,” zegt Rietdijk.

Mion vult aan: “Mensen kunnen denken en dus enigszins afwegen om zo tot keuzes te komen. Ik kijk naar de menselijke vrijheid en hoe de vrije wil gemanaged kan worden. Mensen realiseren zich vervolgens dat ze keuzes hebben door bijvoorbeeld niet dezelfde reflexen op reacties te houden.

In het bedrijfsleven gaat het er bijvoorbeeld om dat de manager niet uit zijn kracht wordt gehaald door de reacties van werknemers.” Werknemers kunnen immers hun leidinggevende straffen, diens gedrag neemt vervolgens af en in het ergste geval gaat de leidinggevende weg. Dezelfde mechanismen die mensen nog kennen van school.

ABC-model

In een samenleving waarin bazen en volgers met elkaar werken, is het essentieel dat beiden elkaar goed kennen. En met name dat bazen hun teams goed kennen. “Dat moet, zodat je als baas weet hoe je je volger zou kunnen belonen. We spreken in ons boek alleen over bazen en volgers zodat ons verhaal bij iedere laag van het bedrijf aansluit. De meeste leidinggevenden proberen vooraf in plaats van achteraf gedrag te beïnvloeden. Technisch gezegd: ze werken met antecedenten in plaats van met consequenties.

Wil je gedrag aansturen, dan moet je dat koppelen aan bepaalde consequenties. Ik spreek vaak over het ABC-model, waarbij A voor antecedent staat, B voor behavior (gedrag) en C voor consequentie. Consequenties zijn veel effectiever dan antecedenten. Zet er als consequentie altijd een beloning tegenover in plaats van een straf. Te weinig bazen geven nog op die manier leiding. Ga belonen in plaats van straffen,” zegt Marius Rietdijk.

Mentale stemmingen

“Ik werk met een model met vier mentale stemmingen (uitdaging, spanning, frustratie, afhaken), waarin uitgedaagd zijn en blijven een positief effect heeft op je communicatie. In het verlengde daarvan een voorbeeld. Stel, je werknemer komt voor de zoveelste keer te laat binnen. Complimenteer hem of haar met bijvoorbeeld de opmerking: ‘Ik vind het wel heel knap dat je consequent te laat durft binnen te komen. Wat heb jij een lef.’ Of gooi het over een andere boeg: ‘Wat goed zeg! Vandaag was je twee minuten eerder. Zou mooi zijn als je er de volgende keer nog een minuut eerder bent.’

Ik durf te wedden dat je de werknemer met deze provocatie in zijn of haar uitdaging zet, waardoor hij of zij extra moeite zal doen om zelfs drie minuten eerder aanwezig te zijn. Op die manier kun je iemands mentaliteit beïnvloeden. Het gaat erom dat belonen veel beter werkt dan straffen. Sommige mensen weten ook zichzelf niet goed te belonen. De beloning moet natuurlijk wel passen bij iemands intrinsieke behoefte. Voor iedereen is dit anders en het verandert ook doorlopend.

Op een gegeven moment wil je dat het gedrag ook zonder de beloning wordt aangepast en dat iemands motivatie zo sterk is dat het lukt. Zo bereik je steeds hogere doelen en leg je de lat hoger,” zegt Mion.

Verleiding in plaats van dreiging

Tegenwoordig kan het soms lastig zijn om bedrijfskundige doelen aan te laten sluiten bij de persoonlijke doelen van mensen. Steeds meer werknemers willen plezier hebben in hun werk. Vroeger heerste er een stevige calvinistische cultuur in het Nederlandse bedrijfsleven en waren werknemers er minder mee bezig. Nu ligt er voor leidinggevenden een flinke uitdaging: werknemers zijn moeilijk te betrekken of zijn juist te betrokken. “Dit speelt in hogere mate bij de jongere werkgeneraties die soms een klassieke leidinggevende hebben. Zorg dat zij in beweging komen door verleiding en niet door dreiging. Geef hen de aandacht die zij nodig hebben,” vindt Victor Mion.

Time-out in het voetbal

De tijd is er rijp voor. We snappen veel meer, de wetenschap heeft een prominente plaats in de samenleving, we leren in vrijheid en er is meer beweging. “We zien bijvoorbeeld dat het negatieve gedrag van misdadigers door gevangenisstraffen alleen maar toeneemt. In de voetbalwereld horen we steeds vaker dat spelers of toeschouwers op scheidsrechters aggregeren. Beloon iedereen met een time-out in het spel zodat mensen uit hun frustratie gehaald worden, weer op scherp gesteld worden en kunnen doorgaan.”

Victor Mion maakt zich hard voor een time-out. Als je in je frustratie zit, denk je niet zo snel aan belonen. Een time-out zorgt voor rust waardoor je onder druk kunt presteren en niet terugvalt in je eigen reflexen.

Hypnose en adrenaline

Het ABC-model helpt alles op een rij te zetten en een goede analyse te maken. “Ik heb gemerkt dat spanning bij mensen vaak door zichzelf geconditioneerd wordt. Soms kunnen mensen hun eigen tegenstander zijn. Daarom werk ik graag met mensen aan hun gedrag door hun te hypnotiseren. Dit woord is een beetje een beladen begrip geworden, maar wat ik ermee bedoel, is dat mensen in een ontspannen toestand raken. Hun angst vloeit dan langzaam weg.

Adrenaline kan soms als spanning een goed effect hebben. Soms is adrenaline echter slechts een korte termijnredding, doordat er in actiereactie gehandeld wordt. In de psychotherapie zijn er mooie voorbeelden van belonen in ontspannen toestand. Freud liet zijn patiënten in ontspannen gemoedstoestand vertellen en strafte nooit. Erickson vertelde zijn patiënt dat hij slechts mocht afvallen wanneer hij van 130 kilo naar 145 kilo opklom. Het duurde wel erg lang voordat hij mocht afvallen. Door deze provocatie werd hij natuurlijk getriggerd,” lacht Marius Rietdijk.

Nu jij…

De heren leggen uit met welke stappen je aan de slag kunt gaan. Begin bij het specificeren van de prestatie, meet, koppel terug dus maak metingen zichtbaar, analyseer volgens het ABC-model, geef feedback, stel doelen en eventuele subdoelen en beloon. “In organisaties waar hoge prestaties ontzettend belangrijk zijn, is belonen ook nog eens langduriger dan straffen, wat maar tijdelijk werkt, als het al aanslaat.

Moedig bevlogenheid, initiatief en risico’s aan. Geef aan dat mensen fouten mogen maken. Verandering kost tijd en investering, maar vooral aandacht. Aandacht is het permanente goud en extra belangrijk in deze transitieperiode waarin we ons bevrijden van oude mechanismen. Oubollige organisaties en adviesbureaus zullen nog eens goed naar zichzelf moeten kijken om met de tijd mee te gaan. We willen allemaal aandacht, misschien niet in dezelfde mate.

Of dat over een eeuw nog steeds zo is? Absoluut, de wetten van gedrags- en mentaliteitsverandering zijn van alle tijden. En over een eeuw kennen alle mensen deze wetten op hun duimpje,” sluiten Marius Rietdijk en Victor Mion af.

Titel: Presteren met Pavlov
Auteurs: Victor Mion en Marius Rietdijk
Uitgever: Uitgeverij Boom/Nelissen
Jaar: 2013
Nummer: 978-90-24-40225-0
Mediatype: Boek (120 pagina’s)
Prijs: €18,50